Dil Mantarı

Dil Mantarı Nedir?

Dil Mantarı; mantar enfeksiyonunun dilde oluşmuş şekline denir. Mantarlar tek yada çok hücreli yapıya sahip, bulunduğu bölgede kızarıklıklar ve yaralara yol açarak yaşam kalitesini oldukça düşüren enfeksiyon türüdür.

Her yaşta görülebilmek ile birlikte sıklıkla 55-75 yaş aralığında sık görülür.

Diğer vücut bölgelerinde kızarıklık ve kaşıntıya yol açan mantarlar; dilde beyaz renkli plaklar oluşturarak kendini gösterir.

Dil mantarı çeşitli nedenlerden dolayı ortaya çıkabilir. Tedavisi de bu nedenlere göre farklılık gösterir.

Dil mantarı enfeksiyonuna yol açan esas mantar türü Candida Albicans adlı bir çeşit maya mantarıdır. İnsanda dil, vajina ve bağırsakta oluşan mantar enfeksiyonlarının esas sorumlusu Candida Albicans’tır.

Tedavi edilmezse hasta için yaşamı tehdit edici semptomları vardır.

Dil Mantarı Belirtileri Nelerdir?

Dil mantarı ufak bir beyaz lekeden çok büyük ülserleşmiş yaralara kadar değişik şekilde kendini gösterebilir. Bu durum kişinin yaşına, beslenme tarzına, ek hastalıklarına ve ağız bakım sıklığına göre değişiklik gösterir.

Dil mantarında en sık görülen belirtiler;

• Dil Üzerinde Beyaz Tabaka Oluşumu: Mantar enfeksiyonu dil üzerinde çoğaldığında dilde beyazımsı plaklar oluşturur. Bu durumun nedeni mantarın dil üzerindeki tat alma tomurcuklarını harabiyete uğratması ve bunun sonucunda bu tomurcukların dökülerek tabaka oluşturmasıdır.
  
• Tat Alma Duyusunda Değişiklik veya Tat Alamama: Mantar enfeksiyonu dilin üst kısmında bulunan ve tuzlu, ekşi, tatlı, acı gibi tatları almadan sorumlu olan tat tomurcuklarına hasar verdiği için hastada tat almada bozukluk veya hiç tat alamama gibi semptomlar görülebilir.
  
• Sürekli Olarak Boğaz İltihabı Geçirme: Mantar enfeksiyonu eğer ilerlerse dilden boğaza doğru gidip boğazda çoğalarak enfeksiyona neden olabilir. Mantar enfeksiyonu tedavi edilmediği sürece bu durum sık sık tekrarlar. Bu durum genellikle bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde görülür.
  
• Dilin Soğuk ve Sıcak Yemeklere Aşırı Hassaslaşması: Dildeki tat tomurcukları dilde bir tabaka oluşturarak dil kaslarının çok sıcak ve çok soğuk yiyeceklerden etkilenmesini engeller. Dil mantarında bu tomurcuklar hasarlandığı için hastada aşırı hassasiyet semptomu görülebilir.
  
• Ağız Kuruluğu: Mantar enfeksiyonu ağızdaki tükürük salgısını azaltarak ağız kuruluğuna neden olabilir.
  
• Dilde Ağrı, Yanma, Kanama: Mantarın dilde oluşturduğu lezyonlar(yaralar) dildeki sinir yapısını uyararak ağrıya neden olabilir. Ayrıca bu yaralar diş fırçalarken yada hafif bir yiyecek temasıyla da çok çabuk kanayabilir.
  

Dil Mantarı Nedenleri Nelerdir?

Mantar enfeksiyonu genellikle bağışıklık sistemi zayıflamış, yaşlı ve kronik hastalığı olan kişilerde görülür. Ancak daha birçok neden mantar enfeksiyonuna neden olabilir.

Dil mantarının en sık nedenleri;

• İleri Yaş: Yaş ilerledikçe vücudun bağışıklık sistemi zayıflar. Bu durumda mantar enfeksiyonlarının görülme sıklığı artar.
  
• Stres: Nedeni tam olarak bilinmese de stres mantar enfeksiyonu gelişimini kolaylaştırır.
  
• Antibiyotik Kullanımı: Antibiyotikler vücutta bakterilerin oluşturduğu enfeksiyonların tedavisinde kullanılan ilaçlardır. Bu ilaçlar enfeksiyon oluşturan bakterileri öldürmekle birlikte vücuda yararlı olan, mantarların üremesini engelleyen bakterileri de öldürür. Bu durumda mantar enfeksiyonu oluşumu için risk oluşturur.
  
• Steroid Kullanımı: Steroid ilaçlar(kortizon) bağışıklık sistemini baskıladığı için mantar enfeksiyonu oluşumunu kolaylaştırır.
  
• Tükürük Salgısının Yetersiz Oluşu: Tükürük salgısının yetersiz oluşunda tükürükte bulunan ve enfeksiyondan koruyan kimyasalların(antikorlar) miktarı azaldığı için mantar enfeksiyonu gelişimi kolaylaşır.
  
• Ağız Kuruluğu: Normal bir ağızda zararlı bakteri ve mantarlar bulunsa da bunlar tükürük yoluyla yutularak mide asitinde öldürülür. Kuru ağızda yutkunma yetersiz olduğu için mantar enfeksiyonu oluşumu kolaylaşır. Kanser tedavileri, Alzheimer hastalığı, Sjögren sendromu, aşırı terleme, az su içme, horlama gibi nedenler ağız kuruluğuna sebep olabilir.
  
• Kontrolsüz Diyabet Hastalığı: Diyabeti (şeker hastalığı) olan kişilerde bağışıklık sistemi zayıfladığı için mantar enfeksiyonu gelişmesi daha kolaydır.
  
• Kanser Tedavisi: Kanser tedavisinde bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar kullanılır. Bu durumda mantar enfeksiyonu oluşumu kolaylaşır.
  
• HIV Enfeksiyonu: HIV virüsüne sahip kişilerde bağışıklık sistemi zayıflar. Bu durumda mantar enfeksiyonu daha kolay gelişir.
  
• Aşırı Sigara Kullanımı: Sigara ağız ortamındaki faydalı bakterilere zarar verdiği için mantarların üremesi kolaylaşır. Bu durumda mantar enfeksiyonu sık görülür.
  
• Ağız Hijyenine Gerekli Önemin Verilmemesi: Ağız hijyenine gerekli önem verilmezse bu ortamda zararlı bakteri ve mantarların gelişimi kolaylaşır.

Dil Mantarı Teşhisi

Dil mantarı tanısı genellikle muayene sırasında konulur. İleri tetkik gerektirmez.

Dil mantarı teşhisinde izlenilen basamaklar şu şekildedir:

• Anamnez ve Fizik Muayene: Anamnez hastanın şikayetleri hakkında hekimi bilgilendirmesi durumudur. Anamnezde hasta tat alma problemlerinden, ağzındaki tabaka oluşumundan, ağız kuruluğundan, dildeki aşırı hassasiyetten bahseder. Hekim hastanın ek hastalıklarını, kullandığı ilaçları, stres veren bir olay yaşayıp yaşamadığını, sigara içip içmediğini sorgular. Ardından fizik muayeneye geçer. Fizik muayenede hekim hastanın ağız içi ortamına bakar. Koku olup olmadığını anlar. Ağız kuruluğunu görür. Mantar nedeniyle oluşmuş tabakalara bastırınca ağrı olup olmadığını sorgular. Tanı çoğunlukla bu muayeneden sonra konmuş olur.
  
• Kültür: Dil mantarı tanısı çoğunlukla anamnez ve fizik muayene ile konur. Bazı hastalarda dil mantarı dilde lezyon(yara) oluşturan diğer hastalıklarla karışabilir. Bu durumda hastadan kültür örneği alınabilir. Bunun için hastanın henüz bir şey yiyip içmediği bir saatte kültür çubuğu yardımıyla sürüntü alınıp laboratuvara gönderilir. Laboratuvardan çıkan sonuca göre tedavi planlanır.
  

Dil Mantarı Tedavisi

Dil mantarında uygulanacak ilk tedavi dil mantarına sebep olan nedenin ortadan kaldırılmasıdır. Kontrolsüz diyabet hastalığına bağlı dil mantarında diyabet kontrol altına alınmalı, bağışıklık sistemini zayıflatan ilaçlar kullanıldığında bu ilaçlar kesilmeli, strese bağlı oluşan mantar enfeksiyonunda stres kaynağı ortadan kaldırılmalıdır.

Dil mantarında tedavide mantar enfeksiyonunu sınırlandıracak ve mantarın çoğalmasını engelleyecek antifungal (mantar karşıtı) ilaçlar kullanılır.

Bu ilaçlar; mantar hücresi içinde bulunan DNA’ya etki ederek mantarın ölümüne yol açar. Bu tedaviden sonra mantar enfeksiyonu düzelir.

Dil Mantarı Tedavi Edilmezse

Dil mantarında önemli olan altta yatan nedenin tedavisidir. Çünkü mantar enfeksiyonuna yol açan nedenler ilerleyen dönemde daha ciddi komplikasyonlara da yol açabilir.

Stres pek çok hastalıkta olduğu gibi mantar enfeksiyonunda da sık rastlanılan bir nedendir. Birçok ciddi hastalıkta rol oynayan stres faktörü tedavi edilmezse çok daha ciddi hastalıklara (kanser, tansiyon yüksekliği gibi) yol açabilir.

Antibiyotik kullanımına bağlı oluşan ağız mantarlarında antibiyotik ilaçlara ara verilmezse bağırsaklardaki yararlı bakterilere de zarar verip kabızlık, ishal ya da bağırsak ülserlerine neden olabilir.

Kontrolsüz diyabet hastalığına bağlı dil mantarında altta yatan diyabet hastalığı tedavi edilmezse diyabete bağlı görme bozuklukları, sinir hasarı, böbrek hastalıkları, geçmeyen enfeksiyonlar görülebilir.

Hijyene yeterince önem verilmemesi sonucu oluşan dil mantarında hijyen kurallarına uygun davranılmazsa; ağız kokusu, diş çürüğü, diş etlerinde çekilme, dişlerde plak oluşumu, boğaz enfeksiyonu, diş kaybına neden olabilir.

Sigaraya bağlı oluşan dil mantarında sigaranın bıraktırılması teşvik edilir. Sigara kanser ve diğer pek çok hastalıkta rol oynadığı için sigaraya devam edilirse astım, KOAH, hipertansiyon (tansiyon yüksekliği) ve kansere yol açabilir.

Dil Mantarına Ne İyi Gelir?

Hastalarda dil mantarına neden olan esas etkeni ortadan kaldırmak yada kontrol altına almak oluşan dil mantarını sınırlandırmaya ve tekrarlamasının engellenmesine yardımcı olur.

Bunun için alınabilecek önlemler;

• Ağız hijyenine önem vermek
• Düzenli diş muayenesinden geçmek
• Stresten uzak durmak
• Antibiyotik kullanımını sınırlandırmak, gereksiz antibiyotik kullanmamak
• Steroid kullanımını sınırlandırmak, kullanılacaksa düşük dozda steroid kullanmak
• Ağız kuruluğuna yol açan nedenlerin tedavisini uygulamak
• Kontrolsüz diyabet hastalığı olan kişileri kontrol altına almak
• Sigarayı bırakmak uygulanabilecek adımlardandır.

Dil mantarına sahip kişiler mantarın oluşturduğu tabakayı herhangi bir aletle yada dişleriyle soymaya çalışmamalıdır. Bu durum kanamalara yol açabilir. Ayrıca yumuşak gıda ile beslenmek de oluşan tabakanın soyulup kanamasını önler.

Dil mantarında bağışıklık sistemini güçlendirici gıda takviyeleri ve vitaminler dil mantarı gelişimini önleyebilir.

Dil mantarına sahip kişiler ilaç tedavisine ek olarak çay ağacı yağı kullanılabilir. Bunun için 5 damla çay ağacı 1 bardak suya damlatılır. Bu sıvı dil üzerine uygulanır ardından ağız çalkalanır. Her gün kullanılabilir.

Dil mantarında doğal tedavi olarak kullanılabilecek bir diğer besin tarçındır. Öğütülmüş 2 adet çubuk tarçının üzerine 5-6 damla limon sıkılır. Bu karışım dil üzerine sürülüp 2 dakika bekletilir. Ardından ağız çalkalanır. Her gün uygulanabilir.

Dil Mantarı İlaçları

Dil mantarına neden olan esas etken ortadan kaldırıldıktan sonra ilaç tedavisine başlanabilir. Bunun için hastaya antifungal (mantar karşıtı) ilaçlar reçete edilir. Bu ilaçlar mantar hücresinin DNA’sına etki ederek büyümesini ve bölünmesini engeller. Bu durumda mantar enfeksiyonu kendini sınırlar ve zamanla kaybolur.

Antifungal ilaçlar içerik olarak mikonazol, amfoterisin B veya nistatin içerir. Bu ilaçların yan etkileri arasında kansızlık, ateş, kaşıntı, bulantı, kusma, kabızlık, ishal görülebilir. Bu yan etkiler hastanın yaşam kalitesini düşürmeye başladığında hekime danışılmalıdır.

Antifungal ilaçlar çoğunlukla topikal (direkt enfeksiyonun olduğu bölgeye uygulanan) jel olarak kullanılırlar. Bağışıklık sistemi ciddi derecede baskılanmış kişilerde oral (ağızdan alınan) yada intravenöz (damar yoluyla verilen) formları da bulunur.

Gebelikte Dil Mantarı

Gebelik anne adayında bağışıklık sisteminin baskılanmasına yol açar. Bu durumda dil mantarı gelişimi için risk oluşturur. Gebelikte görülen dil mantarında semptomlar tat almada bozukluk, ağızda metalik tat, ağız içinde ülserler, dilde kanama gibi semptomlardır.

Bu semptomların bazıları dil mantarı olmayan anne adayında da gebelikten dolayı beraber oluşabilir. Bu durumda ayırıcı tanı iyi yapılmalıdır.

Gebelerde dil mantarı tedavisi gebe olmayan yetişkinle aynıdır. Ancak burada kullanılacak ilaçların bebeğe yan etkisi olup olmadığı bilinmeli, ona göre reçete edilmelidir.

Gebede ağız hijyenine önem verilmesi, düzenli ağız muayenesi, stresten uzak durulması dil mantarı gelişimini önler.

Bebek ve Çocuklarda Dil Mantarı

Bebeklerde dil mantarı çoğunlukla emzirmeden dolayı annenin memesinden bebeğin ağzına bulaşla olur. Bu durumda bebekte emmede azalma, emzirme sırasında ağrı, dilde beyaz tabakalaşma, ağız kokusu görülebilir.

Bu semptomlar görüldüğünde bebek hekim tarafından muayene edilmeli ve tedavi altına alınmalıdır.

Çocuklarda dil mantarı çoğunlukla ağıza yabancı cisim alma, ağız hijyenine önem verilmemesi ve bazı kronik hastalıkların (örneğin Tip 1 Diyabet) semptomu olarak ortaya çıkabilir.

Çocuklarda dil mantarı ağızda beyaz tabakalaşma, ağız kokusu, diş çürüğü, dilde kanamalarla kendini gösterir. Bu gibi semptomlara sahip çocuklar bir çocuk hastalıkları uzmanı tarafından muayene edilmelidir.

Bebek ve çocuklarda dil mantarı tedavisi yetişkinlerdekiyle aynıdır. Hastalığa yol açan esas etkenin ortadan kaldırılması uygulanacak ilk tedavi yoludur. Ardından antifungal ilaçlar başlanabilir.

Dil Mantarı için Hangi Doktora Gidilir?

Dil Mantarının tedavisini birçok hekim üstlenebilir. Ancak dil mantarına sahip hastalar genellikle Dahiliye (İç Hastalıkları) uzmanına başvururlar. Hastalar bazen Deri ve Zührevi Hastalıkları bölümüne de başvurabilirler. Bazen diş muayenesinde Diş Hekimi de tanı koyup tedavi uygulayabilir.

Hastalar bazı durumlarda dil mantarını önemsemezler. Dil mantarının ilerleyen dönemde oluşturduğu sık tekrarlayan boğaz enfeksiyonu durumunda Kulak Burun Boğaz Hastalıkları uzmanına da başvurabilirler.

Çocuk hastalarda dil mantarıyla ilgilenen esas bölüm Çocuk Hastalıkları ve Sağlığı uzmanlarıdır. Bazen Çocuk Diş Hekimi de tanı koyup tedavi uygulayabilir.

Dil mantarına sahip hastalar dilde beyaz tabaka oluşumu, dilde kanamalı yaralar, boğaz ağrısı, tat almada bozukluk, ağız kokusu, dilde hassasiyet oluştuğu durumlarda bir hekim tarafından muayene edilmelidir.