Kolon Kanseri Ameliyatı

Kolon Kanseri Ameliyatı Nedir?

Kolon kanseri veya diğer bir ifadeyle kalın bağırsak kanseri, sindirimin son kısmı olan  kalın bağırsakta (kolonda) başlayan bir kanser türüdür. Kalın bağırsakta tespit edilen bu kanseri tedavi etmek için kalın bağırsağın yani kolonun tamamının veya bir kısmının çıkarılması için yapılan cerrahi işleme ise kolon kanseri ameliyatı veya bağırsak kanseri ameliyatı denir. Bu işlem sırasında aynı zamanda yakındaki lenf düğümleri de alınabilir.

Kolon Kanseri Ameliyatı Türleri

Kolon kanseri ameliyatı; erken evre kolon kanserleri için genellikle ana tedavi yöntemidir. Kullanılan ameliyatın türü; kanserin evresine (boyutuna), kolonda nerede olduğuna ve ameliyatın amacına bağlı olarak değişmektedir. Uygulanan kolon kanseri ameliyatı türleri şu şekilde sıralanabilir;

Lokal Eksizyon 

Kalın bağırsakta çok küçük, erken evreli bir kanser söz konusu ise, lokal eksizyon adı verilen bir işlem ile kanserli hücre bağırsak zarından çıkarılabilir. Yapılan kolon kanseri ameliyatı sırasında tespit edilen tümör belirlenen sınırlar çerçevesinde alınır. Bu işlem esnasında kanserli hücreyi kolon veya rektumdan (bağırsağı anüse bağlayan son kısım) çıkarmak için ucunda ışık bulunan esnek bir tüp yani kolonoskop veya sigmoidoskop aleti kullanılmaktadır. Ayrıca bu işlemde geride kanser hücresi kalmadığından emin olmak için kanserin etrafındaki dokuların bir kısmı da alınabilir.

Kolektomi

Kolektomi, kolonun tamamının veya bir kısmının çıkarılması işlemidir. Bu çıkarma işlemi, daha az invaziv (cerrahi) olan laparoskopik kolektomi ile yapılabileceği gibi açık ameliyat tekniği ile de yapılabilir. Açık ameliyatta karında uzun bir kesi yapıldığından dolayı daha uzun iyileşme süresi gerektirir. Kolon kanseri ameliyatı sırasında mümkün olduğunca kolonun kanserli kısmı ve yakındaki lenf düğümlerinin çıkarılmasının ardından kolonun sağlıklı uçları yeniden bağlanır. 

Kolostomi

Yapılan cerrahinin türüne ve kapsamına bağlı olarak bir kolostomi işlemi gerekebilir. Bu prosedür sırasında kolon, dışkıyı kolonun veya rektumun hasarlı kısmından uzaklaştırmak için karına açılan bir deliğe bağlanır (genelde deliğin ucunda stoma yani bağırsak torbası bulunur). Tedavi edilen doku iyileştikten sonra bazı kolostomiler tersine çevrilebilirken, bazı kolostomiler kalıcıdır ve atıkları toplayan stoma adı verilen bir bağırsak torbasına bağlanırlar.

Proktektomi

Rektumu (kalın bağırsağın anüse bağlandığı son bölüm) kısmi veya tamamen almak için proktektomi işlemi uygulanır. Bu işlem genellikle anüse en yakın olan S şeklindeki sigmoid kolonun üst kısmında bulunan kanserin çıkartılması için uygulanmaktadır. Bu işlem esnasında, yakındaki lenf düğümleri ve yağ dokusu ile birlikte bazı bitişik sağlıklı rektal doku da çıkarılabilirken, kanser hücrelerinin olup olmadığını belirlemek için lenf düğümleri de alınabilir. 

Hipec

Bu kolon kanseri ameliyatı türünde doğrudan karına verilen yüksek konsantrasyonlu, ısıtılmış bir kemoterapi ile işlem yapılmaktadır. Geleneksel kemoterapi tekniğinden farklı olarak, Hipec kemoterapi doğrudan karın içindeki kanser hücrelerine odaklanmaktadır ve dolayısıyla daha yüksek dozlarda kemoterapi tedavisi yapılabilmektedir. Hipec, özellikle kanser, karaciğer veya akciğerler gibi organlara veya karın boşluğu dışındaki lenf düğümlerine yayılan hastalar için yararlı bir uygulamadır.

Tıkalı Bağırsak Ameliyatı ve Hartman Prosedürü

Bazen kanser bağırsakları tıkayarak bağırsak hareketlerinin yapılmasını durdurabilir ve buna bağırsak tıkanması denir. Bu durumda en kısa zamanda bir ameliyat yapılması gerekir. Bu cerrahi işlemde stent adı verilen içi boş, genişleyebilir bir tüp bağırsağın içine yerleştirerek tıkanıklığın açılması sağlanır. Takılan stent, bağırsak hareketlerinin sağlanabilmesi için bağırsağı açık tutarken, stent bağırsağın içinde kalır ve sonrasında kanserli alanı çıkarmak için başka bir ameliyat yapılabilir.

Kolon kanseri ameliyatı yaparken başka bir seçenek de cerrahın tıkalı bağırsağın o kısmının çıkarmasıdır. Sonrasında geçici veya kalıcı için bağırsak torbası takılır. Bağırsağın yeniden birleştirilmesi çok riskliyse ve tıkanma veya hasar bağırsağın sol tarafındaysa, sigmoid kolonu ve rektumun üst kısmı da çıkarabilir. Buna Hartmann prosedürü denir. 

Kolon kanseri ameliyatı yapılırken, yukarıda belirtilen ameliyat türleri farklı teknikler kullanılarak uygulanabilir. Seçilen yöntem, tümörün büyüklüğüne ve başka yere sıçrayıp sıçramadığına bağlı olarak değişebilmektedir. Seçilebilecek ameliyat teknikleri şunlardır;

• Laparoskopik cerrahi: Laparoskopik cerrahi birkaç küçük kesi alanının birinden ışıklı ve kameralı bir tüp olan laparoskop sokularak yapılan işlemdir. 
• Robotik destekli cerrahi: Robotik cerrahi de kullanılan sistem çok gelişmiş cerrahi robotlardır. Bu teknikle kolondaki kanserli olan kısım robotik kollar tarafından çıkarılırken, cerrah ameliyathane alanında bulunan bir konsoldan bu ameliyatı yönetir.
• Açık cerrahi: Açık cerrahi kolon ameliyatında, geleneksel bağırsak kanseri ameliyatı olarak bilinen prosedürdür. Bu işlemde yapılan kesiler daha büyüktür ve dolayısıyla iyileşme daha geç olur. 

Kolon kanseri ameliyatının yapılma kararı alınmasıyla birlikte, işlemin başarısını yükseltmek için kolondaki tümörün küçültülmesine odaklanan neoadjuvan adı verilen işlem öncesi radyoterapi ve kemoterapi uygulamaları yapılabilir. Bunun yanında işlem sonrası güçlendirici bir etki yaratmak için kolon kanseri ameliyatı sonrası kemoterapi ve radyoterapi (adjuvan adı verilen) uygulamalar da yapılabilmektedir.

Kolon Kanseri Ameliyatı Hangi Durumlarda Yapılır?

Kalın bağırsaktaki tümör büyüdüğü zaman gelişen kolon kanseri, genellikle ilk aşamalarda hiçbir belirti göstermez ancak kanser ilerledikçe semptomlar daha belirgin hale gelebilir. Bu belirtiler şu şekildedir:

• Dışkı kıvamındaki değişiklikler, gevşek formda dışkılama
• Dışkıda görünen veya görünmeyen kan
• Karın ağrısı, kramp, şişkinlik veya gaz
• Kabızlık veya ishal
• Halsizlik ve yorgunluk
• Dışkılama yapılmasına rağmen sürekli dışkılama dürtüsü
• Sebepsiz kilo kaybı
• Huzursuz bağırsak sendromu
• Demir eksikliği anemisi
• Cilt renginde solgunluk
• Sümüksü akıntı

Ayrıca kolondaki kanser, karaciğer gibi vücudun başka organlarına yayıldıysa ek semptomlara neden olabilir. Bağırsak kanserinin ileri evrelerinde yorgunluk, kansızlık ve halsizlik görülmekle birlikte birinci evrelerde bu belirtiler fark edilmeyebilir. Bu belirtiler başka sağlık koşullarının semptomlarına benzerlik gösterebileceğinden dolayı çoğu zaman fark edilmeyebilir veya önemsenmeyebilir. Bu durum, kanserin geç evrelerde tespit edilmesine sebep olurken tedavi edilebilme şansını düşürür.

Belirtilerden bir veya birkaçının gözlenmesi durumunda bir uzmana başvurmak hastalığın erken evrelerinde teşhisi için önemlidir. Belirtilerin durumuna göre tanı koymak için bazı testler uygulanabilir. Uygulanan testler şunlardır;

• Kolonoskopi (rutin bir tarama testi olarak değil, semptomları gösterdikten sonra yapılır)
• Biyopsi
• Kan testleri (tam kan sayımı, tümör belirteçleri ve karaciğer enzimleri)
• Görüntüleme testleri (X-ışınları, CT taraması, MRI taraması, PET taraması, ultrason, anjiyografi)
• Proktoskopi (proktoskop adı verilen cihazla inceleme)

Kolon kanserini taramak için kolonoskopi en çok tercih edilen test olsa da başka seçenekler de mevcuttur. Bunlar kolon kanseri ameliyatı öncesi teşhis için kullanılan en yaygın tarama testleridir:

• Fekal immünokimyasal test (FIT): Dışkıda görsel olarak kolayca görülmeyen kanı belirleyebilen bir testtir.
• Guaiac tabanlı dışkıda gizli kan testi (gFOBT): Dışkıda bulunan gizli kanı tespit eden bir testtir.
• Dışkı DNA testi: Dışkıdaki genetik mutasyonları ve kan ürünlerini tespit eden bir testtir.
• Esnek sigmoidoskopi testi: Rektumun ve alt kolonun içini görmek için sigmoidoskop adı verilen bir cihaz kullanılarak yapılan bir testtir.  
• Çift kontrastlı baryum lavmanı: Baryumun lavman olarak rektumdan verildiği, kolon ve rektumun röntgen muayenesidir. 

Yapılan test ve tetkikler sonucunda kanserin ne kadar yayıldığı ve tümörün boyutu belirlenebilir. Bu durum ne tür bir operasyonun gerekli olduğunu belirlemede etkili bir kriterdir.

Kolon Kanseri Ameliyatı Nasıl Yapılır?

Kolon kanseri ameliyatından iyi sonuçlar alınabilmesi için kanserin erken evrelerde teşhis edilmesi çok önemli bir kriterdir. Bununla birlikte hangi teknikle ameliyatın yapılacağı ve cerrahın bu konudaki uzmanlığı da çok önemlidir. Geleneksel olarak yapılan açık kolon kanseri ameliyatı öncesi bazı hazırlıkların yapılması gerekir. Bu hazırlıklar şu şekilde sıralanabilir;

Kolon Kanseri Ameliyatı Öncesi

• Bağırsak kanseri ameliyatı öncesi, yapılması gereken kan ve görüntüleme testleri gibi tüm testlerin tamamlanması gerekir.
• Hasta psikolojik olarak ameliyata hazırlanır.
• Kullanılan kan sulandırıcı ve takviye gibi ilaçların alınması kesilir.
• Kişinin kanama bozukluğu veya alerji aile öyküsü olup olmadığı belirlenir.
• Ameliyattan önce 6 saat yeme içme kesilir.
• Alkol ve sigara alımı sonlandırılır.
• Diş implantı ve takı gibi metal aksesuarlar çıkarılır.
• Kesi yapılacak alan sterilize edilir.
• Damar yolu açılır.
• Sonda takılır.
• Solunum destek cihazı takılır.
• Lavman yaparak bağırsaklar boşaltılır.
• Nabız, ateş gibi yaşamsal değerler kontrol edildikten sonra genel anestezi uygulanarak hasta ameliyat yapılacak salona alınır.

Kolon Kanseri Ameliyatı Sırasında

Açık ameliyat tekniği ile yapılan bağırsak kanseri ameliyatında, karın bölgesinde uzun bir kesi alanı yapılmaktadır. Büyük bir kesinin komplikasyon olasılığı nispeten daha yüksek olsa da açık cerrahi kolon kanserinin tedavisinde etkili bir yöntemdir. Hatta bazı durumlarda tek seçenek bile olabilir. Bağırsak kanseri ameliyatı şu adımlarla gerçekleştirilir;

• Genel anestezi etkisinde olan hasta sırt üstü olarak ameliyat masasına yatırılır.
• Kalp atış hızının kontrolü için göğüse elektrokardiyogram (EKG) elektrotları ve kola da tansiyon manşonu yerleştirilir.
• Ameliyat esnasında kompres çorabı giydirilir.
• Karın bölgesine kolona erişmek için büyük bir kesi yapılır. 
• Bu kesi alanından kalın bağırsağın bir kısmı veya tamamı çıkartılır. (Kanserin yayılma durumuna göre lenf düğümleri de çıkartılabilir)
• Kolon kısmen veya tamamen çıkarıldıktan sonra sağlıklı olan uçlar birbirine bağlanır. ( Bu sindirim sisteminin normal olarak işlevini yapmasını sağlar.)
• Şayet kalın bağırsak uçlarının yeniden bağlanması durumu söz konusu değilse bağırsak torbası olan stoma takılmak için kolostomi işlemi yapılır.
• İşlem tamamlandıktan sonra kesi alanı zımba veya dikiş ile kapatılarak pansuman yapıldıktan sonra hasta izleme odasına alınır.

Ameliyat süresi işlem yapılacak duruma, kanserin diğer organlara sıçrayıp sıçramadığına ve ek işlemler gerektirip gerektirmediğine göre 2-4 saat arası sürebilir.

Kolon Kanseri Ameliyatı Yan Etkileri

Kolon kanseri ameliyatı kanserin durumuna göre zor geçebilir ve bazı yan etkiler yaşanabilir. Yan etkiler şu şekilde sıralanabilir;

• Anestezi ilacına ters reaksiyon
• Kesi alanında kanama
• Ateş
• Kesi bölgesinde şişlik, kızarıklık ve akıntı
• Kusma ve mide bulantısı
• Şiddeti artan ağrı ve acı

Kolon Kanseri Ameliyatı Riskleri 

Her cerrahi işlemde olduğu gibi, kolon kanseri ameliyatının da riskleri vardır. Kanserin evresine ve işlemin kapasitesine göre bu riskler yükselirken, kişinin yaşı ve genel sağlık durumu da etkileyen faktörler arasındadır. Kalın bağırsak kanseri ameliyatı riskleri şu şekilde sıralanabilir;

• Kan pıhtısı atması
• Enfeksiyon riski
• Akciğer iltihaplanması
• Fistül oluşumu (anormal delik)
• Bağırsaklar, mesane, kan damarları ve üreter gibi çevredeki organlarda hasar
• Doku yapışıklıkları, yara dokusu gelişimi
• Bağırsak tıkanıklığı
• Ameliyat sonrası kesi yerinde oluşan fıtık
• Anastomoz kaçağı (birleşik kolon veya anastomoz bölgesinden sızıntı)
• Nefes darlığı 
• Karında şişlik ve sertlik 
• Nadiren cinsel sorunlar
• Kısmi alınan kolonda bağırsağın kısalmasından dolayı hızlı dışkılama ihtiyacı olurken, tamamının alınması durumunda takılacak bağırsak torbasına alışma sürecinde bazı şikayetler yaşanabilir.
• Ayrıca nadiren de olsa her cerrahi prosedür ölüm riski içermektedir.

Kolon Kanseri Ameliyatı Sonrası İyileşme ve Bakım

Kolon kanseri ameliyatı sonrası iyileşme ve bakım süresinin iyi yürütülmesi, en az başarılı bir işlem kadar önemlidir. İyileşme sürecinde dikkat edilmesi gerekenler şu şekilde sıralanabilir;

• İşlem sonrası ağrıların yönetilmesi için belirtilen ağrı kesicilerin alınması
• Beslenmenin belirtilen şekilde yapılması
• Kesi alanının bakım ve pansumanın yapılması
• Sondanın çıkarılması (genellikle hastaneden çıkmadan önce)
• Kısmi olarak kalın bağırsağın alınmasından dolayı bağırsak hareketliliğinin uyarılması için yürüme ve hafif egzersizlerin yapılması
• İlk birkaç gün duş almaktan kaçınılması, sonrasında da 2-3 haftaya kadar ılık duş almaya dikkat edilmesi
• Kesi yeri tamamen iyileşene kadar, havuz, sauna, yüzme havuzu gibi alanları kullanmaktan kaçınılması
• İşlem sonrası 1-3 hafta, ağır kaldırma, araba kullanma, merdiven çıkma ve cinsel aktivite gibi zorlayıcı hareketler yapmaktan kaçınılması
• Kalın bağırsağın tamamen çıkarılıp stoma takıldığı durumlarda stoma açıklığının bakımının yapılması ve verilen tavsiyelere uyulması   
• Kolon kanseri ameliyatı sonrası bakımda özellikle ilk birkaç gün sınırlı yiyecek ve içecek alınması (bağırsak hareketlerinin uyarılması için zaman ihtiyacı vardır)
• Kolon kanseri ameliyatı sonrası kemoterapi seanslarına ve rutin kontrollere aksatılmadan gidilmesi 

Kolon kanseri ameliyatı sonrası beslenme konusunda titizlik gösterilmesi gerekir. Çünkü bağırsak hareketlerinde değişiklik yaşanmakta ve sindirim sistemi eskisi gibi çalışmamaktadır. Ayrıca ciddi bir operasyon geçirildiği için vücudun kendini toparlaması için zamana ihtiyacı vardır ve bu dönemde kilo kaybedilebilir. Bu yüzden beslenirken günde 6 kez veya 2 ila 3 saatte bir ara öğünler şeklinde yemek yenilmesi tavsiye edilmektedir. Ayrıca tüketilen gıdaların sindirimi kolay ve enerji veren besinler olmasına da özen gösterilmelidir.

Kolon kanseri ameliyatı olanların tüketmesi tavsiye edilen gıdalar; genellikle çorba, jöle, puding ve yoğurt gibi yumuşak ve sulu gıdalardır. Ayrıca baharatlı, kızartılmış yiyecekler veya gazlı içeceklerin yanı sıra ekmek ve sert et gibi sindirimi zor yemekler yenmekten kaçınılmalıdır. Bunun yanında bol sıvı tüketmeye özen gösterilmelidir.

Bağırsak kanseri ameliyatı sonrası iyileşme sürecinde hastanede 4-10 gün kalınması gerekebilirken, tam iyileşme genelde 6 haftayı bulabilmektedir. Bu sürenin hastanın yaşı, genel sağlık durumu ve operasyonun başarısına göre değişiklik gösterebileceği de göz ardı edilmemelidir.