Poligraf, çeşitli fizyolojik parametreleri eş zamanlı ölçerek vücut tepkilerini kaydeden bir cihazdır. Halk arasında "yalan dedektörü" olarak bilinse de tıp ve psikoloji alanında daha geniş kullanım alanları bulunur. Bu makalede, poligraf testinin nasıl çalıştığını, hangi durumlarda uygulandığını ve süreçle ilgili merak edilenleri detaylıca ele alacağız.

Poligraf Nasıl Çalışır?
Poligraf cihazı, vücuttaki fizyolojik değişimleri sensörler aracılığıyla izler. Temel olarak şu parametreleri ölçer:

• Kalp Atım Hızı: Stres veya heyecan anında artış gösterir.
• Solunum Ritmi: Nefes alıp verme hızı ve derinliği kaydedilir.
• Terleme Oranı: Cilt iletkenliği (galvanik deri tepkisi) ölçülür.
• Kan Basıncı: Damarlardaki basınç değişimleri takip edilir.

Bu veriler, uzmanlar tarafından yorumlanarak kişinin stres seviyesi veya tutarlılığı değerlendirilir.

Poligrafın Kullanım Alanları

• Adli Tıp: Suç soruşturmalarında şüphelilerin ifadelerinin doğruluğunu kontrol etmek.
• Psikiyatrik Değerlendirme: Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) gibi durumlarda fizyolojik tepkileri analiz etmek.
• İşe Alım Süreçleri: Güvenlik gerektiren pozisyonlarda adayların geçmişini doğrulamak.
• Klinik Araştırmalar: Anksiyete veya panik bozukluğu tedavilerinin etkinliğini ölçmek.

Test Öncesi Hazırlık Süreci
Poligraf testinden önce dikkat edilmesi gerekenler şunlardır:

• Testten 24 saat önce alkol ve kafein tüketilmemeli.
• Aç karnına gelinmemeli; hafif bir öğün tüketilmeli.
• Kullanılan ilaçlar (antidepresanlar, beta blokerler) test öncesi uzmana bildirilmeli.

Test Sürecinde Neler Yaşanır?

1. Ön Görüşme: Uzman, testin amacını açıklar ve sorulacak sorular hakkında bilgi verir.
2. Sensörlerin Yerleştirilmesi: Göğüs, parmak ve kola sensörler bağlanır.
3. Kontrol Soruları: "Bugün ayın kaçı?" gibi basit sorularla fizyolojik tepkiler kalibre edilir.
4. Asıl Sorular: İnceleme konusuyla ilgili spesifik sorular yöneltilir.
5. Veri Analizi: Kaydedilen tepkiler grafikler halinde uzman tarafından yorumlanır.

Poligrafın Güvenilirliği ve Sınırlılıkları

• Doğruluk Oranı: %80-90 arasında değişir, ancak eğitimli uzman gerektirir.
• Yanıltma Teknikleri: Nefes kontrolü veya kas kasma gibi yöntemler sonuçları etkileyebilir.
• Etik Tartışmalar: Özel hayatın gizliliği ve zorunlu testler hukuki sorunlara yol açabilir.

Poligraf Sonuçları Nasıl Değerlendirilir?
Uzmanlar, grafiklerdeki ani zirveleri (spike) ve tutarsızlıkları analiz eder. Örneğin, belirli bir soruda kalp atım hızının hızlanması ve terlemenin artması stres işareti olarak yorumlanabilir. Ancak bu bulgular tek başına kesin kanıt oluşturmaz; diğer delillerle desteklenmelidir.

Tıpta Poligraf Kullanımı
Poligraf, uyku bozukluklarının teşhisinde de kullanılır. Özellikle uyku apnesi şüphesi olan hastalarda solunum durmaları ve oksijen seviyeleri bu cihazla izlenebilir. Ayrıca nörolojik araştırmalarda epilepsi nöbetlerinin fizyolojik etkileri incelenir.

Poligraf Testi İçin Hangi Durumlarda Başvurulur?

• İş yerinde hırsızlık veya bilgi sızdırma şüphesi.
• Aile içi güven problemleri (aldatma şüphesi).
• Askerî veya devlet kurumlarında güvenlik taraması.

Test Ücretleri ve Süresi
Poligraf testi ortalama 2-3 saat sürer. Ücretler kurum ve testin kapsamına göre değişir. Özel kliniklerde 1500-3000 TL arasında ücretlendirme yapılır.

Poligrafın Alternatifleri

• Beyin Görüntüleme (fMRI): Beyin aktivitesini izleyerek yalan tespiti yapar.
• Ses Analiz Yazılımları: Konuşmadaki stres tonlamalarını değerlendirir.