Tümör lizis sendromu (TLS), özellikle hızlı büyüyen kanserlerin tedavisi sırasında tümör hücrelerinin ani yıkımı sonucu ortaya çıkan metabolik bir komplikasyondur. Bu durum, kandaki elektrolit dengesizlikleri ve böbrek yetmezliği riskiyle acil müdahale gerektirir.

Tümör Lizis Sendromunun Nedenleri ve Risk Faktörleri
TLS genellikle lenfoma, lösemi gibi hematolojik kanserlerin kemoterapi veya radyoterapi ile tedavisi sırasında görülür. Büyük tümör yükü, hızlı hücre çoğalma hızı ve kemoterapiye duyarlı tümörler riski artırır. Böbrek fonksiyon bozukluğu olan hastalar da yüksek risk grubundadır.

Tümör Lizis Sendromunun Belirtileri

• Elektrolit Dengesizlikleri:

  • Hiperürisemi (kanda ürik asit yüksekliği)
  • Hiperfosfatemi (fosfor seviyelerinde artış)
  • Hiperkalemi (potasyum yüksekliği)
  • Hipokalsemi (kalsiyum düşüklüğü)

• Akut Böbrek Yetmezliği Bulguları:

  • İdrar çıkışında azalma
  • Halsizlik ve bulantı

• Nörolojik ve Kardiyak Semptomlar:

  • Kas krampları, nöbetler
  • Kalp ritim bozuklukları (aritmi)

Teşhis Yöntemleri

• Laboratuvar Tetkikleri: Serum ürik asit, kreatinin, potasyum, fosfor ve kalsiyum seviyeleri takip edilir.
• İdrar Analizi: Ürik asit kristalleri ve böbrek hasarı belirtileri araştırılır.
• EKG: Hiperkalemiye bağlı ritim bozuklukları tespit edilir.

Tedavi Yaklaşımları

• Hidrasyon: İntravenöz sıvı tedavisi ile böbrek perfüzyonu artırılır (3 L/gün).
• Hiperürisemi Kontrolü:
  • Allopurinol: Ürik asit üretimini azaltır.
  • Rasburikaz: Ürik asidi suda çözünür formlara dönüştürür.
• Elektrolit Dengesizliklerinin Düzeltilmesi:
  • Hiperkalemi için kalsiyum glukonat, insülin/glukoz infüzyonu.
  • Hipokalsemi durumunda kalsiyum replasmanı.
• Diyaliz: Şiddetli böbrek yetmezliği veya dirençli hiperfosfatemi durumunda uygulanır.

Önleyici Stratejiler

• Riskli Hastalarda Profilaksi:
  • Kemoterapi öncesi 24-48 saat hidrasyon başlatılması.
  • Allopurinol veya rasburikaz ile ürik asit kontrolü.
• Laboratuvar Takibi: Tedavinin ilk 5-7 gününde elektrolitler günlük izlenir.
• Tümör Yükünün Kontrolü: Düşük doz kemoterapi ile başlanarak tümör lizisinin yavaşlatılması.

Hasta Yönetimi ve Takip
TLS gelişen hastalarda yoğun bakım ünitesinde monitorizasyon şarttır. Böbrek fonksiyonları, idrar çıkışı ve EKG bulguları sürekli değerlendirilir. Elektrolit dengesizlikleri saatlik aralıklarla kontrol edilerek tedavi protokolü dinamik şekilde güncellenir.

Beslenme ve Destek Tedavisi
Potasyum ve fosfordan fakir diyet önerilir. Sıvı alımı artırılarak böbreklerin toksinleri atması kolaylaştırılır. Böbrek koruyucu önlemler kapsamında nefrotoksik ilaçlardan kaçınılır.