- derece yanıklar, derinin tüm katmanlarını (epidermis, dermis ve subkutan dokuyu) etkileyen, ciddi doku hasarına yol açan ve genellikle cerrahi müdahale gerektiren en ağır yanık türüdür. Bu tür yanıklar, sinir uçlarını tahrip ettiği için hastalar başlangıçta ağrı hissetmeyebilir. Ancak iyileşme süreci uzun ve karmaşıktır. İşte 3. derece yanıklar hakkında bilinmesi gereken tüm detaylar:
3. Derece Yanıkların Belirtileri
- Deride kömürleşme veya beyazımsı renk değişimi
- Yanık bölgesinde sert, kuru ve deri altı yağ dokusunu açığa çıkaran kabuk (eskar) oluşumu
- His kaybı (sinir uçları tahrip olduğu için ağrı duyulmaması)
- Şişlik ve deride şekil bozukluğu
- İlerleyen saatlerde enfeksiyon belirtileri (kızarıklık, irinli akıntı, ateş)
3. Derece Yanık Nedenleri
3. derece yanıklar genellikle şu durumlarda ortaya çıkar:
- Alevle uzun süreli temas (yangınlar, patlamalar)
- Kimyasal maddelerin deriye teması (asit, alkali)
- Yüksek voltajlı elektrik çarpması
- Kaynar su veya buhar ile uzun süreli temas
- Donma yanıkları (aşırı soğuk maruziyeti)
Teşhis Süreci
Doktorlar, yanığın derinliğini ve yaygınlığını belirlemek için fizik muayene ile başlar. "Kuralı Dokuzlar" yöntemiyle vücut yüzey alanı hesaplanır. Tam kat yanıklarda deri esnekliği kaybolur ve iğne batırma testinde ağrı hissedilmez. Elektrik yanıklarında kalp ritmi bozukluklarını ekarte etmek için EKG çekilir. Enfeksiyon şüphesinde kan kültürü ve yara kültürü alınır.
3. Derece Yanık Tedavi Yöntemleri
-
Acil Müdahale:
- Yanık bölgesi steril gazlı bezle kapatılır.
- Damar yolu açılarak sıvı resüsitasyonu başlatılır (Parkland formülü).
- Ağrı kontrolü için opioid analjezikler verilir.
-
Cerrahi Tedavi:
- Eskarektomi: Ölü dokuların cerrahi olarak temizlenmesi.
- Deri Grefti: Vücudun sağlam bölgelerinden alınan deri parçalarının nakli.
- Biyosentetik Örtüler: Geçici doku örtüsü olarak Integra® gibi malzemeler kullanılır.
-
Enfeksiyon Kontrolü:
- Topikal antibiyotikler (Gümüş sülfadiazin)
- Sistemik antibiyotikler (Vankomisin, Meropenem)
-
Rehabilitasyon:
- Fizik tedavi ile eklem hareket açıklığının korunması
- Bası giysileri ile skar dokusunun minimize edilmesi
İyileşme Sürecinde Dikkat Edilmesi Gerekenler
3. derece yanıkların iyileşmesi aylar alabilir. Greft sonrası bölge güneşten korunmalı ve düzenli nemlendiricilerle beslenmelidir. Hastalar, kontraktür (eklem sertliği) riskine karşı fizyoterapi seanslarına düzenli katılmalıdır. Psikolojik destek, özellikle yüz bölgesindeki yanıklarda önem kazanır.
Yanıklardan Korunma Yöntemleri
- Evde yangın dedektörü bulundurmak
- Kimyasallarla çalışırken koruyucu eldiven ve gözlük kullanmak
- Elektrikli cihazları su kaynaklarından uzak tutmak
- Güneş koruyucu kremleri düzenli uygulamak
Beslenme ve Yaşam Tarzı Önerileri
Protein ve C vitamini açısından zengin beslenmek, dokuların onarımını hızlandırır. Günde 2-3 litre su tüketmek, hidrasyonu sağlar. Sigara, yara iyileşmesini geciktirdiğinden kesinlikle kullanılmamalıdır.