Diyaliz, böbreklerin işlevlerini yerine getiremediği durumlarda vücuttaki zararlı maddelerin ve fazla sıvının uzaklaştırılmasını sağlayan hayati bir tedavi yöntemidir. Kronik böbrek yetmezliği, akut böbrek hasarı veya bazı metabolik bozukluklarda diyaliz, hastaların yaşamını sürdürmesi için gereklidir. Bu yazıda, diyaliz tedavisinin türlerini, nasıl uygulandığını, olası risklerini ve tedavi sürecinde dikkat edilmesi gerekenleri ele alacağız.

Diyaliz Türleri
Diyaliz tedavisi temel olarak iki şekilde uygulanır:

1. Hemodiyaliz: Hastanın damar yolu aracılığıyla kanı bir makineden geçirilerek temizlenir. Haftada 3-4 kez, her seans 3-5 saat sürer.
2. Periton Diyalizi: Karın boşluğuna yerleştirilen kateter aracılığıyla özel bir sıvı kullanılarak kanın zararlı maddelerden arındırılması sağlanır. Günde 4-6 kez manuel değişim veya gece boyunca otomatik makine ile yapılabilir.

Diyaliz Tedavisinin Gerektiği Durumlar

• Kronik Böbrek Yetmezliği: Böbrek fonksiyonlarının %85’ten fazlasının kalıcı olarak kaybedildiği durumlarda.
• Akut Böbrek Hasarı: Ani gelişen enfeksiyon, şok veya ilaç toksisitesi sonucu böbreklerin çalışmaması halinde.
• Ağır Sıvı Yüklenmesi: Kalp yetmezliği veya akciğer ödemi gibi acil durumlarda.

Hemodiyaliz Sürecinde Dikkat Edilmesi Gerekenler
Hemodiyaliz, genellikle hastanede veya diyaliz merkezlerinde uzman personel eşliğinde gerçekleştirilir. Damar yolu için fistül (arter ve ven birleşimi) veya kateter kullanılır. Tedavi sırasında kanın pıhtılaşmasını önlemek için heparin gibi antikoagülan ilaçlar verilir. Hastaların tedavi öncesi ve sonrası kilo takibi yapması, diyetisyen tarafından önerilen sodyum, potasyum ve fosfor kısıtlamalarına uyması kritik önem taşır.

Periton Diyalizinin Avantajları ve Dezavantajları
Periton diyalizi, hastanın evde uygulayabilmesi nedeniyle esneklik sağlar. Ancak karın boşluğunda enfeksiyon riski (peritonit) ve kateter bakımı konusunda dikkat gerektirir. Protein kaybına yol açabileceğinden beslenme planının düzenli olarak gözden geçirilmesi gerekir.

Diyaliz Komplikasyonları

• Enfeksiyon: Hemodiyalizde kateter bölgesi, periton diyalizinde karın içi enfeksiyon riski.
• Tansiyon Düşüklüğü: Diyaliz sırasında hızlı sıvı çekilmesine bağlı olarak.
• Kas Krampları: Elektrolit dengesizlikleri nedeniyle özellikle seans sonlarında görülebilir.

Diyaliz Hastaları İçin Beslenme Önerileri

• Sıvı Alımı: Günlük sıvı tüketimi idrar çıkışına göre ayarlanmalıdır (genellikle 800-1000 ml/gün).
• Potasyum Kısıtlaması: Muz, patates ve kuru yemiş gibi yüksek potasyumlu gıdalar sınırlandırılmalı.
• Protein Dengesi: Hemodiyaliz hastaları günde 1.2-1.3 gr/kg protein almalıdır.

Diyaliz ve Yaşam Kalitesi
Diyaliz hastalarının yaşam kalitesini artırmak için düzenli egzersiz, psikolojik destek ve sosyal aktivitelere katılım önerilir. Hasta eğitim programlarıyla tedaviye uyum artırılabilir. Ayrıca böbrek nakli için uygun adayların değerlendirilmesi, diyalizden kurtulma şansı sunar.

Diyaliz Teknolojisindeki Gelişmeler
Son yıllarda taşınabilir diyaliz cihazları ve biyoyapay böbrek projeleri gibi yenilikler, hastaların tedavi sürecini kolaylaştırmayı hedefliyor. Ev tipi hemodiyaliz makineleri, hastaların zaman kaybetmeden tedavilerini evde sürdürmesine olanak tanıyor.