Mesane Ameliyatı Nedir?

Mesane ameliyatı (Sistektomi), çeşitli sebeplere bağlı olarak idrar kesesinin bir kısmının veya tamamının cerrahi olarak çıkarılmasını ifade etmektedir. Operasyon sonrasında üriner sistemin fonksiyon görmesini sağlamak amacıyla bağırsaklardan alınan dokularla yama veya yeni baştan mesane yapılması (yapay mesane) son yıllarda sık kullanılan yöntemlerden biridir. 

Mesane, böbreklerde kanın süzülmesi ile ortaya çıkan idrarın bir süreliğine depolandığı kese şeklinde organdır. Kas yapısında olan bu organ idrar tutulması durumunda belirli boyutlara kadar genişleyebilir. İdrar yaparken ise kapakçıkların açılmasıyla mesane kası kasılır ve idrarın dışarı atılması sağlanır. Mesanenin kasılma bozuklukları, idrarın böbreklere doğru ilerlemesine ve dolayısıyla böbrek yetmezliklerine sebep olabilmektedir.

Mesane Ameliyatı Çeşitleri 

Mesane ameliyatı kullanılan teknik ve ameliyat sırasında uygulanan işleme farklı çeşitlere sahiptir.

Kısmi (Segmental) Sistektomi

Ameliyat sırasında mesanenin yalnızca bir kısmının çıkarıldığı ameliyat çeşididir. Bazı bölgelere sınırlı kanser türlerinde, iyi huylu kitlelerde mesanenin kısmi olarak çıkarılması yeterli olmaktadır. Ayrıca kolon kanseri gibi yakın dokularda ortaya çıkan tümörler, mesanenin kısmı olarak çıkarılmasını gerektirebilir.

Radikal Sistektomi

Radikal sistektomi, özellikle ilerlemiş mesane kanserlerinde tüm mesaneye ek olarak çevre lenf düğümleri ve bazı yapıların (erkeklerde prostat, kadınlarda vajina, rahim ve tüpler) cerrahi olarak çıkarılmasıdır.

Açık Sistektomi

Açık sistektomi cerrahi için kullanılan tekniklerden biridir. Göbek deliğinin hemen alt kısmından açılan büyük bir kesi aracılığıyla ameliyatın gerçekleştirilmesini içermektedir. Özellikle radikal sistektomi sırasında açık ameliyat tekniği tercih edilir.

Minimal İnvaziv Sistektomi

Tam bir cerrahi kesiye ihtiyaç duyulmadan, küçük delikler ve özel tüpler kullanılarak gerçekleştirilen ameliyat tekniğidir. Kapalı veya laparoskopik cerrahi olarak da sıklıkla adlandırılır. Daha küçük kesikler üzerinden ameliyat gerçekleştirildiğinden dolayı kanama ihtimali az ve iyileşme süreci hızlıdır.

Robot Yardımlı Sistektomi

Mesane ameliyatının robotik kollar kullanılarak gerçekleştirildiği tekniktir. Cerrah tarafından kontrol edilen robotik kolların hata payı oldukça azdır. İnsan hatası riskini en aza indirerek özellikle sinir lifleri gibi hassas yapıların zarar görmesini engellemek amacıyla tercih edilir.

Mesane Ameliyatı Hangi Durumlarda Uygulanır?

Mesanenin tamamının veya bir kısmının çıkarılması en sık kanser ve kötü huylu büyümelerde uygulanmaktadır. Daha sınırlı olmakla birlikte kanser dışı bazı sebepler cerrahi girişim gerektirmektedir. Tedavi amacıyla uygulanan bu işlemler mesane ve çevre dokuları kapsayabilir.

• Mesane Kanseri: Mesane ile sınırlı, kas yapılarını etkileyen kanserlerin ilerlemesini önlemek amacıyla mesanenin tamamı veya bir kısmı cerrahi olarak çıkarılmaktadır.
• Kolon, Endometrium veya Prostat Kanseri: Pelvis olarak adlandırılan mesaneye yakın bölge organlarında ortaya çıkan kanserlerin kesin tedavisinde mesanenin çıkarılması gerekebilir.
• Tedaviye yanıtsız, şiddetli interstisyel sistit (idrar yolu enfeksiyonu)
• Gelişimsel mesane anormallikleri
• Mesane divertikülü (mesane içi balonlaşmalar)
• Mesane Fistülü (bağırsak veya vajina arasında bağlantı)
• Mesaneyi kaplayan endometriozis: Mesane içerisinde rahim içini kaplayan endometrium dokusu gelişmesi
• Nörojen mesane: Çeşitli sebeplere bağlı olarak mesanenin sinirsel iletiminin bozulması durumudur. Nörojen mesane ameliyatı ile mesaneye gevşeme özelliği kazandırılarak basınç düşürülür ve olası sorun ve komplikasyonların önüne geçilir.
• Tüberküloz veya mesaneye lokalize enfeksiyon ve apseler

Mesane Ameliyatı Nasıl Yapılır?

• Gerekli incelemenin yapılmasının ardından ameliyat kararı alınan kişilerde operasyondan birkaç gün önce (varsa) kullandığı ilaçlarla ilgili düzenleme yapılmalıdır. 
• Önceki geceden itibaren besin alımı kesilen hasta ameliyat için hazırlanır.
• Mesane ameliyatı genel anestezi altında gerçekleştirilmektedir. 
• Anestezinin etkisini göstermesinin ardından kullanılacak ameliyat tekniğine göre cilt üzerinden kesi açılır. 
• Açık, laparoskopik veya robotik destekli olarak mesaneye ulaşılır. 
• Hastanın durumuna bağlı olarak mesanenin tamamı veya belirli bir kısmı kesilerek çıkarılır. 
• Özellikle kanser durumlarında mesaneye ek olarak çevre dokuların da çıkarılması gerekebilir. 
• Ardından hastanın idrarı yapmasını sağlamak üzere daha önceden belirlenen şekilde üriner diversiyon (idrar akışını sağlamak) operasyonu uygulanır. Bu işlem hastanın durumu ve tercihlerine göre farklılık göstermekle birlikte günümüzde modern ve ideale en yakın yaşam kalitesi sunan yapay mesane yani ortotopik mesane uygulamasıdır. 
• İdrar akışını sağlayacak şekilde idrar yollarının bağlanmasının ardından dikişlerle kapama işlemi gerçekleştirilir. 
• Ameliyatın tamamlanmasının ardından bir odaya alınan hasta anestezi etkisinden kurtulana kadar kontrol altında tutulur.  

Ameliyat sonrasın kişi 4-6 gün kadar hastanede gözetim altında tutulur. Olası riskler açısından kontrolleri yapılan hastaya yeni idrar torbası veya yapay mesanesinin nasıl kullanılacağı hakkında bilgiler verilir. Beklenmeyen bir durumla karşılaşılmaması durumunda hasta taburcu edilir ve evde istirahat etmesi istenir.

Mesane Ameliyatı Sonrası İdrar Akışının Sağlanması

İdrarı depo eden ve alt-üst idrar yolları arasında bağlantıyı sağlayan mesanenin çıkarılmasının ardından idrar akışının tekrar sağlanmasına yönelik girişimlere üriner diversiyon adı verilmektedir. Üriner diversiyon teknikleri idrar kontrolü sağlayamayan (inkontinan) teknikler ve idrar kontrolü sağlayabilen (kontinan) teknikler olarak iki başlık altında toplanabilir.

İdrar Kontrolü Sağlayamayan Teknikler

Mesanesi alınmış böbrek yetmezliği veya mental sorunları olan hastalarda idrar akışının sağlanması amacıyla kullanılır. Konduit olarak da adlandırılan bu teknikte, idrar yolları bağırsaklardan alınan bir parçaya bağlanır. Parçanın diğer ucu karın sağ-alt bölgesinden vücut yüzeyine açılır. Uzun yıllardır kullanılan, nispeten uygulaması kolay ve güvenli bir yöntemdir. Depolama özelliği olmadığından dolayı idrar tutulamaz, vücut yüzeyinde bulunan kesede birikir. 2-3 günde bir torba yenisi ile değiştirilerek idrar boşaltımı sağlanır.

İdrar Kontrolü Sağlayabilen Teknikler

Mesane ameliyatı sonrası idrar tutabilme kabiliyetinin tekrar kazandırılması kişilerin ilerleyen yaşamlarında hayat kalitelerinin artırılması bakımından son derece önemlidir. Özellikle son yıllarda geliştirilmiş teknikler hastaların idrarlarını tutabilmelerine imkan sağlar. Birçok teknik arasında en popüler olanı bağırsaklardan elde edilen doku ile yapay mesane oluşturulmasıdır.

Ortotopik mesane olarak adlandıran yapay mesane ameliyatı ile bağırsaklar kullanılarak oluşturulan kese idrar yolları ve dış idrar kanalına bağlanır. Bağırsakların genişleme özelliği ile idrar depo edilebilir. Mesane ameliyatı sırasında idrar kapakçıklarının zarar görmemesi idrar tutabilme açısından önemlidir. Yapay mesane ameliyatı olanlar belirli kriterlere dikkat ederek ameliyat öncesinde olduğu gibi sağlıklı şekilde idrarlarını yapabilir. 

Mesane Ameliyatı Riskleri

Mesane ameliyatı ve idrar akışını sağlamaya yönelik uygulamalar, birden fazla sistemi etkileyen karmaşık operasyonlardır. Ameliyat tekniklerine veya uygulama bölgesine bağlı olarak çeşitli riskler ortaya çıkabilir.

Kanama

Tüm cerrahi uygulamaların en yaygın riski kanamadır. Ameliyat kesisinin boyutlarının büyük olması, damar hasarı ve operasyon sonrasında zorlanma kanamaya sebep olabilir. Ameliyat sonrası kanama iyileşme sürecinin uzamasına sebep olabilmektedir.

Enfeksiyon

Kanamaya benzer şekilde cerrahi uygulamaların en yaygın risklerinden bir diğeri ise enfeksiyondur. Mesane ameliyatı sonrası enfeksiyon genellikle yara bakımına dikkat edilmemesi durumunda ortaya çıkar. Yara iyileşmesi gecikir ve iz kalma ihtimalini yükseltir. Ayrıca karın içi organlara ilerleyen ciddi enfeksiyonların ölüme varan sonuçları olabilmektedir. 

Ameliyat bölgesinde kızarıklık, kötü koku, yara ağzında akıntılar görülmesi durumunda hastaneye başvurmak gerekir. Yara bakımına özen gösterilmesi ve antibiyotik uygulamaları enfeksiyonlara karşı koruyucudur.

Pıhtı Oluşumu

Cerrahi operasyonlar sırasında kan damarlarındaki hasar kan pıhtılaşmasını tetikleyebilir. Ameliyat öncesinde kullanılan ilaçlar bu riski azaltmaya yöneliktir ancak nadir olarak pıhtı oluşumu görülebilir. Ayrıca uzun süre hareketsizlik pıhtı oluşma riskini artırmaktadır. Bundan dolayı ameliyatın hemen ertesi günü ufak hareketlere ve yürümeye başlanmalıdır.

Sindirim Sistemi Sorunları

Mesane ameliyatı sonrası bağırsak hareketlerinde yavaşlama ve tıkanıklık ortaya çıkabilecek sorunlar arasında yer almaktadır. Mesanenin bağırsaklara yakın olması, operasyon sırasında kullanılan ilaçlar ve idrar akışının sağlanması amacıyla bağırsağa uygulanan cerrahi girişimler ileusa yani bağırsak tıkanıklığına sebep olabilir. 

Ameliyat sonrasında dışkı çıkışının kesilmesi, yaygın karın ağrısı, şişkinlik, bulantı ve ağızdan aşırı gaz çıkışı bağırsak sorunlarına işaret edebilir. 

İdrar Yapamama

Mesane ameliyatı sırasında veya sonrasında idrar yollarının hasar görmesi, idrar akışını sağlayacak bağlantıların doğru sağlanamaması veya sonraki dönemde zarar görmesi idrar yapamama/idrar çıkışının kesilmesi sorunlarına sebep olabilmektedir. Genellikle ameliyat sonrası hastanede bu sorun fark edilir ve ek uygulamalarla düzeltilebilir.

İdrar Kaçırma

Operasyon sonrasında idrar torbası veya kateter kullanılması söz konusu olabilir. Ayrıca normal işeme fonksiyonları devam eden kişilerde mesane ameliyatı sonrası idrar kaçırma sorunu ortaya çıkabilir. Bu durum geçici olabileceği gibi ameliyat sırasında kapakçıkların zarar görmesine bağlı olarak sürekli hale gelebilmektedir.

İdrar Değişiklikleri

Mesane ameliyatı sonrası idrarda kan görülmesi ve bulanıklık beklenen bir durumdur ancak yapay mesane ameliyatı geçirenler idrarlarında sıklıkla sümüksü bir sıvı (mukus) ile karşılaşabilir. Bağırsaklar doğal olarak mukus üretme eğilimindedir. Bağırsaklardan elde edilen yapay mesane mukus üretmeye devam edecektir. Başlangıçta şiddetli seyreden bu sorun ilerleyen zamanla birlikte azalsa da tamamen ortadan kalkması beklenmez.

Cinsel Sorunlar

Mesane ameliyatı başlı başına cinsel fonksiyonlara zarar vermese de uygulanan ameliyat prosedürüne bağlı olarak sorunlar ortaya çıkabilmektedir. Cinsellik sorunsuz bir şekilde devam ettirilebileceği gibi bazı durumlarda fonksiyon bozuklukları ve kısırlık gibi sonuçlar ortaya çıkabilir. 

Kadın ve erkek fark etmeksizin ameliyat esnasında bu bölgedeki sinir liflerinin hasar görmesine bağlı olarak geçici cinsel sorunlar ortaya çıkabilir. Erkeklerde ereksiyon problemleri, kadınlarda uyarılamama gibi durumlar haz alamama ve isteksizlik gibi sonuçlara sebep olabilir. İlerleyen zamanla destek tedavileri ile fonksiyonların geri kazanılması söz konusudur.

Mesane ameliyatına bağlı bir diğer durum ise özellikle kanser hastalarında uygulanan radikal sistektomi sırasında erkeklerde prostat bezinin, kadınlarda ise rahim ve tüplerin çıkarılmasıdır. Prostatı alınan erkeklerde meni salgılanmaz. Ereksiyon ve sperm üretimi devam etse de normal yoldan çocuk sahibi olma şansı düşer. Rahim veya tüpleri alınan kadınlar ise hamile kalamaz. Ameliyat prosedürünün cinsellik ve çocuk sahibi olma üzerine etkileri hekim tarafından detaylı şekilde açıklanacaktır.

Mesane Ameliyatı Kimlerde Uygulanmaz?

Mesane ameliyatının uygulanması için özel bir kontrendike (tavsiye edilmediği, sakıncalı) durum söz konusu değildir ancak ciddi ameliyatları kaldırma noktasında sorun yaşayacak kişilerde uygulanması sakıncalıdır.

• Anesteziyi kaldıramayacaklar
• Diyabet, kalp, karaciğer ve böbrek hastaları
• Anormal kan değerlerine sahip olanlar
• Kan pıhtısı riski bulunanlar
• Cilt bölgesinde yaygın enfeksiyon

Mesane Ameliyatı Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler?

Mesane ameliyatı sonrası sistemlerin toparlanması vakit alabilir. Hastane bulunulan süre boyunca düzenli kontroller gerçekleştirilecektir. Boğaz ağrısı, titreme, uyku hali, ağız kuruluğu, bulantı, kusma gibi yan etkiler ortaya çıkabilir. Ayrıca idrarda kan, idrar yaparken ağrı görülebilir. Bu yan etkilerin zamanla hafifleyerek ortadan kalkması beklenmektedir.  

Mesane ameliyatı sonrası ağrılar hareket kabiliyetinizi kısıtlayacak boyuta ulaşabilir. Hastane ortamında damar yoluyla uygulanan ağrı kesiciler, daha sonrasında ise hekim tarafından reçete edilen ilaçlar ağrının ortadan kaldırılmasına yardımcı olacaktır. 

Mesane ameliyatı sonrası bakım hekim tarafından tarif edildiği gibi devam ettirilmelidir. Su temasından kaçınmak şartıyla nemli bezlerle temizlik yapılabilir. Antibiyotik krem uygulamasının ardından gazlı bezlerle pansuman yapılmalıdır.

Beslenme

Ameliyat sırasında bağırsaklar doğrudan veya dolaylı olarak etkilendiğinden dolayı besin alımına bir süre izin verilmez. Mesane ameliyatı sonrası beslenme birinci hafta itibariyle sıvı gıdalarla olmak üzere başlar. Sıvı gıdayı tolere edebilen kişilerde beslenme şekli yavaş yavaş normale dönebilir.

Günlük Yaşam

Ameliyattan sonra eve dönen hasta dinlenmesine özen göstermeli ve bünyesini zorlayacak hareketlerden kaçınmalıdır. Hafif hareketler ve sağlık ekibinin önerdiği şekilde egzersizler ihmal edilmemelidir. Yaklaşık 4-6 hafta içerisinde günlük yaşam aktivitelerine ve iş yaşantısına yük taşıma ve ağır işlerden kaçınmak koşuluyla dönülebilir.

Cinsellik

Mesane ameliyatı sonrası cinsellik yara bölgesinde hasara sebep olabileceğinden dolayı genellikle 6 hafta kadar ertelenmelidir. Bazı tedavi prosedürleri cinsel fonksiyonları etkileyebilir. Erkeklerde prostat bezini etkileyen ameliyatlarda meni üretimi azaldığından dolayı ilişki sırasında ağrı, yanma gibi sorunlar ortaya çıkabilir. Destekleyici ürünler ile cinsel ilişki devam ettirilebilir.