Akraba evliliği, özellikle genetik hastalıkların görülme sıklığını artıran bir durumdur. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, akraba evliliklerinin yaygın olduğu bölgelerde çekinik genetik bozukluklar 2-3 kat daha fazla görülüyor. Bu makalede, akraba evliliğinin tıbbi risklerini, genetik hastalıklarla ilişkisini ve korunma yöntemlerini ele alacağız.

Akraba Evliliğinin Genetik Riskleri
Akraba evliliği yapan çiftler, benzer genetik materyal taşıdığı için çekinik genlerin bir araya gelme olasılığı artar. Bu durum, nadir görülen genetik hastalıkların çocuklarda ortaya çıkma riskini yükseltir. Örneğin, kuzen evliliklerinde çocukta genetik bozukluk görülme ihtimali %4-6 iken, akraba olmayan çiftlerde bu oran %2-3’tür.

Akraba Evliliğinde Sık Görülen Genetik Hastalıklar

• Talasemi (Akdeniz Anemisi): Kırmızı kan hücrelerinin yapısını bozan kalıtsal bir hastalık.
• Kistik Fibroz: Solunum ve sindirim sisteminde mukus birikimine yol açar.
• Fenilketonüri (PKU): Fenilalanin enzim eksikliği nedeniyle zeka geriliği gelişebilir.
• Spinal Müsküler Atrofi (SMA): Kas kaybı ve hareket kısıtlılığı ile seyreder.

Risk Faktörleri ve Taşıyıcılık Durumu
Akraba evliliğinde her iki ebeveyn de aynı çekinik geni taşıyorsa, çocukta hastalık ortaya çıkma riski %25’tir. Taşıyıcılık testleri yapılmadan önce bu riskin farkında olunmaması, çoğu vakada teşhisi geciktirir.

Korunma Yöntemleri ve Genetik Danışmanlık
Evlilik öncesi genetik tarama testleri, taşıyıcılık durumunu belirlemek için kritik öneme sahiptir. Özellikle talasemi ve kistik fibroz gibi hastalıklar için yapılan testler, çiftlere gebelik planlamasında yol gösterir. Genetik danışmanlık, riskli çiftlere hastalıkların sonuçlarını ve alternatif çözümleri (tüp bebek ile embriyo seçimi) anlatır.

Toplumsal ve Kültürel Boyut
Akraba evlilikleri, bazı kültürlerde mirasın dağılmaması veya aile bağlarının güçlendirilmesi gibi nedenlerle tercih edilebiliyor. Ancak bu durum, toplumda genetik hastalık yükünü artırır. Eğitim programları ve farkındalık çalışmaları, risklerin anlaşılmasını sağlayarak akraba evliliği oranlarını düşürebilir.

Gebelik Sürecinde Yapılması Gerekenler
Riskli çiftlerde gebelik öncesi ve sırasında şu adımlar izlenmelidir:

• Prenatal Tarama Testleri: İlk trimesterde ense kalınlığı ölçümü ve kan testleri.
• Koryon Villus Biyopsisi (CVS): Gebeliğin 10-12. haftalarında genetik anomaliler tespit edilir.
• Amniyosentez: 16-20. haftalarda fetal hücreler incelenir.

Akraba Evliliği Yapan Çiftler İçin Öneriler

• Evlilik öncesi mutlaka genetik tarama yaptırın.
• Gebelik planlamasında genetik danışmandan destek alın.
• Yüksek riskli gebeliklerde düzenli takipleri aksatmayın.