Elisa testi, bağışıklık sistemi tarafından üretilen antikorların veya vücutta bulunan antijenlerin tespit edilmesi amacıyla kullanılan bir laboratuvar yöntemidir. Özellikle enfeksiyon hastalıklarının teşhisinde, alerji testlerinde ve bazı otoimmün hastalıkların tanısında yaygın olarak tercih edilir. Bu testin temel prensibi, enzimlerin renk değişikliği oluşturma özelliğinden yararlanarak spesifik proteinleri belirlemektir.

Elisa Testi Nasıl Çalışır?
Test, katı bir yüzeye (genellikle plastik plaka) sabitlenmiş antijen veya antikorların, hasta numunesindeki hedef molekülle etkileşime girmesi prensibine dayanır. Örneğin HIV teşhisinde, plakaya HIV antijenleri yerleştirilir. Hasta serumundaki HIV antikorları bu antijenlere bağlanırsa, eklenen enzimli ikincil antikorlar renk değişimine yol açar. Renk yoğunluğu, antikor miktarıyla doğru orantılıdır.

Elisa Testi Türleri

• Direkt Elisa: Antijen doğrudan plakaya sabitlenir ve tek bir antikor kullanılır.
• Sandviç Elisa: İki antikorla antijen "sandviçlenir". Yüksek hassasiyet gerektiren durumlarda tercih edilir.
• Kompetitif Elisa: Numunedeki antijen/antikor, bilinen bir maddeyle yarışır. Kantitatif ölçüm için idealdir.
• Indirekt Elisa: Virüs veya bakteriye özgü antikorların tespitinde kullanılır (örneğin HIV taraması).

Elisa Testinin Kullanım Alanları

• Enfeksiyon Hastalıkları: HIV, hepatit B/C, Lyme hastalığı, tüberküloz.
• Alerji Testleri: Gıda alerjenleri veya polenlere karşı IgE antikorlarının ölçümü.
• Otoimmün Hastalıklar: Romatoid faktör (romatoid artrit), ANA (lupus) tespiti.
• Gebelik Testleri: hCG hormonunun erken dönemde saptanması.
• Kanser Belirteçleri: PSA (prostat kanseri), CA-125 (yumurtalık kanseri).

Testin Avantajları ve Dezavantajları

• Avantajlar:
  • Yüksek hassasiyet ve özgüllük.
  • Aynı anda çok sayıda numune analiz edilebilir.
  • Otomatize sistemlerle hızlı sonuç alınabilir.
• Dezavantajlar:
  • Yalancı pozitif/negatif sonuç riski (teknik hatalardan kaynaklı).
  • Bazı durumlarda doğrulama testleri gerektirebilir (Western blot gibi).

Test Sonuçlarının Yorumlanması

• Pozitif Sonuç: Hedef antijen/antikor tespit edildiğini gösterir. Örneğin HIV Elisa’nın pozitif çıkması durumunda doğrulama testi şarttır.
• Negatif Sonuç: Antijen/antikor seviyesi tespit sınırının altında demektir.
• Yalancı Pozitif: Başka enfeksiyonlar veya otoantikorlar testi etkileyebilir.
• Yalancı Negatif: Erken dönemde antikor oluşmamışsa (pencere dönemi) görülebilir.

Test Öncesi Hazırlık ve Süreç
Elisa testi için genellikle açlık gerekmez. Kol damarından alınan kan örneği laboratuvara gönderilir. Sonuçlar 24-48 saat içinde çıkabilir. Bazı özel panellerde süre 1 haftaya uzayabilir.

Sık Sorulan Sorular

• Elisa testi ne kadar güvenilir? Hassasiyeti %95-99 arasındadır, ancak doğrulama testleriyle desteklenmelidir.
• HIV testi için en erken ne zaman yapılmalı? Şüpheli temas sonrası 3-6. haftalarda antikor oluşur.
• Alerji testinde kolda kızarıklık normal mi? Test sonucunu etkilemez, lokal bir reaksiyondur.