Fibula Kırığı

Fibula Kırığı Nedir?  

Diz ve ayak bileği eklemleri arasında bulunan ve bacağı oluşturan tibia ve fibula adı verilen iki uzun kemik vardır. Bu kemiklerden bacağın dış yanında yer alan ve tibiaya göre daha ince olan kemik fibula olarak adlandırılır.  Türkçede baldır veya kamış kemiği olarak adlandırılan bu kemik ayak bileği eklemine katılır, tibia ile de eklem yapar. 

Fibulanın kemik bütünlüğünün bozulması fibula kırığı olarak adlandırılır. Fibula kırıkları tek başına veya tibia kırığıyla birlikte oluşabilir. Tibia fibula kırığı sıkça beraber olarak meydana gelebilir.

Fibula kırıkları dış ortamla temasın olduğu açık kırık şeklinde veya deri bütünlüğünün bozulmadığı kapalı kırık olarak görülebilir. Açık kırıklarda açık bir yara olduğu için dış ortamla bir temas vardır enfeksiyon riski bulunur. 

Fibula kırığının oluşum sebebi genellikle travmatik yaralanmalardır. En sık görülen nedenleri trafik kazaları, yüksekten düşmek, futbol gibi sporlar sırasında yaralanmalardır. Fibula kırığı oluşan hastalarda en çok kırık çevresi şişlik ve morarma gözlenir ve hastalar ağrıdan yakınırlar. Bunlarla birlikte kırık çevresinde hassasiyet, şekil bozukluğu oluşabilir. Açık kırıklarda açık yara bulunur, kanama olabilir. 

Fibula Kırığı Belirtileri Nelerdir? 

Fibula kırığının en sık görülen belirtileri ağrı ve şişlik olmakla beraber kırık çevresinde dokunma ile hassasiyet, morarma, kırık uzuvda açılaşma, açık yara( açık kırıklarda), krepitasyon gibi bulgular eşlik edebilir.   

Fibula kırıklarının sık görülen belirtileri kısaca şöyle sıralanabilir:

• Şişlik
• Morarma, renk değişiklikleri
• Ağrı
• Kırık çevresi hassasiyet
• Krepitasyon (iki kemik ucun birbirine değmesiyle oluşan sürtünme sesi)
• Açılaşma gibi şekil bozuklukları
• Açık kırıkta kanama, yara
• Kırılma sırasında duyulan ses 

Fibula Kırığı Nedenleri Nelerdir? 

Fibula kırıkları yaygın olarak bir travma sonucunda meydana gelir. Trafik kazası, yüksekten düşme, spor sırasında yaralanma, darbe alma fibula kırıklarına neden olabilir. 

Fibula kırığı nedenlerinden bazıları kısaca şöyle sıralanabilir:

• trafik kazası
• yüksek bir yerden düşme
• darbe alma
• ayak bileğinde burkulma
• osteoporoz( kemik erimesi)
• spor yaralanmaları, sporlar sırasında gelen direkt darbeler
• ateşli silah yaralanmaları                                                                                                                                 

Fibula Kırığı Teşhisi 

Fibula kırığından şüphelenildiğinde hasta hikayesi alınır, fiziksel muayene ile hasta değerlendirilir, röntgen gibi görüntüleme yöntemlerine başvurarak kırık teşhisi konur. 

Hastalık hikayesi: Hastadan çeşitli bilgilerin alınması teşhis ve tedavi şeklinin belirlenmesi açısından önemlidir. Yaralanmanın/ kazanın nasıl gerçekleştiği, hastanın ağrı gibi şikayetleri sorgulanır. Hasta bilgileri alınarak, hastanın daha önce geçirdiği ameliyatlar ile kendisinin ve ailesinin hastalık geçmişi hakkında bilgi edinilir.  

Fiziksel muayene: Doktor gözlem ile kırık bölge çevresindeki morarma, şişlik, şekil değişikliklerini inceledikten sonra hastayı elle muayene eder. Elle muayene ile kırık çevresi hassasiyet duyulabilir. Etkilenen bölgenin kanlanması ve sinirlerin durumu da araştırılır. 

Görüntüleme Yöntemleri

Fibula kırıklarında tercih edilen görüntüleme yöntemlerinden bazıları şunlardır:

• Direkt Radyografi  / Röntgen ile Görüntüleme: Kırıkların tanısında en çok kullanılan görüntüleme şeklidir.  Çoğunlukla ilk olarak başvurulan bu görüntüleme yönteminde X ışınlarından faydalanılır, tedavi sonrası kemik iyileşmesinin takibinde de kullanılır.  
• Manyetik Rezonans (MR) ile Görüntüleme: MR( emar) kırık bölgedeki yumuşak dokunun görüntülenmesi ve daha nadir görülen stres kırıklarının ( büyük travmalar sonucu oluşmayan yorgunluk kırığı) görüntülenmesi için kullanılır. 
• Bilgisayarlı Tomografi (BT) ile Görüntüleme: Yumuşak doku görüntülenmesi ve kırık için tedavi şeklinin belirlenmesinde tercih edilir. 

Fibula Kırığı Tedavisi 

Fibula kırıklarının tedavisi alçı ile ameliyatsız olarak veya cerrahi olarak yapılır. 

Fibula kırıklarının tedavi şekli belirlenirken:

• kırığın tipi
• yumuşak doku hasarı
• hastanın yaşı, tıbbi özgeçmişi, sahip olduğu hastalıklar
• hastanın kemik kalitesi
• hastanın mesleği, fonksiyonel hedefleri dikkate alınır.
• Fibulanın izole kırıklarının birçoğu alçı ile ameliyatsız olarak tedavi edilir. Stabil kırıklar, yer değiştirmenin az olduğu kırıklar alçı ile tedavi edilir.

Alçı ile kırık uzuv sabit tutulur ve kemik iyileşmesi beklenir. Hastalar düzenli kontrollerle takip edilir. Kontrollerde kemik iyileşmesi röntgen ile incelenir.

• Ameliyatsız tedaviden fayda görmeyen kırıkları veya ameliyatsız tedavi edilemeyecek durumda olan kırıklar için ameliyat seçeneğine geçilir. Örneğin eklem içi kırıklar, ayrışmanın fazla olduğu kırıklar, açık kırıklar için ameliyatla tedavi etmek gerekebilmektedir.  

Ameliyatta kırık kemiğin tespiti çivi, plak vida veya eksternal fiksatör kullanılarak yapılır. Tespit materyalinin seçimi hastanın sağlık durumu ve kırığın özelliklerine göre yapılır.

• Kırık tedavisi sonrasında ağrıkesici iltihap önleyici ilaçlardan yararlanılır.

Enfeksiyon riskini azaltmak için açık fibula kırıklarında antibiyotik tedavisi uygulanır. Ameliyatla tedavi edilen hastalara da bir süre antibiyotik tedavisi uygulanabilir.

• Fibula kırığı bulunan hastalar için ödem kontrolü oldukça önemlidir.

Ödem kontrolü için:

• Etkilenen uzvun yukarıda pozisyonlanması
• Buz uygulaması
• Bandaj uygulaması
• Egzersiz
• Zıt banyo( kontrast banyo) Uygulaması( Alçı sonrası ödem kontrolü için önerilen bu yöntemde hasta ödemli bölgeyi sırasıyla önce sıcak suya ardından soğuk suya, sıcak suda kaldığı süre soğukta kaldığı sürenin üç katı olacak şekilde daldırır, bunu bir döngü şeklinde tekrarlı olarak uygular.  Son olarak sıcak suya daldırarak sonlandırır. ) 

Fizik Tedavi: Kırık tedavisinde önemli bir yere sahip olan tedavi şeklidir. Fizik tedavi hem iyileşme sürecini destekler hem de etkilenen bacakta alçı sonrası oluşması muhtemel riskleri en aza indirir.

• Fizik tedavi yöntemlerinden en sık kullanılanı ve belki de en çok fayda sağlayanı egzersizdir.

Kırık sonrası egzersizler fizyoterapist tarafından reçete edilir. Etkilenen bölge için verilmelerinin yanı sıra sağlam ekstremiteler için de egzersiz reçete edilir.

Sağlam bazı eklemler için verilen egzersizler hem bu eklemlerde oluşabilecek hareket kısıtlılıklarını engeller hem de kas kuvvetinin korunmasını sağlar. Ayrıca egzersizlerin eklem hareket açıklıklarını koruma, ödemi kontrolü, eklem sertliklerini engelleme gibi birçok faydası bulunur. 

Egzersizler için dikkat edilmesi gerekenler egzersizin fizyoterapistin kontrolünde veya önerisiyle yapılmasıdır. Özellikle etkilenen bölge için bazı egzersizler faydalı olmayabilir. Egzersiz programı hastanın ihtiyaçlarına göre hazırlanır. Zamanında ve programa uygun olarak ilerlemek her zaman için gereklidir.

Kırık sonrası reçete edilen bazı egzersiz tipleri şunlardır:

• Normal eklem hareketi egzersizleri
• Germe egzersizleri
• Dirençli egzersizler
• Kas kuvveti egzersizleri
• Spora özgü egzersizler, fonksiyonel egzersizler
• Duyu eğitimi
• Fibula kırığı sonrası yararlanılan fizik tedavi uygulamalarından biri de elektroterapi yöntemleridir. Elektroterapi yöntemleri iyileşmenin hızlanması, ağrının azalması, kas spazmının azalması amaçlarıyla uygulanır.

 Fizik tedavide sık kullanılan elektroterapi modaliteleri şunlardır:

• kısa dalga diatermi
• faradik akım
• fonksiyonel elektrik stimülasyonu
• enterfaransiyel akım
• tens( transkutanöz elektriksel sinir stimülasyonu)
• magnetoterapi 
• Fizyoterapistin elle uyguladığı manipülasyon ve mobilizasyon teknikleri de kırık sonrası hastaların şikayetlerini azaltmada etkilidir.
• Bunların yanı sıra hastanın ihtiyacına göre sıcak veya soğuk uygulama yapılır.
• Örneğin ödemi bulunan hastaya 20 dakikayı geçmeyecek şekilde buz uygulaması verilir.
• Kırık kaynaması tamamlanmış ama ağrıları devam eden, eklem sertliği ve kas gerginliğinden yakınan bir hastaya da sıcak uygulama önerilebilir.
• Fizik tedavide en çok kullanılan sıcak ajanlar nemli sıcak paketler, infraruj, parafin banyosu gibi yöntemlerdir. 

Fibula Kırığı Tedavi Edilmezse 

Fibula kırıkları tedavi edilmezse yanlış kaynama, kaynamama, şekil bozukluğu oluşabilir. Eklem sertliği ve hareket kısıtlılığı oluşma riski de vardır. Ayrıca hastalar devam eden ağrı şikayeti yaşayabilir. 

Fibula kırığı tedavi edilmediğinde oluşabilecek bazı durumlar kısaca şöyle sıralanabilir:

• Kaynamama
• Yanlış kaynama
• Eklem hareketlerinde kısıtlılık
• Devam eden ağrılar
• Şekil bozukluğu
• Artrit( eklem iltihabı)
• Eklem sertliği
• Yürüyüş problemleri
• Açık kırıklarda enfeksiyon riski

Fibuladaki kırıklardan özellikle ayak bileği eklemini etkileyen kırıklar ve beraberinde yaralanmaların eşlik ettiği kırıklar tedavi edilmediği takdirde yürüyüş problemleri gibi durumlara ve hastaların fonksiyonelliğinde azalmaya neden olabilir. 

Fibula Kırığına Ne İyi Gelir? 

Kırık bulunan hastalar iyileşmenin hızlanması için dengeli beslenmelidir, sigaradan uzak durmalıdır, uzmanların tavsiyesine uygun olarak hareket etmelidir. 

İyileşmeyi destekleyici bazı öneriler:

• Yeterli miktarda su içmek
• Düzenli uyumak
• Kalsiyum, fosfor minerallerini içeren besinleri tüketmek
• C vitamini alımını arttırmak ( C vitamini içeren koyu yeşil yapraklı sebzeler bolca tüketilmeli, portakal gibi meyveler tüketilmeli)
• Kelle paça çorbası gibi kollajen ihtiva eden besinleri yeterli düzeyde tüketmek
• Yağlı balık tüketmek
• Süt ve süt ürünleri tüketimi
• Fizik tedavi
• D vitamini
• Genç yaş
• Düzenli egzersiz( uzman tarafından önerilen egzersizler)  

Spor sırasında yaralanmaları önlemek için:

• Isınma ve soğuma egzersizlerinin ihmal edilmemesi
• Antrene olmak
• Spor için gerekli ekipman kullanımı
• Zeminin spor için uygun şartlar taşıması
• Kişinin kendine uygun sporları tercih etmesi gereklidir.                                                                                       

Fibula Kırığına Ne İyi Gelmez? 

Kemik iyileşmesi yaşlı hastalarda daha yavaştır ayrıca osteoporoz( kemik erimesi) gibi kemik hastalıkları ve yüksek kan şekeri de kırık iyileşmesini olumsuz etkiler. Sigara kullanımı fibula kırığı iyileşme süresinin uzamasına neden olabilir, bu süreçte sigara içmemek son derece önemlidir.  

Fibula kırığı tedavi sürecini olumsuz etkileyen durumlar: 

• Sigara kullanımı
• Alkol bağımlılığı
• Yaşlılık
• Trans yağ, işlenmiş gıdalar, asitli içeceklerin fazla tüketildiği bir beslenme şekli
• Hareket etme konusunda uzmanların tavsiyelerini dinlememe

( hiç hareket etmeme veya yeterli stabilite sağlanmadan harekete başlama)

• Osteoporoz( kemik erimesi) gibi kemik hastalıkları
• Vücuttaki infeksiyonlar
• Dolaşım problemleri
• Yüksek kan şekeri
• Obezite
• Kortikosteroid türevi ilaçlar
• Bağışıklık sistemini olumsuz etkileyen hastalıklar
• Demir eksikliği 

Fibula Kırığı İlaçları

Steroid olmayan anti- inflamatuar ilaçların (NSAID) iltihap giderici, ağrı kesici ve ödem azaltıcı etkileri vardır.  Bu ilaçlar fibula kırığı sonrasında doktor tarafından reçete edilebilir. 

Tedavi sürecinde veya sonrasında hastaların ağrı ve kas gerginliği gibi şikayetleri bulunabilir. Ağrı kesici ve kas gevşeticiler şikayetlerin giderilmesinde etkilidir. Kas gevşeticiler tablet veya kapsül olarak ya da krem- jel şeklinde olabilir.  Kas gevşetici jelin kullanımı ağrıyan kısma masaj ile sürülmesi şeklindedir. 

Açık fibula kırıklarında tetanoz aşısı uygulanabilir. Ameliyat gerektiren kırıklarda ve açık fibula kırıklarında antibiyotik tedavisi uygulanabilir.   

Kırık iyileşmesinin desteklenmesi için hastalar eksik olan vitamin minerallerini takviye etmek amacıyla kalsiyum, D vitamini takviyeleri kullanabilir. Kan tahlilleriyle eksik olan vitamin ve minerallerin belirlenerek takviye kullanımına doktor tavsiyesiyle başlamak doğru bir davranış olur. Bilinçsizce kullanılan ilaçların faydadan çok zararı olacağı unutulmamalıdır. İlaç kullanımı için bir uzmana danışmak çok önemlidir. 

Fibula Kırığı Ameliyatı

Fibula kırığı ameliyatı ameliyatsız tedaviden fayda görmemiş hastalarda veya ameliyatsız tedavinin başarısız olacağı stabil olmayan, yer değiştirmenin fazla olduğu, çok parçalı, açık kırıklar için uygulanır. Fibula kırığı ameliyatı kemiğin tespit materyalleri yardımıyla tespit edilmesiyle yapılır. Uygulanacak tespit yöntemi kırık şekli, yumuşak dokunun durumu, hastanın yaşı- sağlık durumuna göre seçilir.

• Çivi, plak, vidalar kırık tedavisinde sık kullanılan materyallerdir. Ameliyatta kırık parçalar düzgün şekilde hizalanır ve çivi, plak, vidalar yardımıyla tespit edilir. Ameliyat sonrasında hastanın bacağı alçıya alınır daha sonra kontrollerle takip edilerek yürüme breysine geçilir ve sonrasında çıkarılır. 
• Kırığın çivi, plak, vidayla içerden tespitinin yapılamadığı, yumuşak doku hasarının fazla olduğu açık kırıklarda eksternal fiksasyon gerekebilir. Kemik vidalarla tespit edilir ve vidalar derinin dışındaki fiksatöre( eksternal fiksatör) bağlanır. Bu yöntem yara bakımı/ pansuman kolaylığı sağlar ancak çivi dibi enfeksiyonları görülebilir. 

Çocuklarda Fibula Kırığı                                      

Fibula kırıkları çocukluk çağında da görülebilen kırıklardır. Tibia kırığıyla beraber olan fibula kırıkları görülebilir. Çocuklardaki kırıklar yaş ağaç kırığı veya torus kırığı olarak karşımıza çıkabilir. Ayrışmış kırıklar görülebilir. Çocuklardaki fibula kırıklarının en yaygın görülen nedenleri düşme, araç kazaları, spor veya oyun sırasında oluşan yaralanmalardır. 

Çocuklardaki kırıklar genellikle kırık uzvun alçı kullanarak sabitlenmesi ile ameliyatsız olarak tedavi edilir.

Ameliyatsız tedaviden fayda görülemeyen ya da ameliyatsız tedavinin mümkün olmadığı kırıklar, yumuşak dokuda hasarların olduğu, sinir ve damar yaralanmalarının eşlik ettiği kırıklar ameliyat ile tedavi edilir. 

Çocuklarda kırık kaynaması hızlıdır, kemiğin yeniden şekillenme süreci de oldukça başarılıdır.   Büyüme kıkırdağını etkileyen kırıklar konusunda özenli davranılmalıdır. Kısalık, şekil bozuklukları, büyüme problemlerine karşı dikkatli olunmalıdır. Kırık kemiğin mümkün olan en kısa süre içerisinde doğru hizalanarak tedaviye başlanması ve kontroller ile hastanın takibine önem verilmesi gereklidir.

Fibula Kırığı için Hangi Doktora Gidilir?

Çeşitli kazalar, spor sırasında yaralanma, darbe alma vb. bir travmadan sonra ağrı hisseden ve kırık çevresinde şişlik, renk değişimi gibi bulguları görülen hastalar bir sağlık kuruluşuna başvurmalıdır. 

Fibula kırığı tedavisi ortopedi ve travmatoloji branşında uzmanlaşmış bir doktor tarafından yürütülür. Fibula kırığı trafik kazası gibi çoklu yaralanmalara neden olabilen bir durum sonucu oluşmuş olabilir, birden fazla doktorun tedavi sürecine dahil olması gerekebilir.

Kırığın ameliyatla veya ameliyatsız tedavisinden sonra bacağın ve ayağın eski fonksiyonel gücüne dönebilmesi ve kırık sonrası şikayetlerin azaltılması amacıyla doktorunuz fizik tedaviye başlamanızı önerilebilir.