Humerus Kırığı

Kol, omuz ile dirsek arasındaki vücut bölümüdür. Kol çok yönlü harekete izin verir ve günlük yaşamda omuz ve dirsek eklemleriyle beraber aktif olarak kullanılır. Kolun içinde humerus olarak adlandırılan uzun kemik bulunur. Humerus kemiği iki uç ve bir gövdeden oluşur, omuz ve dirsek eklemine katılır. Kaslara yapışma bölgesi sağlar.

Humerus kemiğinin bütünlüğünün bozulması humerus kırığı olarak adlandırılır.

Humerus kırıkları humerus üst uç kırığı, humerus cisim kırığı ve humerus alt uç kırıkları olarak üç grupta incelenebilir:

Proksimal humerus kırıkları (humerus üst uç kırıkları): Humerus üst uç kırıklarında ağrı, hareket kısıtlılığı, omuzda hassasiyet mevcuttur. Bu kırıklar yaşlı popülasyonda daha sık görülür. Yaşlılarda basit düşmeler, ev kazaları sonucu oluşabilir. Kadınlarda görülme sıklığı erkeklerden daha fazladır. Kemik erimesi kırık oluşma riskini arttırır. Gençlerde humerus üst uç kırıkları trafik kazası gibi yüksek enerjili travmalar ile oluşur. Humerus üst uç kırıklarının büyük bir kısmı ayrışmamış kırıkladır ve cerrahi olmayan yöntemlerle tedavi edilebilir. Ayrılmış kırıklarda ise çeşitli cerrahi tedavi seçenekleri mevcuttur. Humerus üst uç kırıklarında intramedüller çivileme, vidalar, kilitli plaklar kullanılarak yapılan tespit ameliyatları ve artroplasti denen protez uygulamaları yapılabilir.

Humerus cisim kırıkları: Yaşlı hastalarda, kemik kalitesinin bozulduğu durumlarda basit düşmeler sonucu, gençlerde ise trafik kazaları gibi yüksek enerjili travma sonucu oluşur. Humerus cisim kırıklarına radial sinir hasarı eşlik edebilmektedir. Humerus cisim kırıklarının birçoğunda humerus kırığı alçısı veya fonksiyonel breys ile tedavide başarılı sonuçlar elde edilebilmektedir.

Distal humerus kırıkları (humerus alt uç kırıkları): Dirsek çevresi kırıklarındandır. Gençlerde yüksek enerjili travma ile, ileri yaşta ise düşmeler sonucu oluşur. Sık görülen kırık tipleri epikondiller ve subkondiller humerus kırığıdır. Kırık sonucu damar ve sinir yaralanmaları görülebilmektedir. Dirsek ekleminde hareket kısıtlılığı ve sertlik oluşabilir. Distal humerus kırıklarının birçoğu ameliyatla tedavi edilmektedir. Bazı distal humerus kırıkları ise alçı ile ameliyatsız olarak tedavi edilir. Özellikle yaşlı hastalardaki bazı kırıklarda ise dirsek artroplastisi (dirsek protezi) uygulanmaktadır.

Humerus Kırığı Belirtileri Nelerdir?

Humerus kırığı oluştuğunda kırık çevresinde şiddetli ağrı hissedilir, hareket kısıtlılığı oluşur. Hastalar etkilenen kolunu kaldırmakta güçlük çekerler. Kırık çevresinde şişlik, hassasiyet ve morarma gibi bulgular oluşabilir. Şekil bozuklukları ve etkilenen kolda kısalma görülebilir.

• Kırık çevresinde ağrı
• Kırık çevresinde hassasiyet
• Aniden ortaya çıkan kırılma sesi
• Hareket sırasında artan ağrı
• Hareketlerde kısıtlılık
• Kolu hareket ettirmede başarısızlık ve ağrı
• Kolu hareket ettirirken kemik uçların birbirine değmesiyle çıkan sürtünme sesleri (krepitasyon)
• Şişlik
• Morarma
• Açılaşma
• Şekil bozuklukları
• Kolda kısalma
• Açık kırıklarda açık yara/kanama

Humerus Kırığı Nedenleri Nelerdir?

Gençlerde humerus kırıkları trafik kazaları, düşme, kolun rotasyanda zorlanması, sert darbeler alma gibi yüksek enerjili travmalar sonucu oluşmaktadır. Yaşlılık, osteoporoz (kemik erimesi), kemik tümörleri gibi durumlarda ise kırıklar daha kolay oluşabilmektedir. Yaşlılarda basit düşmeler gibi düşük enerjili travmalar sonucu humerus kırıkları görülebilmektedir.

Humerus kırığı nedenleri kısaca şöyle sıralanabilir:

• Trafik kazaları
• Yüksekten düşme
• Kolun rotasyonda zorlanması, darbe alması
• Genç yaş grubunda yüksek enerjili travmalar, darbeler
• Yaşlı hastalarda basit düşmeler
• Dirsek düzken açık el üstüne düşme
• Ters hareketler
• İş kazaları
• Spor sırasında alınan sert darbeler
• Motosiklet kazaları
• Ateşli silah yaralanmaları
• Şiddete maruz kalma
• Bisikletten düşme
• Kol üstüne düşme
• Osteoporoz( kemik erimesi)
• Bilek güreşinde kolu zorlama
• Enfeksiyon
• Kemik tümörleri
• Kemik metastazları

Humerus Kırığı Teşhisi

Humerus kırığı teşhisinde kırığın nasıl oluştuğu, hasta hikayesi alınır. Fiziksel muayeneyle kırık ve çevresi değerlendirilir. Röntgen ve bilgisayarlı tomografiyle görüntüleme yöntemlerine başvurularak teşhis desteklenir, kırık hakkında daha fazla bilgi elde edilir.

Hastalık hikayesi: Hastanın şikayetleri, yaralanmanın nasıl gerçekleştiği, ağrının yeri şiddeti hakkında bilgiler alınır. Hasta geçirdiği yaralanmalar, ameliyatlar, sahip olduğu hastalıklar, kullandığı ilaçlar ve tıbbi soy geçmişi hakkında doktora bilgi vermelidir.

Fiziksel muayene: Kırık çevresindeki renk değişimleri, şişlikler, yaralar gözlemlenir. Yumuşak doku değerlendirilir, parmakların rengine, kanlanmasına bakılır. Sinir yaralanmalarının araştırılır, nörolojik değerlendirme gerekebilir.

Humerus kırığı teşhisi için sık kullanılan görüntüleme yöntemleri şunlardır:

Direkt Grafi/ Röntgen İle Görüntüleme:  X Işınlarının kullanılmasıyla görüntü elde eden bir yöntemdir. Direkt grafi (röntgen filmi) humerus kırıklarının teşhisinde en sık başvurulan ve çoğu zaman teşhis koyduran bir görüntüleme şeklidir.

Bilgisayarlı Tomografi (BT) İle Görüntüleme: Humerus kırıklarının teşhisinde kırık hattının incelenmesi ve kırık çevresindeki yumuşak doku hakkında bilgiler vermesi nedeniyle özellikle ameliyat öncesinde başvurulan bir görüntüleme yöntemidir.

Humerus Kırığı Tedavisi

Kırığın tipi, kemik kalitesi, hastanın yaşı, sahip olduğu hastalıklar ve iyileşme sonrası fonksiyonel hedefleri göz önünde bulundurularak tedavi şekli belirlenir. Humerus kırığı ameliyatsız veya ameliyatla tedavi edilir.

Ameliyatsız Tedavi: Kapalı kırıkların birçoğunda ameliyatsız tedavi uygulanabilmektedir. Humerus kırığının ameliyatsız tedavisinde kemik kaynayana kadar alçı, bandaj, omuz kol askısı veya breys ile hareketsiz tutulur. Hastalar düzenli aralıklarla kontrole çağırılarak röntgen filmleri istenir, kaynama takip edilir. Bu yöntemin hastayı uzun süre hareketsiz bırakması ve eklemde hareket kısıtlılığına yol açması gibi dezavantajları vardır.

Cerrahi Tedavi: Açık kırıklarda, bazı çoklu kırıklarda, kaynama süresi gecikmiş kırıklarda, kırık uçların uzak olduğu kırıklarda, fonksiyonel aktivitelere erken sürede dönmek isteyen sporcularda, ameliyatsız yöntemden fayda görmeyen hastalarda cerrahi tedaviyle kırık tespiti yapılabilir. Doktor kırığın durumuna, hastanın yaşına, hastanın iyileşme sonrası hedeflerine bakarak uygun cerrahi yöntemlerinden birini uygular. İntrameduller çivileme, internal fiksasyon( tespit), eksternal fiksasyon (tespit), artroplasti (protez uygulaması) gibi çeşitli cerrahi tedavi seçenekleri mevcuttur.

İlaç Tedavisi: Ameliyatsız olarak tedavi edilen kırıklarda anti-inflamatuar ilaçlarlar, ağrı kesicilerle süreç desteklenir. Cerrahi tedavi uygulanan hastalarda, açık kırıklarda antibiyotik tedavisi uygulanır. İyileşme sürecinde ağrı kesiciler ve kas gevşeticilerle hastanın ağrı ve kas spazmı şikayetleri azaltılır.

Fizik Tedavi: Humerus kırıklarında fizik tedavi kolun eski fonksiyonelliğine kısa sürede ulaşmak açısından çok faydalıdır. Fizik tedavinin amaçları: ağrı ve ödem kontrolü, eklem sertliklerinin ve kısıtlılıkların önlenmesi, kas erimesinin engellenmesi, ameliyat sonrası komplikasyonların azaltılması ve fonksiyonel aktivitelere kısa sürede dönmeyi sağlamaktır.

Humerus kırığı fizik tedavi uygulamaları:

• Ödem kontrolü (Etkilenen kolun yukarıda pozisyonlanması, buz uygulaması, bandajlama gibi yöntemler kullanılır.)
• Normal eklem hareketi egzersizleri (Egzersizler pasif, aktif- yardımlı ve aktif şekilde sağlam ve yaralanmış eklemler için yapılır. Egzersizlere fizyoterapistin önerdiği zaman geçilmesi ve önerdiği şekilde yapılması, erken dönemde rotasyonel egzersizlerden kaçınmak önemlidir.)
• Dirençli egzersizler (Dirençli egzersizler için farklı dirençlerdeki egzersiz bantları, ağırlıklar kullanılır. Dirençli egzersizler fizik tedavinin erken döneminde önerilmez. Fizyoterapistin önerisiyle yapılmalıdır.)
• Fizyoterapistinizin önerdiği kas kuvvetini arttıran egzersizler
• Germe egzersizleri
• Fonksiyonel egzersizler
• Mobilizasyon teknikleri
• Sıcak uygulamalar (Nemli sıcak paketler, parafin, infraruj, terapatik ultrason kullanılır.)
• Soğuk uygulamalar (Soğuk uygulama için buz paketleri, soğutucu sprey ve soğuk jel paketlerden yararlanılır.)
• Elektroterapi uygulamaları
• Whirpool (girdap banyosu)
• Manuel terapi teknikleri
• TENS (Transkutanöz Elektriksel Sinir Stimülasyonu) ile ağrının azaltılması
• Tıbbi masaj
• Ameliyat sonrası yaranın takibi ve istenmeyen skar doku (yara izi) oluşumunu engellemek için skar doku masajı

Humerus Kırığı Tedavi Edilmezse

Humerus açık kırıklarda kemik dış ortamla temas halinde olduğu için enfeksiyon riski vardır. Acilen tedavi edilmesi gereklidir.

Humerus kırıklarında yağ embolisi oluşup hayatı riske sokabilir. Yağ embolisi özellikle uzun kemik kırıklarında görülebilen tehlikeli bir durumdur. Kırık oluştuğunda kemik iliğindeki yağlar dolaşıma katılıp akciğer, beyin gibi organlara giderek buradaki dokuların ölümüne yol açabilir. Bu kırıklarda mümkün olan en kısa sürede tedaviye başlamak önemlidir.

Humerus kırığı bir travma sonucunda oluştuğunda çoklu kırıklar ve yaralanmalarla beraber seyredebilir. Damar yaralanmaları sonucu kanlanma bozulabilir, dokularda hasara yol açabilir. İş ve trafik kazalarındaki ciddi yaralanmalarda hasta kan kaybedebilir. Kan kaybı acil müdahale gerektiren bir durumdur. Humerus kırığıyla beraber sinir yaralanmaları görülebilir. Radial sinir hasarı humerus kırıklarında karşımıza çıkabilecek bir durumdur. Radial sinir hasarında elin ve parmakların yukarı kaldırılmasında başarısızlığa yol açan düşük el tablosu gelişebilir. Humerus kırıkları tedavi edilmediğinde şekil bozukluklarına, kolda kısalığa, ağrı ve hareket kısıtlılıklarına yol açabilir. Kol vücudumuzdaki en fonksiyonel uzuvlardan biridir. Yemek yeme, giyinme, hijyenin sağlanması gibi temel ihtiyaçlar kol ve bağlantılı olduğu omuz, dirsek hareketleri sayesinde yapılmaktadır. Humerus kırıkları tedavi edilmediğinde fonksiyonel kayıp ve sakatlık oluşabilir. Günlük yaşam aktivitelerin yapılması güçleşir ve hastaların yaşam kaliteleri düşer.

Humerus Kırığına Ne İyi Gelir?

Humerus kırığının iyileşmesi için doktorun önerilerini dikkate almak, ilaçları düzenli kullanmak, doktor önerdiği zaman harekete başlamak önemlidir. Fizik tedavi uygulamaları ve egzersiz kırık sonrası fonksiyonelliğin daha kısa sürede kazanılmasında etkilidir. Humerus kırığı bulunan hastalar kırığın iyileşme sürecinde bağışıklık sistemlerini yüksek tutup kemiğin yapım- onarım süreçlerini destekleyebilir. Bunun için de dengeli beslenmek, bol su içmek, iyi uyumak ve stresten uzak kalmak gereklidir.

İyileşme sürecini destekleyen bazı durumlar kısaca şöyle sıralanabilir:

• Fizik tedavi uygulamaları
• Egzersiz
• Sağlıklı ve dengeli beslenme
• D vitamini
• Travmalardan korunmak
• Düşmenin önlenmesi
• Kollajen içeren besinlerin yeterli miktarda tüketimi( kelle paça çorbası gibi)
• Kalsiyum içeren besinlerin yeterli miktarda tüketimi
• Süt ve süt ürünlerini yeterli miktarda tüketimi
• Bol su içmek
• Düzenli, iyi uyumak
• Yaranın, ameliyat bölgesinin düzenli bakımı, enfeksiyonlardan korunması

Humerus Kırığına Ne İyi Gelmez?

Kötü beslenme, sigara içme gibi sağlıksız alışkanlıklar ve şeker hastalığı gibi bazı hastalıklar kırık iyileşmesini olumsuz etkiler. Fizyoterapistin önerdiği egzersizleri yapmamak tedavi sürecini olumsuz etkiler, kolun fonksiyonel olarak kullanımını geciktirir. Bunun yanı sıra humerus kırığı alçısı veya humerus kırığı ateli ile sabit tutulan kolu doktorun önerdiği vakitten önce hareket ettirmek zararlı olabilir. Doktorun önerileri dikkate alınmalı ve egzersizler için gereken süre beklenmelidir.

Humerus kırığı tedavi sürecini olumsuz etkileyen durumlar:

• Sigara kullanımı
• Alkol kullanımı
• Sağlıksız beslenme
• Asitli içeceklerin fazla içilmesi
• Fazla tuz tüketimi
• Reçete edilen egzersizleri yapmamak, uzun süre hareketsiz kalmak
• Osteoporoz( kemik erimesi)
• Dolaşım bozuklukları
• Bağışıklığı olumsuz etkileyen hastalıklar ve ilaçlar
• Steroid yapıdaki ilaçlar
• Enfeksiyonlar
• Şeker hastalığı
• Hormonal bozukluklar

Humerus Kırığı İlaçları

Cerrahi tedavi uygulanan hastalarda, açık kırıklarda enfeksiyon riskine karşı antibiyotik tedavisi uygulanır. İyileşme sürecinde ağrı kesiciler ve kas gevşeticilerle hastanın ağrı ve kas spazmı şikayetleri azaltılır. Humerus kırığında ağrı ve ödem kontrolü için steroid olmayan anti-inflamatuar ilaçlar, parasetamol gibi ağrı kesmede kullanılan çeşitli ilaçlar doktor tarafından reçete edilir.

Humerus kırığı hastalarında D vitamini düzeyi düşükse doktorun önerisiyle D vitamini takviyesi kullanılabilir. Kırık sonrası tedavi sürecinde kullanılacak ilaçlar için mutlaka bir doktora danışılmalıdır. Bilinçsizce kullanılan ilaçların faydadan çok zararı olacağı unutulmamalıdır.

Humerus Kırığı Ameliyatı

Humerus kırıklarında kırığın durumuna, yerine, kırık hattına, kırığa eşlik eden yaralanmalara ve hastanın tıbbi durumuna, yaşına, fonksiyonel hedeflerine bakılarak ameliyat şekli belirlenir.

Humerus kırığının cerrahi tedavisi için kullanılan bazı yöntemler şunlardır:

İnternal Fiksasyon (Tespit): Cerrahi gerektiren humerus kırıklarında sıkça kullanılır. İnternal fiksasyon işleminde kemik düzeltildikten sonra humerus kırığı plak ve vidalar ile tespit edilir. Kemiğin güçlü bir şekilde tespit edilmesini sağlar, mümkün olan kısa sürede erken harekete olanak verir. Halk arasında humerus kırığı platinle tespit ediliyor sanılır ancak kırık tespitinde kullanılacak implantlar yaygın olarak titanyum, paslanmaz çelik, kobalt yapısındadır. Platin kırık tedavisinde nadir olarak kullanılır.

Eksternal Fiksasyon (Tespit): Bu yöntemde vidalar yardımıyla kemik tespit edilir ve vidalar derinin dışında yer alan fiksatöre bağlanır. Kaynamayan kırıklarda, çoklu yaralanmalarda, yumuşak doku hasarının fazla olduğu durumlarda tercih edilir. Mevcut yaranın pansumanı ve bakımını kolaylaştırması avantajıdır. Eksternal fiksasyon uygulamasından sonra çivi dibi enfeksiyonları, kaynamanın gecikmesi, eklem hareketinin kısıtlanması gibi durumlar gelişebilir.

İntramedüller Çivileme: İntramedüller çivileme kırık düzeltildikten sonra kemiğin içine uzun bir çivi yerleştirilerek tespit edilmesi işlemidir. Çok parçalı kırıklar, humerus üst uç kırıklarıyla cisim kırığının birlikte görüldüğü kırıklar, cerrahi boyun kırığı ve patolojik kırık gibi durumlarda intramedüller çivileme uygulanabilir. Humerus kırıklarında kemik içine uygulanan intramedüller çivileme yaygın olarak tercih edilen bir yöntem değildir.

Artroplasti/Protez Uygulaması: Artroplasti eklemin yeniden şekillendirilmesi işlemidir. Omuz veya dirsek ekleminin yapısını bozan bazı humerus kırıklarında eklem yüzeyinin bir kısmı temizlenir ve protezle yer değiştirilir. Kırığın plak- vidalarla tespitinin yapılamadığı durumlarda, eklemde artrit (eklem iltihabı) olması durumunda, yaşlı hastalarda ve bazı kırıklarda artroplasti tercih edilebilir.

Kırıklı çıkıklar, çoklu kırıklar, yaşlı hastalarda humerus boyun kırıkları, çok parçalı boyun kırıkları ile kanlanmanın bozulması, kemiğin kaynamaması veya yanlış kaynaması gibi durumlarda omuz protezi uygulanabilir. Çok parçalı humerus alt uç kırıklarında, osteoporotik alt uç kırıklarında, kemik kaybının olduğu kırıklarda, yaşlı hastalarda dirsek protezi uygulanabilir.

Çocuklarda Humerus Kırığı

Çocuklarda humerus kırığı düşme, spor sırasında darbe almak, araba kazaları, bisikletten düşme gibi nedenlerle oluşabilir. Tedavisi kırığın tipine, yaşa, yaralanma şekline göre değişebilir. Çocuklarda kemik iyileşmesi daha hızlıdır. Kırıkların birçoğu ameliyatsız olarak tedavi edilir. Ameliyatsız tedavi edilemeyen kırıklarda, özellikle büyük çocuklarda cerrahi tedavi uygulanabilir. Suprakondiler humerus kırığı çocuklarda sıkça görülen dirsek çevresi kırıklarındandır. Çoğunlukla dirsek düzken açık el üstüne düşme ile oluşur. Çocuğun dirsek bükülüyken dirsek üzerine düşmesiyle de oluşabilmektedir. Suprakondiler humerus kırığıyla beraber damar- sinir yaralanması ve ön kol veya humerustaki diğer bir kırık eşlik edebilir. Mümkün olan en kısa sürede tedavi edilmelidir.

Humerus Kırığı İçin Hangi Doktora Gidilir?

Hastalarda düşme, trafik kazası, darbe alma gibi bir travmanın ardından şiddetli ağrı, hareket kısıtlılığı, şişme- morarma, kolda kısalma gibi belirtiler görülüyorsa vakit kaybedilmeden bir doktora başvurulmalıdır. Humerus kırıklarında hastanın mümkün olan en kısa sürede bir hastaneye ulaştırılması önemlidir. Kırıklar ve beraberinde oluşan damar- sinir hasarı ve diğer yaralanmalar hayati risk oluşturabilir, en kısa sürede tedavi edilmesi gerekir. Genellikle hastalara ilk müdahale acil serviste yapılır. Humerus kırığı tedavi sürecini ortopedi ve travmatoloji branşında uzmanlaşmış bir doktor yürütür. Humerus kırığına başka sağlık sorunları eşlik ediyorsa birden fazla doktorun tıbbi görüşü alınabilir. Humerus kırığının ameliyatsız veya ameliyatla tedavi edilmesinden sonra fizik tedavi gerekebilir.