Gelişim Geriliği

Gelişim; vücutta bulunan ve en küçük yapı taşı olarak nitelendirilen hücrelerin büyümesi ve büyürken de aynı zamanda düzgün bir şekilde sayılarının artmasını takiben fonksiyonel hale gelerek belli başlı bazı işlevleri yerine getirebilme kapasitesine erişim olarak nitelendirilebilir. Bu durum her yaşta ve cinsiyette farklı süreçler içerisinde gerçekleşir. Her yaş döneminde gelişimsel süreçler de değişiklik gösterecektir, yani bazen yavaşlar iken bazen hızlı olacaktır. Genellikle en hızlı büyüme süreci anne karnındaki dönemde, bebekliğin 2 yaş döneminde ve ergenlik döneminde gerçekleşir.

Gelişim geriliği ise genellikle dil gelişimi, bilişsel gelişim, sosyal gelişim ve motor gelişimi gibi farklı farklı pek çok alanda görülebilen; günümüz toplumunun sıklıkla karşı karşıya kaldığı bir durum olarak tanımlanabilir. Ancak asıl olan gelişim geriliği, bir diğer tabir ile büyüme geriliği; kız ya da erkek olarak cinsiyet ayrımı fark etmeksizin, çocuğun kendi akranlarına ve hemcinslerine göre beklenen düzeyde gelişim gösterememiş olması durumudur. Yine de yalnızca bedensel olarak görülen yani fiziksel gelişim geriliğinden söz etmek yerine zihinsel gelişim geriliği, sosyal gelişim geriliği, motor gelişim geriliği, dil gelişim geriliği ve duygusal gelişim geriliğinin de değerlendirilmesi oldukça önemlidir.

Her ülkenin veya içinde bulunulan her toplumun, büyüme normali olarak da adlandırılan ya da tabir edilen, aynı zamanda birbirinden farklılık gösterebilen değerleri vardır. Bu değerler “büyüme eğrileri” adı verilen çizgiler ya da grafikler ile şema haline getirilebilir. Eğer ki bir çocuk, yaşadığı ülkede ve içinde bulunduğu toplumda, normal olarak nitelendirilen değerlerden aşağı bir düzeyde seyretmekte ise gelişim geriliği söz konusu hale gelebilir.

Gelişim Geriliği Hastalığı Belirtileri

Gelişme geriliği hastalığının belirtileri;

• Yaşa göre boy kısalığı varlığı
• Yaşa göre zayıf olma hali
• Cinsiyete göre boy kısalığı varlığı
• Cinsiyete göre zayıf olma hali
• Özgüven eksikliği varlığı
• Sosyal gelişimde geri olma varlığı
• Dikkat dağınıklığı varlığı
• Düşük bağışıklık sistemine bağlı olarak sık sık hasta olma durumu
• Düşük bağışıklık sistemine bağlı olarak hasta olunduğunda geç iyileşme hali
• Zeka gelişiminde geri olma durumu
• Zihinsel gelişimde geri olma durumu
• Akademik açıdan başarısız olma durumu veyahut akademik başarıdaki düşüş hali şeklinde listelenebilir.

Gelişim Geriliği Hastalığı Nedenleri

Gelişim geriliği hastalığının nedenlerini 3 ana grup altında değerlendirmek mümkündür.

Bunlar;

1. Doğum öncesi döneme bağlı nedenler
2. Doğum esnasında meydana gelen nedenler
3. Doğum sonrası döneme bağlı nedenler olarak listelenebilir.

Genel olarak değerlendirme yapılır ise gelişim geriliğinin görülen yaygın nedenleri aşağıdaki gibidir.

Genetik faktörlerin aksine, çevresel faktörler en önemli sebepler arasındadır ve büyük rol oynamaktadır. Çünkü gelişimin sağlandığı ve “kritik dönem” adı verilen bu süreç içerisinde bebekler ya da çocuklar yeterli miktarda uyarana maruz kalmalılardır ve aynı zamanda da bu şekilde deneyimlemelerle karşılaşmalılardır. Aksi taktirde bir bebeğin kazanması gereken yetenekler, edinmesi gereken beceriler beklenen süre içerisinde tamamlanamaz ve bu durum da gelişimde geriliğin ilk aşamasına zemin niteliğinde olur. 

Bunlar;

• Duyuların yetersiz olarak uyarılması
• Anne ve babanın yani ebeveynlerin göstermekte oldukları aşırı koruyucu tavır
• Anne ve babanın yani ebeveynlerin göstermekte oldukları baskıcı tutum
• Bir bebeğin çıkarmakta olduğu seslere karşı duyarsız kalınması, herhangi bir tepki verilmemesi
• Bir bebeğin motor becerilerinin yeterli bir şekilde desteklenmemesi – yürüme, oturma, ayağa kalkma gibi eylemler
• Bir çocuğun isteklerinin sürekli olarak reddedilmesi ve yeterli ilgiden mahrum bırakılması
• Bir çocuğun kendi akranları ile zaman geçirememesi, oyun oynayamaması gibi durumların içerisinde oluşu
• Bir bebeğin temel bakım ihtiyaçlarının düzenli ve uygun bir şekilde yerine getirilmemesi olarak listelenebilir.

Gelişim Geriliği Hastalığı Teşhisi

Gelişim geriliği durumunda, her hastalıkta olduğu gibi erken teşhis ve erken konan tanı hayat kurtarır niteliktedir. Çünkü gelişim geriliğinin tedavisi, nedeni biyolojik bir şeye bağlı değil ise mümkündür. Burada en önemli olan nokta ise kız veya erkek fark etmeksizin çocukları çok iyi bir şekilde gözlemlemek ve gelişimlerinde herhangi bir sıkıntı olup olmadığını dikkatlice takip etmenin gerekliliğidir. Bu takip esnasında da aslında her çocuğun birbirinden farklı olduğunu, gelişimlerinin de birebir aynı olmasının gerçekleşemeyecek bir durum olduğunu kabullenmek gerekir.

Genellikle gelişim geriliği anne ve baba yani ebeveynler tarafından kolay kabul edilir bir durum değildir ya da fark edilmesi oldukça zordur. Çocuklarının gelişimsel açıdan geri olmadıklarını, zaman içerisinde bazı yetenekleri kendi kendilerine belleyip normal yaşantılarına devam edeceklerini düşünürler. Ama tam aksine bu sadece zaman kaybettiricidir. Her geçen zaman içerisinde çocuğunuzun kendi akranlarına ve hemcinslerine göre gelişimi geride kalacak ve aradaki fark artarak büyüyecektir.

Gelişim geriliğinin teşhisinde ise “Denver II Tarama Testi” ismi verilen bir test ve klinik muayene en çok tercih edilen yöntemlerdendir.

Gelişim Geriliği Hastalığı Tedavisi

Gelişim geriliği hastalığının tedavisinde ilk ve en önemli aşama teşhisin erken ve doğru konmasıdır. Zaman kaybetmemenin ciddi boyutta önemi vardır. Zaman kaybedildikçe gelişimde fark oluşacak ve bu farkın kapatılması da zorlaşacaktır.

Yoğun bir tempoda izlenen eğitim programı vasıtası ile gelişim geriliği hastalığını tedavi etmek mümkündür. Bu süreç içerisinde en büyük rol anne ve babaya yani ebeveynlere düşmektedir. Bütünsel bir program ile ailenin de tedavi sürecinin içine dahil olması sağlanır ve bu sayede de en hızlı ve verimli şekilde yol kat edilecektir.

Aynı zamanda düzenli bir beslenme ile de gelişim geriliğinin tedavisine olumlu katkı sağlamak mümkündür. Çocuk Hastalıkları ve Sağlığı Uzmanı desteği ile uygun gıda takviyeleri ve beslenme çizelgesi hazırlanarak ilk adım atılabilir. Yeterli miktarda vitamin, mineral, karbonhidrat, protein ve yağ alımı sağlanarak zengin bir beslenme tamamlanır ve böylelikle de gelişime olumlu katkıda bulunulur.

Tedavi gelişim geriliğinin görülme sebebine bağlı olarak, buna yönelik bir şekilde planlanır ve çocuğun uygun büyüme normali içerisine gireceği süreye kadar devam ettirilir. Gelişim geriliğinin sebebi büyüme hormonu eksikliği ise, yasal zorunluluklar çerçevesinde hareket edilir ve beklenen düzeye ulaşım sağlandığında tedavi başarı ile tamamlanmış kabul edilerek sonlandırılır. Kalıcı hormon eksikliğine bağlı olarak görülen bir gelişim geriliği söz konusu ise hayat boyu süren bir tedavi söz konusu olabilir.

Hamilelikte Bebeğin Gelişim Geriliği

Hamilelik sürecine bağlı olarak bebeğin gelişim geriliği konusu başlı başına incelenmesi gereken bir durumdur. “Fetüs” olarak adlandırılan anne karnındaki bebeğin beklenen gelişim düzeyine ya da boyuta ulaşamamasına bağlı olarak gelişim geriliği söz konusu hale gelir. Gebelikte gelişim geriliği problemi yaşayan fetüsler, kendileri ile aynı haftada olan diğer bebeklere göre çok daha farklıdırlar.

Gebelikte gelişim geriliğini çocuklarda gelişim geriliğinde de olduğu gibi simetrik gelişme geriliği ve asimetrik gelişme geriliği olmak üzere 2 ayrı şekilde irdelemek mümkündür.

Simetrik gelişim geriliği durumunda bebeklerde orantılı vücudun aksine oldukça küçük iç organlardan söz edilirken, asimetrik gelişim geriliği durumunda ise bunun tersi bir durum söz konusudur. Bu durumda bebeklerin kafası normal boyutlarda gelişir fakat vücutları aynı şekilde gelişmemiştir. Bu sebeple de yapılan ultrason görüntülemelerinde bebeğin kafası vücudundan çok çok büyük bir şekilde görülür.

Anne karnındaki bebeğin gelişim geriliği durumu, anne üzerinde herhangi bir belirti göstermemektedir. Ultrason incelemelerinde fark edilebilir ya da hiç fark edilmeden doğum gerçekleşebilir. Bu durum çeşitli sebeplere bağlı olarak görülmektedir.

Bunlar;

• Anne karnındaki bebeğin yani fetüsün kalıtımsal bir anomali durumuna maruz kalması,
• Anne adayının gebelik sürecinde beslenmesine dikkat etmemesi, özensiz beslenmesi ya da elde olmayan sebeplerden dolayı yetersiz beslenmesi,
• Anne adayının gebelik sürecinde yeterli miktarda oksijen alamaması ya da doğum esnasında bebeğin oksijensiz kalması hali,
• Anne adayının çeşitli rahatsızlıklarının varlığı – kalp hastalıkları, diyabet – şeker hastalığı, böbrek rahatsızlıkları, tansiyon problemi, kronik rahatsızlıklar ve enfeksiyonlar
• Anne adayının sigara tüketimi
• Anne adayının alkol tüketimi
• Anne adayının madde bağımlısı olması
• Anne adayının çoğul gebelik yaşıyor olması
• Çeşitli rahim içi durumlar – enfeksiyon, kan akım miktarında azalma
• “Plasenta previa” durumu – plasentanın rahim ağzına yakın bir yerde ya da rahim ağzını tamamen tıkayarak kapatacak şekilde duruyor olması hali olarak belirlenebilir.

Bütün bu sebeplere bağlı olarak yukarıda listelenen durumlardan bir veya birkaçı anne adayında mevcut ise gebelik sürecinde yapılan ultrason görüntülemelerinde dikkat edilmelidir. Normal bir görüntüleme ile de gebelikte gelişim geriliğinden ya da bebeklerde kalça gelişim geriliği gibi şeylerden söz etmek mümkündür fakat kesin bir tanı konması amacı ile amniyosentez testi yapılarak durumdan emin olunabilir. Amniyosentez testi, alanında uzman bir doktor tarafından anne adayının karnından bir iğne aracılığı ile amniyon sıvısı alınarak bebeğin sağlıklı olup olmadığının incelenmesi halidir.

Gelişim geriliği durumu teşhis edilip tanı konulduktan sonra dikkatlice gözlemlemeler yapılmalı, gerekli görülen durumlarda annenin bir sağlık kuruluşunda gözetim altında tutulması gerekebilir. Erken doğum ile sonuçlanma ihtimali ise göz ardı edilmemelidir. Gelişim geriliği ile doğan bebeklerin sayısı günümüzde içinde bulunulan olumsuz durumlara bağlı olarak oldukça yüksek olarak nitelendirilebilir.

Gelişim Geriliği Hastalığı için Hangi Doktora Gidilmeli?

Çocuğunuzda akranlarına göre boy kısalığı, zayıflık, bağışıklık sisteminin zayıflığı gibi gelişim geriliği belirtilerinden bir veya birkaçı görülüyorsa, gelişim geriliği olduğuna dair şüpheleriniz var ise hiç zaman kaybetmeden ivedilikle bir çocuk hastalıkları uzmanında yardım alınması gerekmektedir.

Çocuk hastalıkları uzmanı gerekli test ve tetkikleri yaptıktan sonra gelişim geriliğinin sebebini bulmaya yönelik çalışır. Gerekli gördüğü takdirde bir çocuk İmmünolojisi uzmanı ile de görüşmeniz gerekebilir. Çocuk immünolojisi uzmanı ile bağışıklık sisteminin zayıflığı üzerine görüşmeniz faydalı olacaktır.