Hipoparatiroidi

Hipoparatiroidi Hastalığı Nedir?

Hipoparatiriodi, paratiroit hormonunun eksik salgılanması ya da hiç salgılanmaması sonucu ortaya çıkan nadir görülen bir endokrin (hormonal) hastalığıdır. 

Paratiroit hormon, tiroit bezinin her iki yanında ikişer tane olmak üzere toplamda dört tane pirinç tanesi büyüklüğündeki paratiroit bezinden salgılanan bir hormondur. Vücutta çeşitli görevleri olduğu gibi en önemli görevi ise kalsiyum metabolizmasının düzenlenmesidir.

 Bu bezin eksik çalışması sonucunda ise hipoparatirodizm denilen hastalık ortaya çıkmaktadır. Paratiroit hormonunun eksikliği sonucunda kanda kalsiyum düşüklüğü ve fosfat yüksekliği görülür.

Hipoparatirodi Belirtileri Nelerdir?

Hipoparatiroidi belirtileri genel olarak kalsiyum azlığı ve fosfat fazlalığına bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Bu belirtiler başlıca:

• Ciltte kuruluk hissi
• Kas ağrılar, kas krampları
• Saçlarda dökülme
• Özellikle ağız çevresinde spazmlar (kasların istemsiz kasılması)
• Yorgunluk
• Kırılgan tırnaklar
• Parmaklarda ve dudaklarda uyuşma ve karıncalanma,
• Anksiyete (kaygı bozukluğu) ve depresyondur.
• Chvostek bulgusu: Kulağın ön kısmında bulunan yüz sinirine birkaç kez vurulup dokunulduğunda ağızda seğirme veya spazm meydana gelmesidir.
• Trousseau’s bulgusu: Tansiyon ölçümü gibi manşonu (tansiyon aletinin kola takılan kısmı) takılıp, basınç verdiğimizde el parmaklarında kas spazmı gelişmesidir. 

Yukarıdaki belirtiler ile birlikte doktorlar tarafında uygulanan iki yöntem ile de hipokalsemi (kalsiyum düşüklüğü) tanısı koyulabilmektedir.

Hipoparatiroidizm hastalığının belirtilerinden olan hipokalseminin başka sebepleri de vardır. Hipokalsemi yapan diğer sebepler:

• Yetersiz D vitamini alımı
• D vitamini metabolizmasının bozukluğu
• Böbrek yetmezliği ve karaciğer hastalıkları
• Aç kemik sendromu (Paratiroit bezinin çıkarılması sonrası meydana gelen kas zayıflığı, yorgunluk ile karakterize bir hastalıktır)
• Hızlı kan transfüzyonu
• İlaçlar (sinakalset, fenitoin, kalsiyum şelatörleri, foskarnet ve kemoterapi)
• Yine hipoparatiroidinin neden olduğu başka bir belirti olan hiperfosfateminin (kanda fosfat yüksekliği) diğer başka sebepleri vardır: 
• Hücrelerin zarar görmesi
• Yüksek D vitamini alımı
• Diyabetik ketoasidoz (insülin eksikliğine bağlı olarak kan şekerinin yükselmesiyle beraber ciddi metabolizma bozukluklarının ortaya çıkmasıdır)
• Ciddi enfeksiyonlar olarak karşımıza çıkmaktadır.

Hipoparatiroidi Nedenleri Nelerdir?

Paratiroit bezinin yeteri kadar paratiroit hormonunu salgılayamadığı durumlarda hipoparatiroidizm meydana gelir. Bu duruma birçok faktör yol açar. 

Boyun ve tiroit cerrahisi: Hipoparatiroidinin en sık sebebi olarak karşımıza çıkmaktadır. Tiroit kanseri veya boyna, boğaza ait operasyonlar sırasında yanlışlıkla paratiroit bezinin çıkarılmasıyla veya zarar görmesiyle meydana gelir.

Otoimmün hastalıklar: Otoimmün hastalıklar vücudun kendi savunma hücrelerini yabancı olarak tanıyıp saldırmasıyla ortaya çıkan hastalıklara verilen isimdir. Bazı durumlarda da vücut paratiroit bezine saldırarak otoimmün sistem geliştirir ve bezin çalışması durarak hipoparatiroidi meydana gelir.

Kalıtsal: Bazı hastalar kalıtsal olarak paratiroit bezi olmadan veya eksik olarak doğarlar. Bunun sonucunda da hipoparatiroidi meydana gelir.

Vücutta magnezyum eksikliği: Düşük magnezyum düzeyi paratiroit bezinin doğru ve eksiksiz çalışmasını engeller.

Aşırı radyasyon: Tiroit veya boyun hastalıklarının tedavisinde kullanılan radyasyona aşırı maruz kalınması durumunda paratiroit bezi etkilenebilir. 

Hipoparatiroidi Teşhisi

Doktor belirti ve bulguları dinledikten sonra kan testine başvurur. Tam kan sayımı ile: 

• Kan kalsiyum seviyesi
• Kan magnezyum seviyesi
• Kan fosfor seviyesi
• Kan paratiroit hormon (PTH) seviyesi bakılır.
• Temel faktör hipokalsemi (kanda kalsiyum seviyesinin düşük olması ) olduğu için bu durum için ek tetkikler uygulanır. 
• EKG ( kalsiyum düşüklüğü kalpte bazı sorunlara yol açar ve bu EKG’ye yansır)
• İdrar tetkiki (idrarda kalsiyum miktarına bakılarak atılımın ne düzeyde olduğu anlaşılabilir)
• Kemik yoğunluk testi ( kalsiyum kemiğin yapıtaşlarındandır. Bu yüzden bu testle kalsiyum eksikliği tayin edilebilir)

Hipoparatiroidi Tedavisi

Kan tahlil sonuçlarında eksik olan değere göre tedavi uygulanır. Başlangıç tedavisini kalsiyum ve D vitamini oluşturur. 

Tedavi Seçenekleri

• Oral kalsiyum karbonat tabletleri; kandaki kalsiyum düzeyini yükselterek tedavi eder. Aşırı doz alımında kabızlık gibi gastrointestinal (sindirim sistemi) yan etkileri ortaya çıkar.
• D vitamini; kalsiyum emilimini ve fosfor atılımını sağlayarak tedavi eder.
• Magnezyum; magnezyum alımıyla beraber paratiroit bezinin çalışması düzeltilir.
• Tiyazid diüretik; idrarla atılan kalsiyum miktarını azaltarak vücutta kalsiyumun düşük seviyeye gelmesini engeller.
• Paratiroit hormon; yeni geliştirilen bir yöntem olup, enjeksiyon yoluyla paratiroit hormon takviyesi yapılmaktadır.
• Bunlar haricinde diyet programları ile kalsiyum oranı yüksek besinlerle beslenilerek gerekli takviye sağlanabilir.
• Bu uygulamalar yapılırken hastalar yan etkilerden dolayı mutlaka kalp ve böbrek açısından takip edilmelidir.

Hipoparatiroidi Tedavi Edilmezse Ne Olur?

• Hipoparatiroidi hastalığı sonucu meydana gelen bulgular devamlı hale gelebilir bazen geri dönüşümü olmayan sonuçlara yol açabilir.
• Kalsiyum eksikliğinde meydana gelen kasılmaların tekrarı sonucu tetani (sürekli istemsiz kasılma,
• Kalpte ritim bozukluğu yani aritmi,
• Gözde kalıcı katarakt oluşumu,
• Çocuklarda büyüme ve gelişme geriliği meydana gelebilir.

Hipoparatiroidiye Ne İyi Gelir?

Hipoparatiroidide semptomlar kalsiyum eksikliği (hipokalsemi) ve fosfat fazlalığı (hiperfosfatemi) sonucu ortaya çıkmaktaydı.

Bu bakımdan kalsiyum oranı yüksek yiyecekler tüketip fosfat oranı yüksek besinlerden kaçınmalıyız.

Kalsiyum oranı yüksek besinler:

• Fasulye
• Badem 
• Yeşil besinler
• Lifli gıdalar
• Yulaf 
• Süt 
• Balık

Bu besinleri tüketerek kalsiyum ihtiyacımızı tedarik edebiliriz. 

Hipoparatiroidiye Ne İyi Gelmez?

Fosfat oranı yüksek besinlerden uzak durarak daha fazla fosfat birikiminin önüne geçmeliyiz.

Fosfat oranı yüksek besinler:

• Yumurta 
• Kırmızı et
• Kahve
• Alkol ve tütün kullanımı 

Hipoparatiroidi İlaçları

İlaçların temel mekanizması vücutta kalsiyum miktarını artırarak, fosfor miktarını azaltmaktır. bu mekanizmayla çalışan ilaçlar; 

Kalsiyum karbonat

Kalsiyum sitrat

D vitamini preparatları;

• ergocalciferol
• Kalsitriol
• Alfa kalsidol 

Tiyazid diüretikleri;

• hidroklorotiyazid      
• Klortalidon
• İndapamid 
• Amiloride

Hamilelikte Hipoparatiroidi

Hamilelikte meydana gelen fizyolojik değişiklikler ile beraber kalsiyum atılımında artış görülebilmektedir ve bazı durumlarda paratiroit bezi kalsiyum ihtiyacını karşılamakta yetersiz kalabilmektedir. 

Hipoparatiroidizmli annelerde bu yetersizlik sonucunda meydana gelen kalsiyum seviyesindeki ciddi düşüşler anne ve bebek ölümleri açısından risk faktörü taşımaktadır.

Bu risk faktörlerini ortadan kaldırmak için hipoparatiroidiye sahip anneler hamilelik süresince doktor kontrolünde kalsiyum ve D vitamini desteğini alarak tedavi olabilirler.

Çocuklarda Hipoparatiroidi

Çocuklarda hipoparatiroidi sebeplerine baktığımızda doğuştan genel anormallikler ve kalıtsal hastalıklar ön plana çıkmaktadır.

Çocuklarda semptomlardan bazıları yetişkinlerden farklılık gösterir. Genellikle ilk semptom nöbet geçirme olarak karşımıza çıkar. Titreme, kasılma şeklindeki nöbetler kalsiyum düşüklüğünün göstergesi olabilmektedir.

Bununla birlikte kalsiyumun kemik gelişiminde önemli rolü olduğu için hipoparatiroidiye bağlı kalsiyum eksikliği olan çocuklarda büyüme ve gelişme geriliği görülür.

Tedavi aşamaları yetişkinler ile aynıdır. Paratiroit hormon ( PTH) enjeksiyonu da tercih edilen yöntemlerdendir.

Bebeklerde Hipoparatirodi

Bebeklerde hipoparatiroidinin temel sebebi konjenital yani doğuştan gelen anormallikler ile ilişkilendirilir. 

Annenin hamilelik esnasında hiperparatiroidiye bağlı olarak vücutta aşırı üretilen kalsiyum plasenta aracılığıyla bebeğe geçer. Ve bu kalsiyumlar paratiroit bezinin çalışmasını baskılayarak yeni doğan döneminde hipoparatiroidizm ve bulgularının ortaya çıkmasına neden olur.

Yeni doğan döneminde meydana gelen nöbetler, titremeler ilk bulgulardandır.

Tedavi ve yönetim yetişkinlerde olduğu gibidir. Oral tablet alımı bebeklerde mümkün olmadığı için damar yolu ile destek ürünleri ve vitaminleri verilebilir. 

Hipoparatirodi için Hangi Doktora Gidilir?

Hipoparatiroidi hormonlarda veya hormon salgılayan bezlerde meydana gelen bir hastalıktır ve semptomları ortaya çıktığında derhal “iç hastalıkları (dahiliye)” bölümüne başvurulmalıdır.

Dahiliye bölümünün hormonal ve metabolik hastalıklarla ilgilenen yan dalı olan “endokrinoloji” polikliniği gerekli tetkikleri yaparak tedaviye yön verir.