Klirens

Klirens Nedir?

Klirens, birim zaman içerisinde ilgili olan maddeden temizlenmiş plazma volümüne denmektedir. Bu noktada vücuttaki en yüksek klirens, kreatinin klirensidir ve böbrek rahatsızlıklarında bu değer baz alınır. Buna göre kreatinin klirensi, böbreğin kreatinin tarafından temizlenmiş olan kan miktarına denmektedir.

Klirens, kelime anlamı açısından şu açılımlara sahiptir:

• Arınma,
• Temizlenme,
• Temizleme,
• İlaçların böbrek ve karaciğerlerden atılmalarının ne kadar verim sağladığını gösteren ve birim zaman içerisindeki organlarda bu ilaçlardan arınmış olan plazma hacmi için kullanılan kantitatif değer (sayısal/ölçülebilir değer).
• 1 dakika içerisinde böbrekler tarafından herhangi cinsteki bir maddeden arındırılıp temizlenmiş olan plazma miktarı ya da kan plazmasında yer alan yine herhangi tür bir maddenin temizlenme/arınma değeri. Böbreğin süzme fonksiyonu hızı için ve böbreğin işlevlerini yerine getirme kapasitesi için bir ölçü. 

Renal klirens ise böbrek klirensi anlamına gelen bir tıp terimidir. “renal”, kelime olarak “böbreğe ait olan, böbrekte bulunan, böbrekteki” anlamlarına gelir. En yüksek renal klirensi ise kreatinin klirensi olarak görülmektedir.

Klirens Normal Değerleri Kaç Olmalı?

Klirens normal değerleri, ciddi hastalıklara işaret edebilecek olan kreatinin klirensi testi ile bakılır. Kreatinin klirens testi sonuçları, sağlıklı olan insanlardaki normal değerleri, erkek ve kadın olarak ikiye ayrılır. Buna göre sağlıklı bir erkek ve sağlıklı bir kadında olması gereken değerler şu şekildedir:

• Erkekte; bir dakika içerisinde 120 mililitre olmalı,
• Kadında; bir dakika içerisinde 95 mililitre olmalı.

Klirens Nasıl Ölçülür?

Klirens ölçümü, klirens testi ile gerçekleştirilir. Test sonucunda ortaya çıkan değerler, referans değer aralığında, altında veya üstünde olabilir. Bu noktada baz alınan kreatinin klirensi için normal değerler, 24 saatlik bir süre boyunca idrarın toplanması ile gerçekleştirilen test sonucunda şu referans aralığında olmalıdır:

• Kadınlarda normal değerler: 80-125 ml/dk
• Erkeklerde normal değerler: 90-137 ml/dk

Bu değerler, 13 ila 50 yaş aralığında olan tüm erkek ve kadın bireyler için öne sürülmektedir. Buna göre bireylerde dakikada bu aralık altındaki değerlerde klirens düşüklüğü tanısı konulurken, bu aralık üzeri değerlerde ise klirens yüksekliği tanısı konulabilir.

Dolayısıyla klirens yüksekliği ya da düşüklüğü gibi bir sorun olup olmadığının anlaşılabilmesi için tıbbi yoldan klirens ölçümü yapılması gerekir. Klirens hesaplama için uygulanan bir tür test olan kreatinin klirens testi ise idrar ve kandaki kreatinin miktarlarına bağlı olarak ölçüm yapan bir testtir.

Bebeklikte Klirens Değerleri Nasıl Olmalı?

Bebeklikte klirens değerleri, yetişkinlere göre farklıdır. Buna göre sağlıklı ve genç bir kişide kadınlar için bu değer dakikada 95 iken erkek bireylerde dakikada 120 mililitre kadardır. Bebeklerde ise bu oran değişir. Ayrıca bu noktada bebeğin zamanında doğup doğmaması da baz alınan bir ölçüttür. Normal şartlarda dünyaya gelen bir yenidoğanda bu değerler, ortalama olarak 40ml/dk/1.73 m² şeklindedir.

Klirens Eksikliğine Neden Olan Hastalıklar Nelerdir?

Klirens eksikliği, kadınlarda ve erkeklerde farklı referans aralıkları üzerinden saptanmaktadır. Buna göre kadınlarda dakikada 80-125 ml/dk ve erkeklerde 90-137 ml/dk referans aralıkları baz alınır. Düşüklüğünün saptanması halinde de uzman kontrolünde bu değerlerin düşmesinde etkili olabilecek durum ve hastalıklar belirlenir. Çünkü klirens eksikliği nedenleri, altta yatan bazı sağlık sorunları olabilir.

Buna göre klirens düşüklüğüne neden olan hastalıklar şu şekildedir:

• Kanser rahatsızlığının yaşanması veya önceden kanser geçirilmiş olması,
• Böbreklerde yaşanan sağlık sorunları, 
• Böbrek yetmezliği,
• Özellikle böbreklerde filtreleme görevindeki bölümlerin hasar alması,
• Bağırsak ve mesane çıkışlarında tıkanıklık oluşması,
• Uzun süreli vücut susuzluğu (vücudun uzun zaman susuz kalmış olması),
• Böbreklerde kan akışının normal seviye altında olması ve çok az seviyede olması,
• Kişiyi hayati açıdan tehdit eden bazı enfeksiyonlar,
• Şok geçirme,
• Kalp-damar yetmezliği ve tıkanıklığı. 

Klirens Eksikliği Belirtileri

Klirens eksikliği belirtileri, kişinin vücudunda gözlemlenen bazı semptomlar şeklinde kendini gösterir. Buna göre kreatinin klirensi değerlerinin düşük olması halinde kişilerde meydana gelebilecek klirens eksikliği belirtileri şunlardır:

• Vücut halsizliği,
• Bulantı,
• İştahsızlık,
• Kusma,
• Kilo kaybı,
• Ödem,
• Cilt kuruluğu,
• Baş ağrısı,
• İdrar miktarında azalma,
• Vücut ısısında değişiklik,
• İdrar yaparken ağrı. 

Klirens Eksikliği Tedavisi

Klirens eksikliği tedavisinin yapılabilmesi için eksikliğe neden olan hastalık ve diğer sağlık sorunlarının tespit edilmesi gereklidir. Tedavi süreci, bu sorun ve sıkıntılar etrafında başlatılır. Tedavide klirens eksikliğinin giderilmesi ve bu değerlerin yükseltilmesi için doktor tarafından şu tip planlamalar yapılabilir:

• Kreatin klirensi eksikliği durumda doktor tarafından hastanın bazı uygun gıdalara yönelmesi sağlanabilir. Bu noktada eksikliği tedavisi için hastanın, normal değerlere ulaşmasını sağlayacak olan gıdalara yönelmesini hedefleyen bir diyet programı hazırlanabilir. Beslenme düzeni buna göre şekillendirilebilir.
• Saptanan değerlerdeki eksiklik seviyesine bağlı olarak hastanın spor ve egzersiz planı düzenlenebilir. 

Klirens Eksikliğine Ne İyi Gelir?

Klirens eksikliğine iyi gelebilecek bazı noktalardan bahsedilebilir. Buna göre hem beslenme yönünde hem de yaşam şekli açısından yapılan tavsiyeler şu şekildedir:

• Klirens değerini daha da düşürecek olan gıdaların tüketilmemesi gerekir.
• Spor ve egzersiz yapmaya özen gösterilmelidir.
• Yeme düzenine dikkat edilmesi önemlidir.
• Aynı şekilde uyku düzenine dikkat edilmesi de klirens eksikliğine iyi gelir. 

Klirens Eksikliği Hastalıkları

Klirens değerleri arasında en çok dikkatte alınan ve en fazla miktarda görülebilen, kreatinin klirensidir. Bu ise yüksek ya da düşük olduğunda bazı rahatsızlıklar ortaya çıkarabilir ya da mevcut bazı hastalıkların artmasına neden olabilir. Bu noktada kreatinin klirensi direkt olarak böbreklerle ilişkili olduğu için klirens eksikliği hastalıkları arasında sıklıkla şunlar dikkat çeker:

• Böbrek kan akışında azalma,
• İdrar yolları ve mesane sorunları,
• Böbrek hasarı,
• Böbrek yetmezliği,
• Böbrek kanseri.

Klirens Yüksekliği Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Klirens yüksekliği, yapılacak klirens testi sonucunda olması gereken referans aralığında olmayıp yüksek olduğunda ortaya çıkar. Ancak bu noktada yaş aralığına göre ve cinsiyete göre referans aralıkları değişmektedir. Erkek ve kadınlarda belirtilen referans aralığı bilgisine ek olarak çocuklarda 1 yaşına kadar 72 ml/dk, 4 yaş için 71 ml/dk, 5 yaş için 73 ml/dk ve 10 yaş için ise 89 ml/dk referans aralıkları baz alınır. Bu değerler üzerinde çıkması hâlinde de klirens yüksekliği tanısı konulabilir. Klirens yüksekliği nedenleri ise kişideki bazı hastalıklar olabilir. Buna göre klirens yüksekliğine neden olan hastalıklar şu şekildedir:

• Yaşanan kronik böbrek hastalıkları,
• Uzun süren susuzluk,
• Yaşanmış ciddi böbrek hasarları,
• Böbrekleri ve vücudu yoracak ağır egzersizler yapılması,
• Kas yaralanmaları,
• Şok geçirme durumu,
• Vücut yanıkları,
• Hamilelik hali,
• Kas distrofisive hipotiroidi (kişideki tiroid bezinin vücut açısından yeteri oranda tiroid hormonu üretememesine bağlı sağlık problemi) durumu,
• Karbon monoksit zehirlenmesi geçirilmesi.

Klirens Yüksekliği Belirtileri

Klirens yüksekliği belirtileri, vücutta bazı semptomlar olarak gözlemlenebilir. Buna göre görülen klirens yüksekliği belirtileri şu şekildedir:

• Kusma ve mide bulantısı,
• Yüksek tansiyon,
• İştahsızlık,
• Yorgun hissetme,
• Kas krampları,
• Göğüs ağrıları,
• Nefes darlığı,
• Ödem sorunu,
• Sık sık idrara çıkma,
• Kanlı ya da ağrılı idrar,
• Ciltte kuruluk. 

Klirens Yüksekliği Tedavisi

Test sonucunda klirens yüksekliği görülür ise bu soruna yol açan hastalık veya rahatsızlığın tespit edilmesi gereklidir. Tespitin ardından klirens yüksekliğinin tedavisine başlanmaktadır. Bu aşamada başvurulan ilk tedavi yöntemi, hastanın sağlık durumuna ve rahatsızlığına bağlı olarak oluşturulan diyet programıdır.

Ayrıca hastayı çok zorlayıcı olabilecek yoğun spor aktivitelerinden kaçınması ve ağır egzersizler yapmaması yönünde tavsiye verilmektedir. Bunlarla beraber yüksek klirens miktarını düşürebilecek olan farklı besinler tüketmesi amaçlanır. Bu yönde hastaya bir diyet planı oluşturulabilir.

Klirens Yüksekliğine Ne İyi Gelir?

Klirens yüksekliğine iyi gelen besinler, klirens yüksekliği tedavisinde hastaya önerilebilir. Bu noktada protein tüketimini hastanın azaltması istenecek ve daha çok da bitkisel proteinler tüketmesi tercih edilecektir. Klirens yüksekliğine iyi gelen beslenme şekilleri şu şekildedir:

• Yemek öğünlerinde hastanın daha sıklıkla lifli gıdalar tüketmesi gerekmektedir. Bu noktada özellikle de sebze ve meyveler, daha çok lif içermektedir. 
• Hastanın sıvı tüketimini çoğaltması gerekmektedir.
• Bitkisel çaylar, aynı şekilde değerlerin düşürülmesi konusunda çok etkili olmaktadır. Bu noktada özellikle de hastanın yeşil çay tüketmesi, ideal olacaktır.