Talasemi, genetik geçişli bir kan hastalığıdır ve hemoglobin üretimindeki bozukluk nedeniyle ortaya çıkar. Bu hastalıkta, kırmızı kan hücreleri yeterli oksijen taşıyamaz, bu da kansızlık (anemi) ve çeşitli komplikasyonlara yol açar. Talasemi testi, hastalığın erken teşhisi, taşıyıcılık durumunun belirlenmesi ve uygun tedavi planlaması için kritik öneme sahiptir.
Talasemi Türleri ve Belirtileri
Talasemi, temel olarak iki türe ayrılır:
- Alfa Talasemi: Alfa globin zincirinin üretimindeki eksiklikle karakterizedir. Hafif halsizlikten şiddetli anemiye kadar değişen belirtiler gösterir.
- Beta Talasemi: Beta globin zincirinin yetersiz üretimiyle ortaya çıkar. Taşıyıcılık (Talasemi Minör) veya hastalık (Talasemi Majör) şeklinde görülebilir.
Talasemi Testi Neden Yapılır?
- Ailesinde talasemi öyküsü olan bireylerde taşıyıcılık taraması,
- Nedeni bilinmeyen kansızlık (anemi) durumlarının araştırılması,
- Evlilik öncesi çiftlerin genetik risklerinin değerlendirilmesi,
- Hamilelikte bebeğin talasemi riskinin belirlenmesi.
Talasemi Testi Nasıl Yapılır?
Talasemi testi, basit bir kan örneği üzerinden gerçekleştirilir. İşlem adımları şu şekildedir:
- Kan Alımı: Kolunuzdaki bir damardan küçük bir tüpe kan örneği alınır.
- Tam Kan Sayımı (Hemogram): Kandaki hemoglobin, MCV ve MCH değerleri ölçülür. Düşük MCV (<80 fl) ve MCH (<27 pg) talasemi şüphesini artırır.
- Hemoglobin Elektroforezi: Hemoglobin tipleri (HbA, HbA2, HbF) ayrıştırılarak anormal hemoglobinler tespit edilir. Beta talasemi taşıyıcılarında HbA2 seviyesi %3.5’un üzerindedir.
- Genetik Analiz: Şüpheli durumlarda DNA testi ile mutasyonlar (örneğin, HBB genindeki değişiklikler) incelenir.
Test Öncesi Hazırlık Gerekir Mi?
Talasemi testi için açlık veya özel bir hazırlık gerekmez. Ancak demir eksikliği anemisi olan bireylerde test sonuçları yanıltıcı olabileceğinden, demir takviyeleri kesilmeli veya doktora bilgi verilmelidir.
Test Sonuçları Nasıl Yorumlanır?
- Normal Sonuç: Hemoglobin elektroforezinde HbA2 <%3.5 ve MCV >80 fl ise talasemi taşıyıcılığı olasılığı düşüktür.
- Taşıyıcılık (Talasemi Minör): HbA2 >%3.5 ve MCV <80 fl ile karakterizedir. Taşıyıcılar genellikle hafif anemi belirtileri gösterir.
- Hastalık (Talasemi Majör): Ciddi anemi, kemik iliği genişlemesi ve gelişim geriliği ile kendini gösterir. Bu durumda düzenli kan nakli gerekebilir.
Talasemi Testinin Önemi
Talasemi taşıyıcıları genellikle belirti göstermez, ancak iki taşıyıcının evlenmesi durumunda çocukta %25 ihtimalle Talasemi Majör ortaya çıkar. Bu nedenle özellikle Akdeniz ülkelerinde (Türkiye, Yunanistan, İtalya) evlilik öncesi tarama zorunludur.
Talasemi Tedavisi ve Takip
Talasemi Majör tanısı alan hastalar düzenli kan nakli ve demir birikimini önleyen şelasyon tedavisi gerektirir. Kök hücre nakli, bazı hastalarda kesin tedavi sağlayabilir. Taşıyıcılar ise genellikle tedaviye ihtiyaç duymaz, ancak demir eksikliği ile karıştırılmamalıdır.
Talasemi Testi Yaptırması Gereken Gruplar
- Ailesinde talasemi öyküsü olanlar,
- Nedeni açıklanamayan kansızlık şikayeti olanlar,
- Evlilik öncesi çiftler,
- Gebelik planlayan veya hamile olan kadınlar.
Sık Sorulan Sorular
- Talasemi testi ne kadar sürede sonuçlanır?
Hemogram ve hemoglobin elektroforezi 1-2 gün içinde, genetik testler 2-4 haftada sonuçlanır. - Test ücretleri ne kadar?
Kamu hastanelerinde ücretsiz, özel laboratuvarlarda 300-1000 TL arasındadır.