3 Yaş Sendromu

3 Yaş Sendromu Nedir? 

Çocukların gelişim sürecindeki 1,5 yaşın getirdiği öfke nöbetlerinden veya 2 yaş ile gelen ben merkezci dönemden kat ve kat daha zor geçen periyot 3 yaş sendromu olarak nitelendirilir. 3 yaşındaki çocuklar, varoldukları dünyayı kendi başlarına keşfetmeye o kadar heveslidirler ki, annelerinin endişe ile getirdiği yeni kurallara ya da tek başlarına beceremedikleri aktivitelere karşı çok sert tepkiler verebilirler.  

Özellikle 3 yaşındaki çocuklar kendilerinin nelerden daha çok hoşlandığını ya da nelerden daha az hoşlandığını öğrenmek isterler. Çünkü bu yaştaki çocukların belli kelimeler ile cümle kurabiliyor olması veya söyledikleri her kelimeden emin olmaları onlara sınırsız özgüven vermektedir. Yurtdışında bu dönem minik ergen olarak çevirebileceğimiz “threenager” şeklinde tanımlanması yukarıdaki açıklamayı destekler niteliktedir.  

3 yaşındaki çocukların karakteristik özellikleri şöyledir: 

• Ortama uyum sağlayabilirler

• “Evet” kelimesini hayır kadar sık kullanılabilir. Biz vurgusunu benimseyebilirler (aile anlamında)

• Eski alışkanlıklarından hızlı bir şekilde sıyrılabilirler

• İş birliği yapmaktan hoşlanabilirler

• Arkadaş edinmeyi severler

• Motor becerileri hızlı gelişir

• Kelime ve dil konusuna karşı ilgi ve merak noktasında ciddi artış vardır

• Keşfetme duyguları sürekli artar

• Denge noktasında kendisinden veya başkalarından memnun olma durumu baskın olabilir 

3 Yaş Sendromu Belirtileri 

Yürüme çağındaki özellikle de 2-3 yaşındaki çocuklarda zihinsel ve fiziksel gelişim çok yoğun bir şekilde ilerlemektedir. Bu dönemde çocuklar şu değişimleri yaşamaya başlamaktadır: 

• Yürümek

• Konuşmak

• Fikir sahibi olmak

• Duygular hakkında bilgi sahibi olmak

• Paylaşmak veya bir şeyleri elde etme için beklemeyi öğrenmek  

Bu aşamadaki çocuklar doğal olarak çevresini keşfedecek ve kendi şartlarına göre istediklerini yapmak isteyecektir. Bu tamamen normal ve beklenen bir davranış. Fakat sözlü, fiziksel ve duygusal becerilerin gelişmesi tam olmadığından ötürü çocuklar yeterince iletişim kuramaz ya da bir görevi yerine tam getiremez. Bu olumsuzlukları çocukları kolayca öfkeli hale getirebilir.  

3 yaş sendromuna ait belirtileri şu şekilde sıralayabiliriz:

• Ne istediklerini bilirler ve otoriter yapı gösterirler. İstediklerini yapamadıklarında veya ebeveynlerin engeli ile karşı karşıya kaldıklarında kızgın olabilirler. Henüz duygularını yönetemediklerinden ötürü öfke nöbetleri bu yaşta yaygındır 

• 2-3 yaşındaki çocuklar belli süre zarfında diğer çocuklarla oyun oynayabilir ama bir şeyler paylaşma konusunda açık olmayabilirler. Oyun oynarken içinden geldiği gibi hareket ederek diğer çocuklara karşı sert davranışlarda bulunabilirler (itme gibi) 

• Özellikle 2 yaşındaki çocuklar yetişkinlerin davranışlarını sıklıkla kopyalayabilirler. Fiziksel yeteneklerine de çok daha fazla güvenirler fakat nerede duracaklarını bilemezler. 3 yaşındaki çocuklar kendi kendilerine giyinmek isteyebilir fakat bu durum engellenmeye çalışılırsa öfke nöbetleri yaşayabilirler. 

• 2 yaşındaki çocuklar, insanların düşündükleri ile kendi düşündüklerinin aynı olduğunu benimserler. Herkesin kendileriyle aynı şekilde düşündüğünü veya hissettiğini zannederler. 3 yaşına gelen çocuklar ayrı bir kişi olduklarını daha iyi anlarlar. 

• Bu dönemde çocuklar daha fazla utangaç veya dikkatli olsalar da limitleri zorlayabilirler. Koşmayı, sallanmayı, tırmanmayı veya bir şeylere binmeyi severler. Darbeler veya küçük çaplı düşmeler sıklıkla yaşanabilir. 

• 1-2 yaşında iken çocukların öğle uykuları olurken 3 yaşındaki çocuklarda öğlen uykusu gittikçe azalabilir hatta bazı çocuklar öğlen uykusunu unutabilirler. 

• 3 yaş ile birlikte çocukların ebeveynlerine soru sorma sayısında ciddi artış yaşanır. Neden ile başlayan sorular gün içinde ebeveynleri yorsa da bu sorulara kısa ve anlaşılır cevaplar vermek önemlidir. 

• Bu dönemde çocuklar yemek saatlerinde değişiklik yapabilir hatta yemek seçme konusunda insiyatif alıp, çok sevdiği yemeği reddedebilir.  

3 Yaş Sendromu Nedenleri 

2 yaş sendromundan farklı olmasa da 3 yaş sendromu da ebeveynler için yorucu bir dönem olabilmektedir. Özellikle 2 yaşındaki çocuklarda ebeveynleri gibi olma isteği 3 yaşındaki çocuklarda azalır ve 3 yaşındaki çocuklar aniden birçok fikre veya düşünceye sahip olur. 3-3,5 yaş arasındaki çocuklarda büyük davranış farklılıkları görülmektedir. Daha uysal veya işbirlikçi olan 3 yaşındaki çocuk, 3,5 yaşına geldiğinde istediklerini yaptırma noktasında daha dirençli olmaktadır. Bu dönemdeki çocukların kararsızlıkları, öfke nöbetleri, “hayır” ile başlayan cevapları ve aniden parlamaları aileleri için zorlu bir sınav olup çıkmaktadır. 

2 ya da 3 yaşındaki çocuklar herhangi bir zorlukla karşılaştıklarında, istediklerini elde edemediklerinde veya temel ihtiyaçlardan mahrum kaldıklarında sinirli olabilirler.  

3 yaş sendromunun temelinde yatan tetikleyici unsurlar şunlar olabilir: 

• İhtiyaçlarını ya da duygularını ebeveynler ile tamamıyla paylaşamadıkları anlar

• Karmaşık aktiviteler yaparken veya yaşına uygun olmayan oyuncaklar ile oynarken yaşanılan zorluklar 

• Açlık ya da yorgunluk hissi

• Özellikle ebeveynlerin günlük rutinleri ya da alışkanlıkları değiştirmesi

• Yeni arkadaş çevresi ile tanışmak 

• İstedikleri şeylerin yerine getirilmemesi 

Aşağıdaki faktörler çocukların öfke ve öfke nöbetlerine karşı daha duyarlı hale gelmesine neden olabilir: 

• Bebeklik döneminde yaşanılan stres 

• Mizaç kaynaklı değişiklikler

• Genetik faktörler

• Çevre ile olan etkileşim

• Aile dinamikleri 

• Ebeveynlerin çocuklara olan tutumu 

3 Yaş Sendromu Teşhisi 

Öfke nöbetlerinin sıklığı ve süresi artıkça aileler bu durumu kontrol almada hem fiziksel hem de mental anlamda çaresiz kalabilmektedir. Çocukların öfke nöbetleri çocuklar dahil olmak üzere diğer insanları tehlikeye atıyorsa aileler Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanından yardım almak isteyebilirler. 

Doktorlar, çocukların öfke patlatmalarını veya öfke nöbetlerini takip ederek altta yatan nedenleri ortaya çıkarmada ailelere yardımcı olabilirler. Ayrıca doktorlar, çocukları sakinleştirecek farklı yöntemleri aileler ile paylaşabilirler. Sık sık tipik olmayan öfke nöbeti yaşayan çocukların aileleri doktorları tarafından Çocuk Gelişim Danışmanına veya Çocuk Psikoloğuna yönlendirilir. 

Ailelerin profesyonel destek alması ile çocukların zamanla öfkelerini daha iyi yönettiği bilinmektedir. Bu sayede çocukların uzun vadede okulda, evde ve diğer sosyal ortamlarda daha iyi etkileşim kurduğu bilimsel olarak kanıtlanmıştır.  

3 Yaş Sendromu Tedavisi 

Genelde 3 yaş sendromunun sorunsuzca atlatılması için ebeveynlerin bu dönemi iyi yönetmesi gereklidir. Öfke nöbetlerini önlemek çok zor olsa da öfke nöbetlerinin sayısını ve süresini azaltmak için ebeveynlerin yapabilecekleri şunlardır: 

• Mümkün oldukça gün içinde yapılacaklar bir rutin halinde yapılmasına dikkat edilmelidir.

• Günlük rutin dışında gelişecek değişikliklere karşı hazırlıklı olunmalıdır. Beklenmeyen bir olay geliştiğinde veya son dakikada planlar değiştiğinde çocuklara karşı olumlu bir ifade sergilenmelidir.

• Çocukların karşılaştığı problemlerin çözümümde ailelerin rehberlik etmesi önemlidir.

• Çocukların olumlu hareketi desteklenerek bu davranışların sürekliliği pekiştirilebilir.

• Çocukları rahatsız edebilecek ortamlardan uzak durmak gerekir. Ayrıca çocuklara yaşlarına uygun olmayan karmaşık oyuncaklar verilmemelidir.

• Ebeveynler stresle başa çıkmalı ve öfkelerini çocuklara yansıtmamalıdır.

• Çocuklarında yetişkin bireyler gibi çeşitli duygulara sahip olduğu unutulmamalıdır. Bu yüzden çocukların her zaman mutlu olması beklenmemelidir.

• Çocuklar ile duygular üzerinden iletişime geçilmeli ve çocukların bu duyguları anlaması konusunda yardımcı olunmalıdır. 

Tüm araştırmalar çocukların 7 yaşına kadar davranışlarını değiştirme konusunda terapiye karşı aşırı duyarlı olduğunu göstermektedir. Bu nedenle 3 yaş sendromunu şiddetli geçiren çocukların aileleri sancılı bu dönem için çocuk psikologlarından destek alabilirler. Bu yaştaki çocuklarda görülen davranış sorunlarına çözüm amaçlayan terapiler genellikle ebeveynlere odaklanır. Bu terapiler ile ebeveynler, çocukların davranışlarına daha iyi yön verebilir ve bazı noktalarda aile çocuk ilişkisini daha pozitif hale getirebilirler. Genel olarak terapiler şu şekilde yapılabilir: 

• Ebeveyn - Çocuk Etkileşimi Terapisi

• Pozitif Ebeveynlik Programı

• Ebeveyn Yönetim Eğitimi 

3 Yaş Sendromuna Ne İyi Gelir? 

• Çocukların davranışları mümkün olduğunca görmezden gelinmeli ve öfke nöbetlerinin devam etmesine izin verilmelidir. Kalabalık ortamlarda veya araba içerisinde gelişen öfke nöbetlerinin kontrol altında tutulması güç olabilir. Çocuklar araç içinde öfke atakları geçirirse araç güvenli bir şekilde yol kenarına çekilir ve öfke nöbetinin sonlanması beklenir. Kalabalık ortamlarda ise öfke nöbetlerinin normal olduğu ve çocukların duygularını ifade etmesine izin vermenin en önemli detay olduğu unutulmamalıdır. 

• Öfke nöbetlerinin başlangıç evresinde çocukların dikkatini kitap ya da oyuncak ile dağıtmaya çalışmak iyi sonuç verebilir. Ancak öfke nöbetinin şiddetlendiği ileriki evrelerinde bu yöntem işe yaramayabilir. 

• 2 yaşından büyük çocukları öfke nöbetleri sırasında başka bir mekana götürmek ya da genellikle ev içinde belirlenen “sessiz mola” alanına (çocuklar ile iletişimin daha iyi yapılabildiği yer) taşımak faydalı olmaktadır. Bazen de ortamdaki uyarıcılardan uzaklaşmak öfke nöbetlerini azaltmaktadır. 

• Çocukların boy seviyesine inerek onlarla göz teması kurmak ve sakin ses tonu ile iletişim kurmak önemlidir. Çocuklar ile yaşanılan durum hakkında konuşularak sınırlar belirlenebilir. Bazı durumlarda özellikle 3 yaşından büyük çocuklarda öfke nöbetinin sonlanmasını beklemek gerekebilir. 

• Öfke nöbeti sırasında çocukları biraz mizah veya biraz da komik durumlar eşliğinde rahatlatmak işe yarayabilir. Özellikle çocukların sevdiği mimikleri veya sesleri yapmak faydalı olabilmektedir. 

• Çocukların duygularını anlamak ve onların duygularını ifade etmesine yardımcı olmak önemlidir. Çocuklara üzgün olduklarında ya da hayal kırıklığı yaşadıklarında bu duyguların anlaşılabilir olduğunu belirtmek önemlidir. Özellikle bu anlarda çocuklara sarılmak çok faydalı olmaktadır. 

• 3 yaşından büyük çocuklara nefes alma teknikleri hakkında bilgi vermek öfke nöbetleri sırasında işe yarayabilir. Derin nefes almak çocukların stresini hızlı bir şekilde azaltmaya yardımcı olur. 

3 Yaş Sendromuna Ne İyi Gelmez? 

• Çocuklarda gelişen öfke nöbetlerini veya meydan okumaları sert bir şekilde bastırmaya çalışmak.

• Çocuklara karşı gösterilen davranışlarının birbiri ile çelişmesi (olumsuz karşılan davranışların bir süre sonra olumlu karşılanması gibi).

• Çocukların her olumlu davranışını aşırı derecede övmek onların bu gibi olumlu davranışları tekrarlama isteğini azaltabilir.

• Öfke nöbeti geçiren çocuklara karşı yüksek tondaki emir kipleri ile yönlendirmede bulunmak işleri daha karışık hale getirebilir.

• Çocukların meydan okumalarını kişisel algılamak.

• 3 yaşındaki çocukla tartışmaya kalkışmak.

• 2-3 yaşındaki çocukların uyku süresine dikkat etmemek (bazı çocukların 14 saatten fazla uykuya ihtiyacı vardır).

• Beslenme öğünlerinin düzensiz veya kısa tutulması.

• Çocuklar için kural sayısını gereğinden fazla tutmak veya uzun uzun açıklamalarda bulunmak.

• Çocuklara karşı fiziksel şiddet uygulamak ya da bağırmak. 

Çocuklarda 3 Yaş Sendromu

Küçük çocuklar bilmedikleri şeyleri devamlı öğrenmek isterler. Bunları yaparken hem dikkatli hem de bağımsız olma konusunda ısrarcı olurlar. Özellikle 2-3 yaşındaki çocuklar sinirlendiklerinde veya haya kırıklığı yaşadıklarında duygularını ağlayarak veya çığlık atarak dışa vururlar. Bu dönemde yaşanılan öfke nöbetleri zaman zaman aileleri çaresiz hissetmesine neden olabilmektedir.  

Unutulmaması gereken bu yaşanılan yorucu periyotlarla, çocukların normal gelişim sürecinde olan ara geçişlerdir. 3 yaş sendromunda yaşanılan öfke nöbetleri veya meydan okumalar 4 yaş ile birlikte gittikçe azalarak ortadan kaybolmaktadır. Bazı çocuklarda 3 yaş sendromu 7 yaşına kadar devam edebilir. Ancak çocuklarda öfke nöbetlerinin çok sık ortaya çıktığı durumlarda veya öfke nöbetleri diğer insanlar için risk oluşturmasından endişe ediliyorsa Çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı ile görüşmek faydalıdır. 

3 Yaş Sendromu için Hangi Doktora Gidilir?

2-3 yaşındaki çocuklarda öfke nöbetleri beklenilen bir durumdur. Her gün ortaya çıkan ve kısa bir süre süren öfke nöbetleri veya meydan okumalar endişe verici değildir. Öfke nöbetlerinin süresi uzunsa, çok sık tekrarlanıyorsa veya mekandan bağımsız bir şekilde her yerde ortaya çıkabiliyorsa ebeveynler Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanından destek alabilirler. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanları gerekli durumlarda aileleri Çocuk Gelişim Danışmanına veya Çocuk Psikoloğuna yönlendirebilir. 

Ayrıca okul öncesi eğitimi sırasında öğretmenlerinin talimatlarını görmezden gelen, onlarla sık sık karşı karşıya kalan veya diğer çocuklara karşı sıklıkla agresif davranışlarda bulunan çocuklar için de uzman bir doktor ile görüşülmesinde fayda vardır.