Laktoz İntoleransı

Laktoz İntoleransı Hastalığı Nedir?

Laktoz intoleransı, laktoz yani süt şekerini tamamen sindiremeyen insanlarda görülen bir hastalıktır. Bu hastalar süt ve süt ürünleri ile beslendikten sonra içeriğindeki süt şekerini tamamen sindiremedikleri için ishal, gaz ve şişkinlik gibi bağırsak problemleri ile karşı karşıya kalırlar. Bu durum genellikle zararsız olmakla birlikte belirtileri rahatsız edici olabilmektedir. 

Laktoz intoleransı yetişkinlerde ve özellikle Asya, Afrika ve İspanyol kökenli olan kişilerde daha fazla görülmektedir. Kişiler süt ve süt ürünlerini yemekten kaçınmalı veya bu besinleri almadan önce laktaz enzimi içeren ilaçlardan almalıdır.  

Laktoz İntoleransı Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Laktoz intoleransı hastalığında süt ve süt ürünleri ile beslendikten 30 ila 120 dakika sonra belirtiler görülmektedir. Belirtilerin şiddeti kişisel özelliklere, tüketim miktarına ve kişide üretilen laktaz enzimi miktarına bağlıdır. Kişilerde görülen belirtiler şu şekildedir;

• İshal
• Bulantı ve kusma
• Karın ağrısı
• Gaz sancısı
• Şişkinlik

Laktoz İntoleransı Hastalığı Nedenleri ve Türleri Nelerdir?

Laktoz intoleransı, laktoz emiliminin ve sindiriminin yetersiz olmasından kaynaklanır. Bunun temel nedeni ince bağırsaklarda düşük laktaz enzimi miktarıdır. Sindirilemeyen laktoz (süt şekeri) maddesi kalın bağırsağa geçer. Kalın bağırsaktaki bakteriler sindirilemeyen laktozu parçalar ve ortaya sıvı-gaz ortaya çıkar. Ortaya çıkan bu sıvı ve gaz maddeler de belirtilere neden olur. 

Laktoz intoleransı hastalığı nedenlere göre türlere ayrılmaktadır. Bu alt türler şu şekildedir;

1. Birincil laktoz intoleransı: Dünyada en yaygın görülen laktoz intoleransı türüdür. Birincil laktoz intoleransı tüm besin ihtiyaçlarını anne sütünden karşılayan bebeklerde görülmemektedir. Çünkü anne sütü kendi yapısında laktaz enzimi içerir ve bebek sütle beslendikçe laktaz enzimi üretilir. Süt ile beslenme azalıp diğer besinlere geçildikçe laktaz enziminin üretimi de azalır. Normal insanlarda laktaz enzimi miktarı azalsa bile süt şekerini sindirecek kadar yeterlidir. Genetik nedenlerden dolayı laktaz enzim miktarındaki azalma çok aşırı derecede olursa laktoz intoleransı hastalığı oluşur. Afrika, Asya ve İspanyol kökenli kişilerde daha sıklıkta görülür.
   
2. İkincil laktoz intoleransı: Bu laktoz intoleransı formunda ise temel sorun ince bağırsaklardaki bir hastalık, yapısal bir problem, yaralanma veya ameliyattan sonra laktaz enzimi üretiminin azalmasından dolayı oluşan bir hastalıktır. İkincil laktoz intoleransı ile ilişkili başlıca hastalıklar çölyak hastalığı, bakteri çoğalması, crohn hastalığı gibi hastalıklardır. Neden olan hastalık veya durum ortadan kaldırılırsa ve iyileştirilirse laktoz intoleransı hastalığı biraz zaman alabilse de düzelebilir. Laktaz enzim seviyesi normal sınırlara geri çıkıp, belirtiler iyileşebilir.
   
3. Doğumsal laktoz intoleransı: Bebeklerin laktaz enziminin tamamen olmaması şeklinde doğması mümkündür ancak nadir bir durumdur. Çünkü anne sütü kendi içinde laktaz enzimi barındırdığı için bebekte laktoz intoleransı görülmesi nadirdir. Bu bozukluk genetik olarak nesilden nesile geçer. Yani çocuğun etkilenmesi için hem annede hem de babada aynı gen olmalıdır. Erken doğan yani prematüre bebeklerde doğumsal laktoz intoleransı gelişme riski daha yüksektir.  
   

Laktoz İntoleransı Hastalığı Risk Faktörleri Nelerdir?

Laktoz intoleransı hem yetişkinlerde hem de çocuklarda görülebilen bir hastalıktır. Bu hastalığın oluşmasında çeşitli nedenler olduğu gibi bazı risk faktörleri hastalığın gelişim riskini daha da yükselebilir. Bu risk faktörleri şu şekildedir;

• Yaş artışı: Laktoz intoleransı genellikle yetişkinlerde görülebilen bir hastalıktır. Bebeklerde ve çocuklarda daha nadir görülür. Bu durumun nedeni ise laktaz enziminin miktarının yaş arttıkça azalmasıdır.
• Etnik köken: Laktoz intoleransı Afrika, Asya, İspanyol, Amerikan ve Kızılderili kökenli kişilerde daha fazla sıklıkta görülen bir hastalıktır.
• Erken doğum: Normal doğum zamanından erken doğan bebeklerde laktaz enzimi seviyeleri daha az olabilir. Çünkü ince bağırsak 9.ay sonlarına kadar laktaz enzimi üreten hücreleri geliştirmez. Bu nedenle laktaz enzimi miktarı daha az seviyede olur.
• İnce bağırsağı etkileyen hastalıklar: İnce bağırsağı etkileyen ve bunun sonucunda laktaz enziminin üretimini azaltan hastalıklar sonucu laktoz intoleransı gelişimi riski daha yüksektir. Çölyak hastalığı, bakteri çoğalması ve crohn hastalığı gibi hastalıklar laktoz intoleransı gelişimi için riskli hastalıklardır.
• Kanser tedavileri: Kanser tedavisi için karına alınan radyasyon veya kemoterapi ilaçlarından dolayı ince bağırsaklar etkilenebilir ve laktoz intoleransı gelişebilir.

Laktoz İntoleransı Teşhisi

Süt ve süt ürünlerinin kullanımı sonrası belirtiler görülen hastalar bu durumdan bilinçli ya da bilinçsiz olarak doktora başvurmaktadır. Doktor çeşitli sorular yönelterek sorunu anlamaya çalışır. Şüphe edildikten sonra başka testler yapılarak tanı doğrulanmaya çalışılır. Laktoz intoleransı hastalığında kullanılan bazı tanı yöntemleri şu şekildedir;

1. Fizik muayene ve öykü: Belirtiler görüldükten sonra doktora başvuran hastaya yapılan fizik muayenede hastalığa özgül muayene bulguları bulunmaz. Hastanın şikayetleri dinlendikten sonra doktor şüphelenerek daha ileri sorular sorabilir. Hastada görülen belirtilerin süt ve süt ürünleri tüketilmesinden sonra görülüp görülmediği sorgulanmalıdır.
2. Laktoz tolerans testi: Laktoz tolerans testi ile hastanın vücudunun yüksek seviyelerde laktoz içerikli sıvıya verdiği tepki ölçülür. Yüksek seviyede laktoz içeren sıvı içildikten 2 saat sonra kandaki glikoz miktarını ölçmek için hastadan kan testi alınır. Kanda glikoz miktarı yükselmezse eğer hastanın vücudunda laktozun sindirilmediği ve emilmediği görülür.
3. Hidrojen nefes testi: Bu testin yapılabilmesi için hastaya laktoz içerikli bir sıvı içirilir. Daha sonra doktor tarafından hastanın nefesindeki hidrojen gazı miktarı düzenli aralıklarda ölçülür. Normal nefes içinde az bir miktarda hidrojen gazı bulunmaktadır. Laktoz maddesini sindiremeyen kişilerde sindirilemeyen laktozu kalın bağırsaktaki bakteriler parçalayarak hidrojen ve diğer başka gazları açığa çıkarır. Hasta nefes verirken bu fazladan oluşan gaz nefes ile verilir. Artan bu hidrojen gazı miktarı ile hastanın laktoz şekerini sindiremediğini gösterir.
4. Dışkı asitliği testi: Diğer testlerin yapılamadığı çocuklarda ve bebeklerde bu test kullanılabilir. Laktoz sindirilemeyince parçalanır ve dışkıya asit içerikli laktik asit karışır. Dışkıda bu laktik asit ve diğer asitlere bakılarak tanı konulabilir.  

Laktoz İntoleransı Tedavisi

Laktoz intoleransı hastalığının temel nedeni laktaz enziminin vücuttaki eksikliğidir. Şuan için vücudumuzdaki laktaz enziminin miktarını artıracak bir tedavi yoktur. Bu hastalığın temel tedavisi hastalığı tetikleyen laktoz yani süt şekeri içeren süt ve süt ürünlerinin kısıtlanması hatta tamamen kullanılmamasıdır. Tedavide şu yöntemlere başvurulmaktadır:

• Büyük porsiyon süt ve süt ürünlerinden kaçınmak
• Laktoz oranı azaltılmış süt, dondurma ve diğer süt ürünlerini kullanmak
• Az yağlı ve yağsız süt ürünleri tercih edilmeli
• Süt ve süt ürünlerini kullanmadan önce laktaz enzimi içeren kapsül, hap veya damla kullanılabilir.
• Laktoz intoleransı olan hastalar süt ve süt ürünlerini tüketemediği için o besinlerin içinde yer alan kalsiyum, D vitamini, B2 vitamini ve proteinlerin takviyesi yapılabilir.  

Laktoz İntoleransı Ameliyatı

Laktoz intoleransı hastalığının tedavisi için kullanılacak bir ameliyat yöntemi yoktur. Ancak altta yatan ve laktoz intoleransına neden olan hastalığının cerrahi bir tedavisi varsa o kullanılabilir. Ancak laktoz intoleransının tedavisi için laktaz enziminin üretimini arttıracak bir cerrahi operasyon bulunmamaktadır. 

Laktoz İntoleransı Hastalığı Tedavi Edilmezse

Laktoz intoleransı hastalığı hastanın ince bağırsağında sindirilemeyen laktoz şekerinin kalın bağırsağa taşınıp oradaki bakteriler tarafından parçalanması sonucu oluşan bir hastalıktır. Bu durumda hastada şişkinlik, gaz ve ciddi ishal durumları görülür. Tedavi edilmeyen ve etken olan süt ve süt ürünlerinden uzak durmayan hastalarda bu belirtiler daha da ciddileşir ve hastayı çok rahatsız eder. İshal arttıkça kişinin kaybettiği su miktarı artmaktadır. Bu durumlarda hastada şiddetli baş ağrısı, tansiyon düşmesi, baş dönmesi gibi durumlar görülür. 

Ayrıca hastada şişkinlik ve gaz sancısı şikayetleri de artabilir ve hastayı çok rahatsız edici boyutlara ulaşabilir. Özellikle sıvı kaybının şiddetli olabileceği dikkat edilmelidir. 

Laktoz İntoleransı Hastalığına Ne İyi Gelir? 

• Laktoz intoleransı olan hastalar az laktoz içeren ya da laktoz içermeyen besinleri tüketmelidir.
• Hastanın beslenme durumu çok önemlidir. Süt ve süt ürünlerinin kesilmesinden dolayı yeterli miktarda alınamayan kalsiyum miktarının yerine konulması çok önemlidir. Bunun için brokoli, ıspanak gibi bitkiler, konserve somon balığı, ekmek veya meyve suları gibi kalsiyum miktarı güçlendirilmiş besinler, portakal gibi meyvelerden kalsiyum alınmalıdır.
• Süt ve süt ürünleri tüketilmediği için yeterli D vitamini alımı olmayacaktır. Bunun için yumurta, karaciğer, yoğurt gibi D vitamini içeren besinlerin tüketilmesine dikkat edilmelidir. Bol bol güneş ışığı alınarak vücudun D vitamini üretmesi sağlanmalıdır.
• Tüm süt ürünlerinde aynı miktarda laktoz yoktur. Bazı süt ürünlerinin laktoz miktarı daha azdır. Bu ürünlere İsviçre peyniri ve kaşar peyniri gibi ürünler örnek verilebilir. Bu besinlerin belli oranda ve aşırıya kaçmadan tüketilmesi durumunda hastada belirtiler görülmeyebilir. Ayrıca yoğurt gibi kültürlenmiş besinlerde tolere edilebilir. Çünkü bu besinlerin kültürlenme işleminde kullanılan bakteriler doğal olarak laktozu parçalayan enzimlere sahiptir.
• Probiyotikler: Probiyotikler, bağırsaklarda bulunan ve sağlıklı bir sindirim sistemi için yardımcı olan canlı yapılardır. Bu probiyotikler sadece sindirim sisteminde değil, bazı yoğurtlarda, aktif kültürlerde ve kapsül olarak bulunmaktadır. Probiyotikler vücutta laktozun sindirilmesine yardımcı olabilirler. Bu yöntem genellikle güvenli kabul edilir ve tedavide kullanılabilir.

Laktoz İntoleransı Hastalığına Ne İyi Gelmez? 

• Laktoz intoleransı olan hasta özellikle laktoz içeriği yüksek olan ya da laktoz şekeri içeren besinleri tüketmemelidir.
• Yağ oranı yüksek süt ürünlerini tüketmemelidir.
• Hastalar beslenmesine dikkat etmelidir. Aşırı yağlı yiyeceklerden de uzak durmalıdır.
• Hastalar D vitamini eksikliğine karşın dikkat etmelidir. Yaşanacak kemik ve eklem ağrılarına karşı hafif sporlar yaparak kas ve kemik kuvveti arttırılabilir.
• Hastalar kendilerine zararlı gelecek besinleri tüketmekten uzak durmalıdır.

Bebeklerde Laktoz İntoleransı ve Laktoz Alerjisi

Laktoz intoleransı bebeklerde nadir de olsa görünme ihtimali olan bir hastalıktır. Bu nedenle anne ve babaların bu hastalık ile ilgili yeterli bilgisi bulunmamaktadır. Bebeğin sütü sindirememesi sonucu oluşan bir hastalıktır. Bebekte görülen belirtiler yetişkinlerde görülen belirtiler ile aynıdır. Ancak hastanın bebek olması daha da zorlaştırmaktadır. Şişkinlik, karın ağrısı, gaz sancısı meydana gelir. Bebeğin ağlaması susturulamaz ve bebek iki büklüm durur sürekli.  Bu durumlarda bebeklerin uyku düzeni etkilenir. Uyumakta zorlanma ve aniden ağlayarak uyanma gibi sorunlar görülür. Bebekte ishal, yavaş kilo alımı, kakada kan, sulu ve köpüklü kan da görülebilir.

Laktoz intoleransı ve laktoz alerjisi birbiri ile karışabilen durumlardır. Belirtileri benzer olup etkileme yerleri farklıdır. Laktoz intoleransı süt ve süt ürünlerinin tüketilmesinden 30 dakika- 2 saat sonra görülürken başlıca sindirim sistemini etkileyen bir hastalıktır. Laktoz alerjisi ise vücudun genelini etkiler. Süt ve süt ürünleri kullanıldıktan sonra bebeğin ağzında, burnunda ya da vücudunun herhangi bir yerinde kaşıntı, kızarıklık ve şişkinlik gibi belirtiler görülür.

Laktoz İntoleransı için Hangi Doktora Gidilir?

Laktoz intoleransı hastalığının belirtileri başka hastalıklarda da görülebileceği ve hafif derecede olabileceği için kişiler ya doktora muayene olmaya gitmez ya da farklı bir hastalık ile karıştırılıp göz ardı edilebilir. Bu hastalık için önemli olan konu süt ve süt ürünleri ile beslendikten sonra bu belirtilerin görülmesidir. Bu durumlarda kişiler doktora belirtilerin başladığı zamanı ayrıntılı olarak anlatmalıdır. 

Hastaların başvurabileceği bölümler şu şekildedir;

• Gastroenteroloji
• Çocuk gastroenterolojisi