İnflamatuar Barsak Hastalıkları

İnflamatuar Bağırsak Hastalıkları Nedir? 

İnflamatuar Bağırsak Crohn ve Ülseratif Kolit olmak üzere iki ayrı alt başlıkta değerlendirilmekte olup, çeşitli sistemleri etkileyen bir hastalık olarak karşımıza çıkmaktadır. İnflamatuar Bağırsak Hastalıkları, bağırsakların nedeni net bir şekilde bilinmeyen bir yol ile aşırı derecede immün sistemi uyarması durumudur. Bu hastalıklarda bağırsak savunma hücreleri, kendi bağırsak hücrelerini ne yazık ki yabancı bir hücre olarak görmektedir ve sürekli olarak bu hücrelere saldırmaktadır. Bu duruma artmış oto – immünite durumu da denilebilmektedir. 

İnflamatuar Bağırsak Hastalıkları Alt Tipleri Nelerdir?

İnflamatuar bağırsak hastalıkları iki ayrı alt başlıkta incelenebilmektedir. Ülseratif Kolit Hastalığı ve Crohn Hastalığı olmak üzere iki ayrı alt tipi olan inflamatuar bağırsak hastalıkları, çeşitli nedenler sonucunda ortaya çıkabilmektedir. Her iki hastalık da ince bağırsak ve kolon bölgesini tutabilirken, Crohn Hastalığı özellikle ağızdan anüse kadar olan sindirim yolunu tutabilmektedir. 

• Ülseratif Kolit: Ülseratif Kolit Hastalığı, kolon yani kalın bağırsağın etkilendiği bir hastalık olarak bilinmektedir. İnflamasyon kelime anlamı olarak yangı oluşturan anlamını çağrıştırmakta olup, vücudun herhangi bir bölgesinde meydana gelen bir yabancı duruma tepki olarak karşımıza çıkmaktadır. Ülseratif Kolit hastalığında bilinen veya kanıtlanmış net bir enfeksiyon odağının olmamasına rağmen, bağırsak hücrelerindeki birtakım savunma hücreleri olmaması gereken bir şekilde toplanmaktadır. Bağırsaktaki bu savunma hücrelerinin, olması gerekenden fazla bir şekilde toplanmasının bir sonucu olarak, vücutta fazladan bir iltihabi durum söz konusu olmaktadır. Bu savunma hücreleri normalde saldırmaması gereken sağlıklı hücrelere de saldırarak, hastalık bulunmayan bölgelerde de birtakım tahribatlara neden olmaktadır. Bu saldırının bir sonucu olarak da kalın bağırsak olarak da bilinen kolonun bazı bölgelerinde yaralar ortaya çıkmaktadır. Bu yaralara ülser adı verilmektedir ve bu yaralar ülseratif kolit hastalığında özellikle kolon bölgesinde ortaya çıkmaktadır. 
• Crohn Hastalığı: Crohn Hastalığı ağız bölgesinden anüse yani makat bölgesine kadar bütün sindirim sitemini organlarını tutalabilen bir rahatsızlıktır. Burada ağız, yemek borusu, mide, ince ve kalın bağırsaklar ve son olarak anüs etkilenebilmekte olup, en sık olarak ince bağırsağın bir bölümü olan “ileum bölgesi” tutulmaktadır. Crohn Hastalığında bağırsağın yapısında tam kat olacak şekilde problemler ortaya çıkmaktadır ve bu problemlerin bir sonucu olarak kanamalar, karın ağrıları ve iltihaplanmalar ortaya çıkmaktadır.  

İnflamatuar Bağırsak Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

İnflamatuar Bağırsak Hastalıklarına çeşitli belirtiler eşlik edebilmektedir. Bu belirtiler bağırsak sisteminin etkilenmesinin bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. İnflamatuar Bağırsak Hastalıklarında ortaya çıkan birtakım belirtiler ise, kolondan bağımsız bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Her ne kadar kolon dışı belirtilerle de hastalar başvurabilse de inflamatuar bağırsak hastalıklarının ilk belirtileri genellikle karın ağrısı ve ishal gibi sindirim sisteminin etkilenmesinin bir sonucu olarak ortaya çıkan durumlar olarak kayıtlarda bulunmaktadır.

• İshal: İshal özellikle Ülseratif Kolit Hastalığının ilk belirtisi veya en sık görülen belirtisi olarak karşımıza çıkmaktadır. Ülseratif Kolitte görülen ishal, genellikle “kanlı ishal” olarak kendini göstermektedir. Hafif vakalarda veya orta vakalarda “kanlı ishal” belirtisi olmayabilmekte iken, ağır vakalarda kanlı ishal görülme ihtimali artmaktadır. Hatta bu ağır vakalarda günde 4 veya 5 defa kanlı dışkılama olduğu görülmüştür. İshal belirtisi Crohn Hastalığına da eşlik edebilmekte olup, özellikle Ülseratif Kolit Hastalığının önemli bir belirtisi olarak ortaya çıktığı bilinmelidir.
• Tenezm: Tenezm adı verilen durum bağırsakların dışkılama sonrasındaki tam veya yeterince boşalamaması olarak karşımıza çıkmaktadır. Oldukça rahatsız edici bir durum olan tenezm her iki inflamatuar bağırsak hastalığında karşımıza çıkabilmektedir.
• Kilo Kaybı: İnflamatuar bağırsak hastalıklarında sağlıklı bağırsak dokularında birtakım zedelenmeler oluşmaktadır. Crohn Hastalığı özellikle ağızdan anüse kadar bütün sindirim yolunu etkileyen bir hastalık olduğu için, bu hastalarda birtakım beslenme ve emilim problemleri ortaya çıkabilmektedir. Beslenme ve emilim problemlerinin bir sonucu olarak da bu hastalarda kilo kaybı ortaya çıkabilmektedir.
• Karın Ağrısı: Karın ağrısı özellikle Crohn Hastalığında daha sık görülen bir belirti olarak karşımıza çıkmaktadır. Ülseratif Kolit Hastalığında da görülebilen bu duruma ateş eşlik edebilmektedir.
• Fistül: Fistül, normalde olmaması gereken bir delinme sonucunda, bağırsakların idrar kesesi, rahim veya vajina gibi bölgelere açılması veya ağız oluşturması durumudur. Fistüller kaynak aldığı bölgelere ve açıldığı bölgelere göre isimlendirilmekte olup, ilgili alandan mukuslu veya iltihaplı bir sıvı gelebilmektedir. Bu durum özellikle Crohn Hastalığında daha sık görülebilmektedir. Fistül oluşması cerrahi açıdan önemli olmakla beraber, operasyona ihtiyaç duyulabilmektedir. 

İnflamatuar Bağırsak Hastalıkları Nedenleri Nelerdir?

Ülseratif Kolit ve Crohn Hastalıklarına neden olan faktör net olarak bilinmemekle beraber, bağışıklık sistemini normalden farklı bir şekilde, olması gerekenden fazla çalıştıran bir mekanizma mevcuttur. İnflamatuar Bağırsak Hastalıklarının sebeplerini araştıran bilim insanları, çeşitli bakterilerin veya çeşitli virüslerin bu hastalığa neden olduğunu düşünse de kesin nedeni net bir şekilde ne yazık ki ortaya konulamamıştır. 

İnflamatuar Bağırsak Hastalıkları olan Ülseratif Kolit ve Crohn Hastalığında, bağışıklık sistemini alevlendiren birtakım maddelerin salındığı gösterilmiştir. Bağışıklık sistemini alevlendiren bu maddelere TNF-Alfa ve İnterlökinlerdir. Bu ara maddelerin, bu hastalıkla ilişkili olabileceği düşünülerekten, bu hastalığın tedavisinde, bu maddelerin etkisini azaltacak birtakım ilaçlar da mevcuttur. 

İnflamatuar Bağırsak Hastalıkları Teşhisi

İnflamatuar Bağırsak Hastalıklarının doğru teşhisi için, doktorlar ilgili fizik muayene ve ayrıntılı hasta öyküsüne ihtiyaç duymaktadırlar. İlgili şüphe doğrultusunda, doktorlar tarafından İnflamatuar Bağırsak Hastalıklarının teşhisi için birtakım testler istenebilmektedir. 

Kan Testleri: Hemogram ve Biyokimya testleri bu hastalardan istenebilmektedir. Özellikle ağır ve orta vakalarda, kandaki Hemoglobin (Hb) düzeyinde azalmalar görülebilmektedir. Hafif vakalarda ise ilgili kan testlerinde ciddi bir bozukluk beklenmemektedir. Ağır vakalarda “kan proteini” olarak da bilinen “albümin” değerlerinde düşüşler görülebilmektedir. İnflamatuar Bağırsak Hastalıklarında aynı zamanda yetersiz emilime bağlı olarak “Demir ve B12” eksiklikleri de görülebilmektedir.

Dışkı Kültürleri: İnflamatuar Bağırsak Hastalıkları kanlı ishal, karın ağrısı veya sulu ishal gibi durumlara neden olabilmekte olup, birtakım bakteriler de bu belirtilere neden olabilmektedir. Doğru ayırıcı tanı yapılması açısından, hastadan dışkı kültürleri istenmektedir. Dışkıda “shigella, campylobacter” gibi bakterilerin olması durumunda, ilgili belirtilerin bu bakteriler sebebi ile meydana geldiği açıklanabilmektedir.

Karın Grafisi: İnflamatuar Bağırsak Hastalıklarının teşhisi açısından karın grafisi genellikle istenmemekte olup, hastalıkların olası sonuçlarını değerlendirmede karın grafisi faydalı olabilmektedir. Özellikle ilgili hastalıkların bir sonucu olarak karşımıza çıkabilecek olan, bağırsak delinmesi, bağırsak düğümlenmesi veya ülseratif kolit hastalığının oldukça ölümcül olabilecek sonucu olan toksik megakolon durumunun görülmesi açısından karın grafisi faydalı olabilmektedir.

Kolonoskopi: İnflamatuar Bağırsak Hastalıklarının kesin tanısı için kullanılan bu yöntem, özellikle Ülseratif Kolit Hastalığında oldukça faydalıdır. Kalın Bağırsağın rektum bölümünde ve kolonda yaygın yara veya ülser görülmesi durumu Ülseratif Kolit tanısı adına oldukça değerlidir. Aynı zamanda ilgili bağırsak segmentlerinde veya ilgili bağırsak bölmelerinde striktür olarak bilinen yapışıklık görülmesi durumunda da İnflamatuar Bağırsak Hastalıkları açısından düşünülmektedir. Bu durumlara ek olarak atlamalı bir tutulumun görülmesi durumunda ise Crohn Hastalığı açısından düşünülmektedir. Atlamalı tutulum, tıbbi literatürde “skip lesion” olarak yer almakta olup, atlamalı bir şekilde bağırsağın belirli bölgelerinin tutulması, kolonoskopide fark edilebilmektedir. 

İnflamatuar Bağırsak Hastalığı Tedavisi 

İnflamatuar Bağırsak Hastalıklarının tedavisi hastalığın türüne, hastalığın aktivitesine veya hastalığın seyrine göre değişebilmektedir. Ülseratif Kolit Hastalığı için genellikle medikal tedavi olarak bilinen ilaç tedavisi ile başlanmakta olup, ihtiyaç durumuna veya hastalık aktivitesine bağlı olarak problemli olan bağırsak bölmesinin çıkartılması işlemi veya bağırsağın tamamen çıkarılması işlemi uygulanabilmektedir.  

Crohn Hastalığının tedavisi de tıpkı Ülseratif Kolit hastalığı gibi hastalığın aktivitesine veya seyrine göre değişkenlik gösterebilmektedir. Crohn Hastalığı ile Ülseratif Kolit Hastalığında kullanılan ilaçlar oldukça benzer olmakla beraber, hafif ilaçtan başlanarak, hastanın kliniğine göre daha ağır ilaçlara geçilebilmektedir. Bu ilaçlara örnek olarak 5 – ASA etken maddeli ilaçlar, antibiyotikler, kortikosteroidler, 6 – Merkaptopürin etken maddeli ilaçlar ve TNF – Alfa Blokerleri örnek olarak gösterilebilmektedir. Crohn Hastalığında da cerrahi tedavi uygulanabilmektedir, fakat Crohn Hastalığı ağızdan anüse kadar olan sindirim yolunun herhangi bir yerinde olabileceği için, Crohn Hastalığının cerrahisinde olabildiğince az doku çıkarılmaya çalışılmaktadır.  

İnflamatuar Bağırsak Hastalıkları Tedavi Edilmezse

İnflamatuar Bağırsak Hastalıkları genel olarak tedavi edilmesi gereken hastalıklar arasında yerini almaktadırlar. Bu hastalıkların yeterince tedavi edilmemeleri durumunda basit sonuçlar da ortaya çıkabileceği gibi, ölüm gibi durumlar da ortaya ne yazık ki çıkabilmektedir.  

Bu hastalıkların yeterince tedavi edilmemesi durumunda, bağırsak yapısındaki bozulma ne yazık ki daha da ilerleyecektir. Daha da ilerleyen bozuk bağırsak ise bağırsakta delinmelere, düğümlenmelere yol açacaktır. Bu durumlar tıbbi acil durumlar olarak karşımıza çıkmakta olup, erken müdahale edilmemeleri durumunda ne yazık ki ölümcül olacaklardır.

İnflamatuar Bağırsak Hastalıklarına Ne İyi Gelir?

İnflamatuar Bağırsak Hastalıklarının tedavisi uzun süreçli bir tedavidir ve bu süreçte yaşam tarzı değişiklikleri oldukça önem arz etmektedir. Bu hastaların yemek düzenine oldukça önem göstermeleri gerekmekte olup, az az bir şekilde sık bir yemek düzeninin olması önerilmektedir. Aynı zamanda bu hastaların sıvı alımına oldukça dikkat etmeleri gerekirken, günlük yaşamdaki stresten uzak durmaları önerilmektedir. Bütün bu durumların yanında ilgili medikal tedaviye de tam bir şekilde bu bireylerin uyum sağlaması gerekmektedir.

İnflamatuar Bağırsak Hastalıklarına Ne İyi Gelmez? 

İnflamatuar Bağırsak Hastalıkların artmış bir bağışıklık söz konusudur ve bu durum sonucunda bağırsağın kendi hücreleri ne yazık ki kendilerine zarar vermektedirler. Bu hastalıkla mücadele etmek için tam bir uyum gerekmektedir ve tam uyum için stresten uzak olunması, ilaçların düzenli kullanılması, sıvı alımına dikkat edilmesi, az ama sık yemek yenilmesi gibi temel ilkelere uyulması gerekmektedir. Bu temel ilkelere uyulmaması durumunda hastalık seyri ne yazık ki kötü yönde ilerlemekte olup, medikal tedaviye daha az yanıt alınabilmektedir. 

İnflamatuar Bağırsak Hastalıkları İlaçları

İnflamatuar Bağırsak Hastalıklarının tedavisinde birbirinden farklı medikal ilaçlardan yararlanılabilmektedir. Bu ilaçlar, tıpkı bir piramit parçası gibi, hafiften ağıra doğru seyir göstermektedir. 5 -ASA, Antibiyotikler, Steroidler ve Akıllı İlaç olarak da bilinen TNF – Blokerleri bu hastalıklarda kullanılan ilaçlar arasındadır. 

5 – ASA: 5 – ASA etken maddeli ilaçların esas olarak içeriklerinde “sülfasalazin” ve “mesalazin” etken maddeleri bulunmaktadır. Bu ilaçların temel kullanım amaçları, ilgili bölgede olan iltihabi durumun bastırılmasıdır. Fitil yoluyla kullanılabilen bu ilaçlar, yetersiz olmaları durumunda sistemik yolla da kullanılabilirler. 

Antibiyotikler: Antibiyotikler rutin olarak her hastada kullanılmamakta olup, enfeksiyon varlığı durumlarında tercih edilmektedirler. 

Steroidler: Steroidler de tıpkı “sülfalazin ve mesalazin” etken maddeli ilaçlar gibi, ilgili dokulardaki iltihabi durumu gidermek amacıyla kullanılırlar. Oldukça etkili olan bu ilaçlar, çoğu hastada olumlu geri dönüşler yapabilmektedir. Etkinliği yüksek olan bu ilacın yan etki profili oldukça geniş olduğu için kullanımında birtakım sınırlar mevcuttur. Steroid kullanan bireylerde, hiperglisemi olarak bilinen şeker değerinin yükselmesi, iştah açılması, kilo alımı gibi yan etkiler görülmektedir. Bu ilaçlar bu yüzden 5 – ASA’ ya yanıt verilmeyen İnflamatuar Bağırsak Hastalıklarının tedavisinde kullanılabilmektedir. 

Bağışıklık Düzenleyici İlaçlar (İmmün Düzenleyici İlaçlar): Bu ilaçlar 6 – MerkaptoPürin, Azotioprin ve Siklosporin etken maddeli ilaçlar olmak üzere, steroid tedavisinin bitiminde eklenebilecek olan ajanlardır. Steroid tedavisine yanıt vermeyen hastalarda kullanılabilecek olan bu ilaçlardan özellikle Siklosporin etken maddeli ilaçlar, şiddetli ataklar döneminde ortaya çıkabilecek acil operasyon veya ameliyat ihtiyacını giderme konusunda oldukça faydalıdır. 

Akıllı İlaçlar veya Biyolojik Ajanlar: Biyolojik Ajanlar veya bilinen diğer adıyla Akıllı İlaçlar da İnflamatuar Bağırsak Hastalıklarının tedavisinde kullanılan yeni nesil ilaçlar arasındadır. Bu ilaçların da temel mekanizması, diğer ilaçlar gibi ilgili alanda iltihabı gidermeye çalışmasıdır. Bu ilaçlar içerisinde en sık olarak TNF – Alfa Blokerleri olan Adalimumab, İnfliksimab, Etanersept, Golimumab ve Sertolizumab etken maddeli ilaçlar kullanılabilmektedir. Bu ilaçların etkileri birbirine oldukça yakın olmakla beraber, steroide yanıtsızlık durumunda tercih edilmektedir. Bu ilaçların vücuda enjekte edildiği bölgede kızarıklık, kabarma ve birtakım kaşıntılara neden olması oldukça sık görülen bir yan etki olarak karşımıza çıkmaktadır.  

İnflamatuar Bağırsak Hastalığı Ameliyatı

İnflamatuar Bağırsak Hastalıkları arasında özellikle Ülseratif Kolitli Hastaların ortalama olarak yarısı, hastalığın ilk 10 – 12 yılında opere olabilmektedirler. Bağırsağın tıkanması durumunda, kolon kanseri şüphesi durumunda, steroid tedavisine rağmen hastalığın hala ilerlemesi durumunda, ısrarlı bir şekilde kanamanın devam etmesi durumunda total kolektomi ve ileostomi işlemi uygulanabilmektedir.

Ülseratif Kolitte uygulanan total kolektomi ve ileostomi işleminde, kalın bağırsak ve rektumun tamamı çıkarılmakta ve ince bağırsağın son segmenti olan bölme ise cilde ağızlaştırılarak, torba ile dışkının dışarı alınması işlemi gerçekleştirilebilmektedir. Bu operasyon ile birlikte Ülseratif Kolit tamamen iyileştirilmekte olmaktadır. 

İleostomi işlemi yani ince bağırsağın vücuda torba yoluyla ağızlaştırılması işlemi bazı hastalar tarafından hayat kalitesi açısından pek tercih edilmemektedir. Bu hastalarda bağırsakların iç bölgeden birbirine bağlanması ve torbasız bir şekilde yaşamlarına devam etmeleri gibi bir durum da söz konusudur. Özellikle genç hastalarda, uygun bir zemin hazır ise bu yöntem cerrahlar tarafından tercih edilebilmektedir. 

İnflamatuar Bağırsak Hastalıkları için Hangi Doktora Gidilir?

İnflamatuar Bağırsak Hastalıkları çeşitli belirtilerle kendisini gösterebilse de özellikle ağrı kesiciye yanıt vermeyen veya düzenli karın ağrısı çeken hastaların, sık sık tuvalete giden fakat yeterince dışkılayamayan hastaların, düzenli olarak ishal olan hastaların Gastroenteroloji Uzmanına veya Genel Cerrahi Uzmanına muayene olması gerekmektedir.