Pankreas Ameliyatı

Pankreas Ameliyatı Nedir?

Pankreas ameliyatı pankreas bezinin bir kısmının veya tamamının cerrahi olarak çıkarılmasıdır. Pankreas karın boşluğunda, midenin arka kısmında bulunan yaklaşık olarak 15 cm boyutlarında salgı bezidir. Kan şekerini düzenleyen hormonlar ve bazı sindirim enzimleri pankreasta üretilmektedir. Pankreas kanseri başta olmak üzere çeşitli durumlarda hastalığın yayılmasını önlemek amacıyla pankreas bezi çıkarılabilir.

Pankreas Ameliyatı Hangi Hastalıklarda Uygulanır?

Pankreasın cerrahi olarak çıkarılmasını gerektirecek durumlar şu şekildedir:

Akut Pankreatit

Akut pankreatit ani gelişen pankreas iltihabıdır. Genetik sebeplere bağlı olabilmekle birlikte akut pankreatitlerin %70’i alkol kullanımı ve safra taşına bağlı olarak ortaya çıkar. Pankreas içerisindeki enzimler organ dokularının sindirilmesine sebep olabilir. Şiddetli bir ağrı atağı ile kendini gösteren bu durumun tedavi edilmemesi hayati tehlikeye sahiptir.

Kronik Pankreatit

Kronik pankreatit pankreasın sürekli ve uzun süreli iltihaplanması durumudur. Kronik pankreatit için iki temel risk faktörü sigara ve alkol kullanımıdır. Sorunu tetikleyici unsurun varlığı uzun süre inflamasyonun devam etmesine ve fonksiyon bozukluklarına sebep olur. Enzimlere bağlı olarak pankreas dokusunda erime söz konusudur. Tedavi edilmediğinde akut pankreatit gibi ölümcül olabilir. 

Pankreas Kanseri

Pankreas kanseri teşhisi ve tedavisi zor bir hastalıktır. Dünya genelinde kansere bağlı ölümlerde 4. sırada yer alan pankreas kanserinin tedavisinde ilaç ve radyoterapinin etkinliği günümüz itibariyle yeterli boyutlara ulaşmamıştır. Bilinen en etkili tedavi yöntemi kanser bölgesinin cerrahi olarak çıkarılmasıdır.

Pankreas Kistleri

Pankreas içerisinde yerleşmiş kitleler ağrıya ve fonksiyon bozukluklarına sebep olabilmektedir. Bazı kistler iyi huylu olmakla birlikte bir kısmı zamanla kanserleşebilmektedir. Riskli görülen ve kişiye zarar veren pankreas kistleri cerrahi olarak çıkarılabilir.

Pankreas Ameliyatı Çeşitleri Nelerdir?

Pankreas ameliyatı uygulanan doku bölgesine göre farklı çeşitlere sahiptir. Hasta için en uygun ameliyat çeşidi kanserin türüne, etkilediği bölgeye ve evresine göre değişiklik göstermektedir. Hastanın durumuna en uygun, mümkün olan en az hasarla sonraki hayatına devam etmesini sağlayacak ameliyat türü seçilmelidir.

Whipple

Pankreas kanseri tedavisinde bilinen en yaygın ameliyat türlerinden biri Whipple ameliyatıdır. Pankreas çevresine yayılım göstermiş, pankreasın baş ve boyun bölgesi tümörlerinde tercih edilmektedir. Ameliyat sırasında pankreas başı, mide alt ucu, ince bağırsak ilk kısmı (duodenum), safra kesesi, safra kanallarının bir kısmı ve bu dokulara komşuluk gösteren lenf düğümleri çıkarılmaktadır. Ardından midenin kalan kısmı ve ince bağırsak birleştirilerek safra kanalı ve pankreasın çıkarılmayan kısmının bağlantısı yapılır.

Distal Pankreatektomi

Distal pankreatektomi pankreasın gövde ve uç kısmının çıkarılması işlemidir. Aynı zamanda pankreasın uç kısmında bulunan dalak kanser şüphesinde çıkarılabilir . Bezin baş kısmının korunduğu bu cerrahi teknikle pankreas bezi fonksiyonlarının bir kısmını yerine getirebilir.

Total Pankreatektomi

Total pankreatektomi kanserin durumuna ve yaygınlığına bağlı olarak tüm pankreas bezinin, mide uç kısmının, safra kesesinin, safra kanallarının bir kısmının, duodenum ve dalağın çıkarılması işlemidir. Whipple’dan farklı olarak pankreasın tamamı ve dalak çıkarılır.

Pankreas Ameliyatı Nasıl Yapılır?

Ameliyat Öncesi

Ameliyat öncesinde hastanın operasyona uygunluğunu kontrol etmek amacıyla kan testleri, biyokimyasal testler, EKG ve göğüs röntgeni uygulanmaktadır. Bu incelemelerin ardından ameliyata engel olacak bir durumu söz konusu olmayan hastalar için süreç planlanabilir. 

Operasyon öncesi hazırlık süreci diğer ameliyatlardan farklı değildir. Kullanılan ilaçlar hekime bildirilmelidir. Doktor gerekli görmesi durumunda bazı ilaçların kullanımına ara verilmesini isteyebilir. Ameliyattan önceki geceden itibaren besin tüketimi tamamen kesilmelidir. Sürekli kullanmanızı gerektiren ilaçlar varsa bir miktar su ile alınabilir.

Hazırlık

Ameliyat günü hastaneye ulaşan hasta hazırlık odasına alınır. Kıyafetlerini ve eşyalarını çıkararak bir dolaba koyabilir veya ailesine verir. Ameliyat önlüğü giyer. Sağlık ekipleri tarafından son bilgilendirmeler yapılarak yazılı olarak ameliyat onayı alınır. Ateş, nabız, tansiyon gibi bulgular ölçülür.

Anestezi

Tüm pankreas ameliyatı türleri genel anestezi altında gerçekleştirilir. Hasta ameliyat sırasında solunum cihazına bağlı şekilde uyutulur. Ameliyatı hatırlamaz, ağrı hissetmez. Hayati fonksiyonlar monitörize edilerek hasta kontrolü sağlanır.

Ameliyat

Ameliyat süreci kanserin türüne, boyutuna veya yaygınlığına bağlı olarak değişmektedir. Uygulanacak işleme göre açık veya kapalı olarak gerçekleştirilebilir.

• Açık pankreas ameliyatında karın dokuları kesilere açılır ve pankreas bezine ulaşılır. Pankreas bezinin bir kısmı veya tamamı kesilerek çıkarılabilir veya kanallarda bulunan genişlemeler tedavi edilebilir. Ardından sindirim sisteminin devamlılığı sağlanacak şekilde dokular dikilerek yara kapatılır.
• Kapalı (laparoskopik) pankreas ameliyatı karın yüzeyinden açılan 0.5-1 santimetrelik birkaç kesi üzerinden özel aparatlar aracılığıyla gerçekleştirilir. Özellikle kistlerin çıkarılmasında kullanılan bu yöntemde hastanede kalma ve iş hayatına dönme süresi kısalırken ameliyat sonrası ağrı azaltılmış olur.

Uyanma

Hasta anestezi etkisinden kurtulana kadar ayrı bir odada kontrol altında tutulur. Ameliyatın durumu ile ilgili hastaya bilgi verilecektir. Uyanma odasında kalış süresi birkaç saatten bir geceye kadar olabilir. Hasta stabil olması durumunda servis odasına alınabileceği gibi sorunla karşılaşılması durumunda daha yakın inceleme amacıyla yoğun bakım ünitesine nakledilebilir.

Pankreas Ameliyatı Riskleri

Kanama

Karın bölgesinde bulunan pankreas diğer organ ve büyük damarlarla yakından ilişkilidir. Damarların zarar görmesine bağlı olarak ameliyat sırasında kanamalar görülebilir. Çok nadiren büyük damar hasarları kontrol altına alınamaz ve ölümle sonuçlanabilir. Ameliyat sonrası kanamalar ise yara iyileşme sürecini olumsuz etkiler.

Ağrı

Pankreas ameliyatı sonrası ağrılar en sık karşılaşılan sorunlardan biridir. Bu durumun ortadan kaldırılması amacıyla hastane ortamında damar yoluyla ardından da oral ağrı kesiciler kullanılmaktadır. Ancak bazı kişilerin ağrı düzeyi beklenenden yüksek ve ağrı kesicilere duyarsız olabilir. Bu durumda ek tıbbi incelemelere ihtiyaç duyulacaktır.

Enfeksiyon

Ameliyattan günler sonra ortaya çıkabilecek risklerden biri de enfeksiyondur. Bütünlüğü bozulmuş cilt bölgesinde çoğalan mikroorganizmalar şişlik, ateş ve akıntı gibi sorunlara sebep olmaktadır. Kontrol edilmemesi durumunda karın içi organlara ilerleyerek sistemik enfeksiyonlara sebep olabilir. Pankreas ameliyatı sonrası bakım ve temizliğe özen gösterilmesi enfeksiyon riskini düşürmektedir.

Sindirim Sorunları

Pankreas ameliyatı sonrası yemek yemede güçlük, bulantı, kusma, mide ekşimesi gibi durumların görülmesi beklenmektedir. Sindirim ile yakından ilişkili bir organ olan pankreasın tamamının veya büyük kısmının çıkarılması besinlerin sindiriminde sorun yaşanmasına sebep olacaktır. Pankreasın salgıladığı enzimlerin eksikliğini gidermek amacıyla çeşitli ilaçların uzun süreli kullanımı gerekli olacaktır.

Şeker Hastalığı

Şeker hastalığı pankreas ameliyatı sonrası ortaya çıkabilecek sorunlardan biridir. Kan şekerini düzenleyen hormonlar pankreasta üretilmektedir. Yüksek kan şekerini düşürmeyi sağlayan insülin hormonun üretimin bozulması veya dokuların insüline yanıtsız kalması sonucunda şeker hastalığı yani diyabet ortaya çıkar. Pankreas ameliyatı sırasında insülin üreten kısımların çıkarılması veya fonksiyonunu yitirmesi insülin yetersizliğine dolayısıyla da diyabete sebep olabilir. Kan şekerinin kontrolü amacıyla insülin tedavisine ihtiyaç duyulacaktır.

Bağışıklık Zayıflaması

Bazı pankreas ameliyatı prosedürleri dalağın çıkarılmasını içermektedir. Dalak lenfosit adı verilen hücrelerin olgunlaştığı, bağışıklık sisteminin önemli organlarından biridir. Dalağın çıkarılması bağışıklık sistemini zayıflatır. Virüs ve bakterilerle mücadelenin zayıflamasına bağlı olarak sık ve kolay hastalanma gibi durumlar ortaya çıkabilir. Bu durum ameliyattan sonra ömür boyu kullanılacak antibiyotiklerle kontrol altına alınmaktadır.

Organ Yaralanmaları

Ameliyat sırasında kesilen yapıların doğru şekilde birleşmemesine bağlı olarak safra kanallarından veya bağırsaktan sızıntılar ortaya çıkabilir. Bu durum karın içerisinde iltihaplanmaya ve ciddi karın ağrısı, bulantı, kusma gibi şikayetlere sebep olabilmektedir.

Diğer Riskler

Pankreas ameliyatının nadir görülen diğer riskleri arasında pıhtı oluşumu, anestezi yan etkileri, yapışıklıklar, fıtıklaşma gibi durumlar yer almaktadır. Bu gibi durumların görülmesi ek cerrahi girişimlere ihtiyaç yaratabilir.

Pankreas Ameliyatı Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler

Pankreas ameliyatı sonrası iyileşme süreci diğer büyük ameliyatlarda olduğu gibi uzundur. Birçok sistem ve organ ameliyat sırasında etkilenmektedir. Ameliyatın türüne göre 3-10 gün hastanede yatış gerekir. Ardından hasta istirahatine evde devam etmek koşuluyla taburcu edilebilir. Hasta taburcu edilse de tam iyileşme süreci genellikle 2 aydan daha uzun sürmektedir. Bu süre boyunca dikkatli olunmalı ve doktor kontrolleri aksatılmamalıdır.

Ayağa Kalkma ve Yürüme

Ameliyat sonrası hastalar ayağa kalkma ve hareket etme konusunda sorun yaşayabilirler. Erken dönemde hareketin sağlanması iyileşme sürecini olumlu etkileyecektir. Bundan dolayı sağlık ekibi kontrolünde küçük hareketlerle başlanarak sırasıyla ayağa kalkma ve yürüme gerçekleştirilir.

Beslenme

Pankreas ameliyatı genellikle mide ve bağırsak gibi organların bir kısmının çıkarılması, tekrar dikilmesi gibi uygulamaları da kapsamaktadır. Bu durum mide de geçici bir felç durumuna sebep olabilir. Midenin yeni yapısına adapte olması ve fonksiyonlarını geri kazanması birkaç haftadan birkaç aya kadar sürebilecek bir süreçtir. Besin alımının tolere edilemediği ilk dönemde damar yoluyla hastanın ihtiyacı olan besinler karşılanır. Pankreas ameliyatı sonrası beslenme kişinin kendi deneme yanılmaları ile başlayacaktır. Kendini iyi ve rahat hissedenlerde sıvı ve yumuşak besinlerle denemeler yapılabilir. 

Besin alımını tolere etmeye başlayan kişiler az az ve kısa aralıklarla beslenmelidir. Özellikle proteinden zengin beslenme kaybedilen kas kütlesinin geri kazanılabilmesi açısından önemlidir. Ayrıca susuz kalmamaya özen gösterilmeli, öğün aralarında sık sık su tüketilmelidir.

Günlük Aktiviteler ve Cinsellik

Pankreas ameliyatı sonrası ilk günden itibaren yürümesi teşvik edilen hasta yavaşça günlük aktivitelerini yerine getirir düzeye ulaşacaktır. Kendi bakımını üstlenebilir. Taburculuk sonrasında yara bölgesini zorlamayacak şekilde hafif egzersizler yapabilir. Tam iyileşme süreci 4-6 hafta kadar sürecektir. En az 4 hafta cinsel aktivitelerden uzak kalınması önerilmektedir.

Kontroller

Pankreas ameliyatı olanlar birinci haftada dikiş ve zımbaların alınması amacıyla kontrol edilir. Ardından birer hafta aralıklarla iyileşme süreci kontrol edilir. Başarılı bir yara iyileşmesi ardından özellikle kanser hastalarında 3-6 ay aralıklarla kontroller devam eder. Her kontrolde kanserin nüks etme ihtimaline karşı çeşitli kan testleri ve görüntüleme yöntemleri kullanılmaktadır. Gerekli görülmesi durumunda kemoterapi ve ek cerrahi girişimler uygulanabilir.