Sedef hastalığı (psoriasis), cilt hücrelerinin hızla çoğalması sonucu pullu, kızarık ve kaşıntılı lezyonlarla karakterize kronik bir otoimmün hastalıktır. Dünya genelinde yaklaşık 125 milyon kişiyi etkileyen bu rahatsızlık, fiziksel belirtilerin yanı sıra psikolojik etkileriyle de yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürebilir. Sedef hastalığının tedavisinde erken teşhis ve kişiye özel tedavi planlaması kritik rol oynar.
Sedef Hastalığının Yaygın Belirtileri
Sedef hastalığı, vücudun farklı bölgelerinde farklı şekillerde ortaya çıkabilir. En sık görülen belirtiler şunlardır:
- Ciltte kırmızı renkli, üzeri gümüş pullarla kaplı plaklar (en sık diz, dirsek ve saçlı deride)
- Kaşıntı ve yanma hissi
- Tırnaklarda çukurlaşma, kalınlaşma veya renk değişimi
- Eklemlerde ağrı ve şişlik (psoriatik artrit)
- Koltuk altı, kasık gibi kıvrım bölgelerinde kızarıklık
Sedef Hastalığının Nedenleri ve Tetikleyicileri
Sedef hastalığının kesin nedeni bilinmemekle birlikte genetik yatkınlık ve bağışıklık sistemi aktivasyonu önemli rol oynar. Bağışıklık hücrelerinin sağlıklı cilt hücrelerini yanlışlıkla hedef alması, cilt hücrelerinin normalden 10 kat hızlı yenilenmesine yol açar. Bu süreci tetikleyen faktörler arasında stres, enfeksiyonlar (özellikle boğaz enfeksiyonları), sigara, alkol, cilt travması ve bazı ilaçlar (lityum, beta blokerler) sayılabilir.
Teşhis Yöntemleri
Sedef hastalığı genellikle klinik muayene ile teşhis edilir. Dermatologlar, cilt lezyonlarının görünümüne ve hasta öyküsüne dayanarak tanı koyar. Nadiren, benzer belirtiler gösteren diğer cilt hastalıklarından ayırt etmek için cilt biyopsisi gerekebilir. Eklem şikayeti olan hastalarda romatoid faktör testi veya görüntüleme yöntemleri (MR) kullanılır.
Sedef Hastalığı Tedavi Seçenekleri
Tedavi, hastalığın şiddetine, lezyonların yaygınlığına ve hastanın genel sağlık durumuna göre planlanır.
- Topikal Tedaviler (Hafif-Orta Şiddetli Vakalar)
- Kortikosteroidli Kremler: Kaşıntı ve inflamasyonu azaltır. Uzun süreli kullanımda cilt incelmesi riskine dikkat edilmelidir.
- D Vitamini Analogları (Kalsipotriol): Cilt hücrelerinin aşırı çoğalmasını yavaşlatır.
- Nemlendiriciler: Cilt bariyerini güçlendirerek pullanmayı azaltır.
- Fototerapi (Orta-Şiddetli Vakalar)
- UVB Işık Tedavisi: Haftada 2-3 seans halinde uygulanır. Lezyonların gerilemesini sağlar.
- PUVA Tedavisi: UVA ışınları ile psoralen adlı ilacın kombinasyonu kullanılır.
- Sistemik İlaçlar (Şiddetli Vakalar)
- Metotreksat: Hücre çoğalmasını baskılar. Karaciğer fonksiyonları düzenli kontrol edilmelidir.
- Siklosporin: Bağışıklık sistemini baskılayarak etki gösterir.
- Retinoidler (A vitamini türevleri): Şiddetli plak tipi sedefte kullanılır.
- Biyolojik Tedaviler (Hedefe Yönelik İlaçlar)
- TNF-alfa İnhibitörleri (Etanercept, Adalimumab): İnflamatuar sitokinleri bloke eder.
- IL-17/IL-23 İnhibitörleri (Secukinumab, Guselkumab): Özellikle dirençli vakalarda etkilidir.
Yaşam Tarzı Değişiklikleri ve Öneriler
- Stres Yönetimi: Meditasyon, yoga veya nefes egzersizleri ile stres seviyesi azaltılmalı.
- Cilt Bakımı: Sıcak su yerine ılık suyla duş alınmalı, sert keselemeden kaçınılmalı.
- Beslenme: Omega-3 (somon, ceviz), antioksidan (yeşil yapraklı sebzeler) ve çinko içeren besinler tercih edilmeli.
- Sigara ve Alkol: Bağışıklık sistemini zayıflattığı için kesinlikle tüketilmemeli.
Sedef Hastalığında Yenilikçi Tedaviler
Son yıllarda geliştirilen JAK inhibitörleri (tofacitinib) ve küçük moleküllü ilaçlar, oral yoldan alınabilmeleri ve hedefe spesifik etkileri nedeniyle umut vaat ediyor. Ayrıca kök hücre tedavileri üzerine yapılan klinik çalışmalar, hastalığın kök nedenini hedeflemeyi amaçlıyor.