Malnutrisyon, vücudun ihtiyaç duyduğu besin öğelerinin yetersiz alımı, emilim bozukluğu veya artan metabolik ihtiyaçlar nedeniyle gelişen ciddi bir beslenme bozukluğudur. Çocuklarda büyüme geriliğine, yetişkinlerde kas kaybına ve bağışıklık sisteminin zayıflamasına yol açabilir. Bu makalede, malnutrisyonun nedenleri, tedavi yöntemleri ve beslenme çözümlerini detaylı bir şekilde ele alacağız.

Malnutrisyonun Nedenleri
Malnutrisyon, tek bir nedene bağlı olarak değil, çeşitli faktörlerin birleşimiyle ortaya çıkar. Kronik hastalıklar (kanser, KOAH), yetersiz beslenme, alkolizm, sindirim sistemi bozuklukları (çölyak, Crohn) veya sosyoekonomik koşullar temel risk faktörleridir. Yaşlı bireylerde iştah kaybı ve yutma güçlüğü de malnutrisyonu tetikleyebilir.

Malnutrisyon Belirtileri

• İstemli kilo kaybı (3 ayda %5’ten fazla)
• Kas kütlesinde azalma ve fiziksel güçsüzlük
• Cilt kuruluğu, saç dökülmesi veya tırnak kırılması
• Sürekli yorgunluk ve konsantrasyon bozukluğu
• Yaraların geç iyileşmesi ve sık enfeksiyon geçirme

Teşhis Yöntemleri
Malnutrisyon tanısı, klinik bulgular ve laboratuvar testleriyle konulur. Vücut kitle indeksi (VKİ) 18.5’in altında olan bireyler risk grubunda kabul edilir. Biyoelektrik empedans analizi ile kas ve yağ dokusu oranı ölçülebilir. Kan testlerinde albumin, prealbumin ve lenfosit seviyeleri değerlendirilir.

Malnutrisyon Tedavi Yöntemleri

1. Oral Beslenme Desteği:

   • Yüksek kalorili ve protein içeren besinler (fıstık ezmesi, tam yağlı süt) önerilir.
   • Ticari oral beslenme ürünleri (Ensure, Fortisip) enerji açığını kapatmak için kullanılır.

2. Enteral Beslenme (Tüple Beslenme):

   • Yutma güçlüğü olan hastalarda nazogastrik veya PEG tüpüyle besin verilir.
   • Peptit bazlı formüller, emilim bozukluğu olanlarda tercih edilir.

3. Parenteral Beslenme (Damar Yolu):

   • Sindirim sistemi çalışmayan hastalarda intravenöz yolla amino asit, glukoz ve lipid çözeltileri uygulanır.

4. İlaç Tedavisi:

   • İştah açıcı ilaçlar (Megestrol asetat) veya kas kütlesini artıran steroidler (Oxandrolon) kullanılabilir.

Beslenme Önerileri ve Korunma
Malnutrisyonu önlemek için dengeli ve çeşitli bir diyet şarttır. Günlük öğünlere protein kaynakları (yumurta, tavuk, baklagiller) mutlaka eklenmelidir. Yağlı tohumlar (ceviz, badem) ve kuru meyveler enerji yoğunluğunu artırır. Yaşlı bireylerde yemek porsiyonlarını küçültüp sık öğünler halinde sunmak iştahı teşvik edebilir.

Sosyal ve Psikolojik Destek
Malnutrisyonla mücadelede beslenme kadar psikolojik faktörler de önemlidir. Depresyon veya yalnızlık nedeniyle iştahı azalan bireyler için aile desteği veya psikoterapi gerekebilir. Sosyal hizmetler, düşük gelirli bireylere beslenme paketleri sağlayarak sürece katkıda bulunabilir.

Risk Grupları ve Takip
Kronik hastalığı olanlar, kanser tedavisi görenler ve yaşlılar düzenli beslenme taramalarından geçmelidir. Diyetisyen kontrolünde hazırlanan kişiye özel beslenme planları, malnutrisyon riskini belirgin şekilde azaltır.