Saç Mantarı

Saç Mantarı Nedir?

Saçlı deride oluşan mantar enfeksiyonları, sıklıkla çocukluk döneminde, özellikle köylerde yaşayanlarda görülmektedir. Genellikle hayvanlardan bulaşan mantar, çeşitli yollarla da bulaşabilmektedir.

Kepeklenme gibi rahatsızlıklar da verebileceği gibi iltihap oluşumu gibi istenmeyen etkilerle de klinik belirti verebilmektedir.

Saç mantarları kural olarak ergenlik öncesi dönemde görülür ve ergenlik sonrası dönemde kendiliğinden düzelir. Fakat hastalığın bir alt türü olan Tinea Kapitis Favoza, tedavi edilmediği takdirde ergenlik sonrasında da devam edebilir.

Hastalığın ergenlikten sonra görülmemesinde veya oldukça az görülmesinde çeşitli nedenler öne sürülmüştür. Özellikle ergenlikle beraber, vücudumuzdaki yağ oranı artmaya başlar. Saçlı deride de artan yağ oranı, saç mantarı oluşumunu engellemektedir.

Yağlardaki tek karbonlu yağ asitleri, saç mantarı oluşumunu engellemektedir. Bir diğer görüşte ise, ergenlik sonrası daha asitli bir yapı kazanılması, saç mantarı oluşumunu engellemektedir.

Saç Mantarı Çeşitleri Nelerdir?

Saç mantarları klinik açıdan üç farklı grupta değerlendirilmektedir. Her bir alt grup farklı özelliklere sahip olabileceği gibi, ortak yönlere de sahiptir. Tedavileri genellikle benzer olmakla beraber, hastalığın durumuna göre farklılıklar olabilmektedir.

Yüzeyel Saç Mantarı (Tinea Capitis Superficialis)

Özellikle 3 ile 8 yaş arasındaki çocuklarda sık görülen yüzeyel saç mantarı, daha çok erkekler olmak üzere, kızlarda da görülebilmektedir.

Saçlı deride yuvarlak biçimde, sınırları genellikle belirgin olan yüzeyel saç mantarı, saçta herhangi bir yaraya neden olmaz.

Aynı zamanda bu saçların üzerinde, sayısı fazla olmayan, kısa ve kırık gri renkli saçlar bulunabilmektedir.

Derin Saç Mantarı (Tinea Capitis Profundus)

Kerion celsi olarak da bilinen derin saç mantarı, tıpkı yüzeyel saç mantarı gibi başlar. Özellikle erkeklerde görülen bu türde, saçlı deride yuvarlak görünümlü ve sınırları belirgin bir lezyon oluşur.

Bu lezyon deriden kabarık bir görünüme sahiptir. Kabarık yapı içerisinde, içi su dolu kesecikler de bulunabilmektedir.

Aynı zamanda ağrılı olabilmektedir. Özellikle bezelye büyüklüğünde yumrular halinde bulunan nodül yapısı görünebilmektedir.

Bu nodüller genellikle ağrılıdır ve üzerinde kısa, kırık kıllar bulunabilmektedir.

Tinea Capitis Favoza

Trikofiton Schoenleinii ve T. Violaceum isimli canlıların neden olduğu bu saç mantarında, mantarlar kılın etrafını sararak çoğalırlar.

Godet oluşumuyla karakterize bu hastalıkta, alın, kulak üzeri ve ense bölgesi hastalık ilerlemiş olsa bile korunmuş vaziyette bulunur.

Godetler, 1 – 3 milimetre boyutunda, çanak benzeri, kükürt veya saman sarısı renginde olup, ortalarında kırık saçların bulunduğu mantar kültürleridir.

Godetler, fare idrarı veya  kedi idrarı benzeri bir kokuya sahiptirler. Godetlerin kaldırılmasıyla, altlarında nemli ve düz bir yapı görülebilirken yapısı bozulmuş deri de görülür. Aynı zamanda saçların rengi genellikle soluk yapıdadır.

Saç Mantarı Belirtileri Nelerdir?

Saç mantarı belirtileri oldukça değişkendir. Hastalığın formuna göre çeşitli belirtiler verebilirken ateş, halsizlik gibi semptomlar da görülebilmektedir.

Bu belirtiler saç mantarının herhangi bir tipinde de görülebileceği gibi, kafatasında domates çürüğü gibi bir şişlik olması Tinea Capitis Profunda için oldukça tanısaldır.

• Saçlarda dökülme
• Saçların kırılganlığının artması
• Saçlarda kepeklenme artışı
• Donuk ve cansız görünümdeki saçlar
• Normal bir saçlı deride, belirli bir bölgede saçların dökülmesi
• Kafatasında şişlik oluşması. Genelde tinea kapitis profunda tipinde görülür. Çürük domates görünümündedir ve oldukça tipiktir.
• Saç kökünde kabuk oluşumu
• Saç kökünün iltihaplanması
• Kalıcı saç kaybı
• Ateş yüksekliği
• Çarpıntı
• İdrar yaparken kan gelmesi

Saç Mantarı Nedenleri Nelerdir?

Saç mantarı genellikle erkek çocuklarda görülen bir hastalıktır. Hastalık oluşması için birbirinden farklı risk faktörleri bulunmaktadır.

Çocuklar bu enfeksiyonu genellikle hayvanlardan alırlar. Hayvanlar dışında da bulaş olabilmektedir.

• Kedi, köpek gibi hayvanlarla temas veya aynı bölgede yaşamak
• Hijyene dikkat etmemek
• Az banyo yapmak
• Tarak, havlu gibi kişisel eşyaları ortak kullanmak
• Bağışıklık sisteminin zayıf olması

Saç Mantarı Teşhisi

Saç mantarı klinik görünümle tanı konulabilen bir hastalıktır. Kesin tanı konması için çeşitli inceleme yöntemleri bulunmaktadır.

En sık kullanılan yöntem Potasyum Hidroksit incelemesidir.

• Potasyum Hidroksit İncelemesi: Bu yöntemle, lezyondan alınan kıl, içi dolu kesecik, kepek gibi materyaller lamel üzerine konulur. Lamele konulan bu materyallerin üzerine potasyum hidroksit damlatılır ve 20 – 30 dakika beklenilir. Ardından ışık mikroskobunda, bu materyaller incelenir.
• Kültür İncelemesi: Nadir de olsa kültür incelemesinden faydalanılır. Kesin tanı için veya hangi türün bu hastalığa neden olduğunu teşhis etmek için, Saboraud besiyeri kullanılabilir.
• Wood Işığı: Ultraviyole A ışınları bu tanı yöntemi için kullanılmaktadır. Nikel oksitli bir filtreden geçen ultraviyole A ışınları, hastalık etkenlerine göre çeşitli renklere bürünebilmektedir. Özellikle trikofiton ve epidermofiton etkenlerinde herhangi bir renk vermeyen bu tanı yönteminde, mikrosporum türlerinde yeşil veya sarı rengi alınabilmektedir.

Saç Mantarı Tedavisi

Saç mantarının tedavisi, hastalığın cinsine göre değişmektedir. Ortalama tedavi süresi genellikle 6 – 8 haftadır. Tedavide krem ve ağızdan olmak üzere mantar ilaçları kullanılmaktadır.

• Tinea Capitis Superficialiste, %2’lik vazelin salisil ve %5’lik alkol iode kullanılır. Lezyonun bulunduğu bölgeye sürülürler. Aynı zamanda ağızdan alınan mantar ilaçları da kullanılır. Griserofulvin ve Terbinafin en sık kullanılan ilaçlardır. Ortalama 2 aylık bir tedavi uygulanır.
• Tinea Capitis Profundusta, kıllar cımbızla tek tek çekilmelidir. Merhem olarak %5’lik alkol iode ve rivanollü gece merhemi kullanılır. Merheme ek olarak ağız yolundan antibiyotik tedaviye eklenir. Aynı zamanda, griserofulvin gibi mantar ilaçları da ağız yolundan kullanılır. Ortalama tedavi süresi 2 aydır.
• Tinea Capitis Favozada, %2’lik vazelin salisil ve %5’lik alkol iode kullanılır. Lezyonun bulunduğu bölgeye sürülürler. Aynı zamanda ağızdan alınan mantar ilaçları da kullanılır. Griserofulvin kullanılabilecek bir mantar ilacıdır. Ortalama 2 aylık bir tedavi uygulanır.

Saç Mantarı Tedavi Edilmezse

Saç mantarı kesinlikle tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır. Özellikle Tinea Capitis Profundus tipinin iltihaplanmasıyla beraber, bu iltihap vücudun geri kalanına yayılabilir.

Vücudumuz için hayati görevleri bulunan kalp, böbrek gibi organlar bu durumdan etkilenebilir. T. Capitis Superficialis ise T. Capitis Profundusa dönüşebilerek benzer sonuçlara yol açabilmektedir.

Aynı zamanda saçtaki mantar, vücudun farklı bölgelerine de yayılıp, farklı enfeksiyonlara zemin hazırlayabilmektedir. Tedavi edilmemiş olgularda, başka çocuklara bulaşma riski de bulunmaktadır.

Saç Mantarına Ne İyi Gelir?

Saç mantarı hastalığının oluşmaması için kişisel hijyene oldukça dikkat etmek gerekmektedir. Düzenli aralıklarla, bol sabunla duş alınması gerekmektedir. Aynı zamanda hayvanlarla temastan sonra eller bol sabunlu su ile yıkanmalıdır.

Aynı zamanda tarak, havlu gibi kişisel eşyaların, ortak kullanımından kaçınılması gerekmektedir. Hastalık bağışıklık sistemi düşük olan bireylerde daha sık görülebildiği için, düzenli ve dengeli beslenme ile bağışıklık sistemi güçlü tutulmalıdır.

Saç mantarına sarımsak sürülmesi, hint yağı, elma sirkesi gibi bitkisel ürünlerin kullanılması, hastalığa fayda sağlayabilmektedir.

Fakat doktorunuz önermedikçe bu tedavileri evde uygulamayınız.

Saç Mantarına Ne İyi Gelmez?

Saç mantarında kişisel hijyen oldukça önemlidir. Sık sık duş almamak veya bol sabunlu su ile elleri yıkamamak, mantarın bulaşmasına neden olmaktadır. Bu yüzden özellikle hayvanlarla temas sonrası eller yıkanmalıdır.

Kişisel bakım ürünlerini ortak kullanmak hastalığa neden olduğu için, bu tür davranışları bırakmak gerekmektedir. Bırakılmadığı takdirde saç mantarı tekrarlayabilir veya bir başkasına bulaşabilir.

Bağışıklık sisteminin güçsüz olması tedavinin uzamasına veya tedaviye yanıt alınmamasına sebep olur. Bu yüzden bol su içilmelidir ve dengeli beslenme programlarına uyulmalıdır.

Saç Mantarı İlaçları

Saç mantarı ilaçları, hastalığın türüne göre ufak farklılıklar gösterebilmektedir. Mantar kremleri ve ağızdan mantar ilaçları bütün türlerde ortak olan tedavi yöntemleridir.

• %2’lik vazelin salisil ve %5’ lik alkol iode, merhem formunda kullanılan ilaç etkenleridir.
• Griserofulvin: Beta tubulin yapısına bağlanarak etki gösterir. Ağız yolundan kullanılır. Keratinden zengin dokularda birikmesinden dolayı dermatofit mantarlarının tedavisinde kullanılır. Alkolle alındığında istenmeyen yan etkilere neden olabileceği için, alkolle beraber alınmaması gereken bir ilaçtır.
• Terbinafin: Deri ve tırnak gibi keratinden zengin dokularda birikir. Çeşitli mantarların tedavisinde kullanılır.
• İtrakonazol: Beyin dokusuna geçmeyen itrakonazol, karaciğerde işlem görür. Uzun süreli kullanımda karaciğerde hasara neden olabilmektedir. Östrojen ve testosteron seviyesini değiştirmez.
• Ketokonazol
• Flukonazol

Hamilelikte Saç Mantarı

Oldukça nadir olmakla beraber gebelerde saç mantarı görülebilmektedir. Hastalığın gelişimini engellemek oldukça önemlidir.

Bu yüzden gebelerin kişisel hijyene oldukça dikkat etmesi gerekmektedir.

Saç mantarı gelişmesini önlemek için saçlar düzenli bir şekilde bol sabunlu suyla temiz bir hale getirilmelidir.

Tedavide kullanılan ilaçlar, anne adayına ve bebeğe zarar verebildiği için, kullanımları oldukça kısıtlanmıştır.

Dolayısıyla doktorunuz önermediği sürece, ilaç kullanmayınız.

Çocuklarda Saç Mantarı

Saç mantarının en sık görüldüğü yaş grubu 3 – 8 arasıdır. Sıklıkla erkeklerde görülen saç mantarı, sıklıkla hayvanlardan bulaşmaktadır.

Özellikle çocukların küçük yaşlarda el yıkaması konusunda bilinçli olması gerekmektedir. Hijyen bu hastalık gelişimi için en önemli bariyerdir.

Aynı zamanda sık sık duş alınması gerekmektedir.

Tedavide mantar kremleri ve ağızdan mantar ilaçları kullanılmaktadır.

Ortalama tedavi süresi 2 ay olmakla beraber, bağışıklık sistemi düşük olanlarda, hijyenine hastalık gelişmesine rağmen dikkat etmeyenlerde bu süre uzayabilmektedir.

Bebeklerde Saç Mantarı

Bebeklerde nadir görülse de diğer deri hastalıkları ile ayırıcı tanısı yapılması gereken bir hastalıktır. Genellikle saç dökülmesi ve saç derisinde kızarıklık olarak kendini belli eden saç mantarında, doğru tanı oldukça önemlidir.

Bebeklerde yanlış ilaç tedavisi kullanmak, bebeğin ileriki yaşamı için sıkıntılara neden olabilir. Hastalığın tanısı için saçlı deriden alınan materyale potasyum hidroksit damlatılır ve mikroskop altında incelenir. Bazı durumlarda saçlı deriden kültür örneği de alınabilmektedir.

Tedavide mantar kremleri kullanılmaktadır. Aynı zamanda mantar kremlerine ek olarak, ağız yoluyla griserofulvin kullanılabilmektedir.

6 – 12 haftalık bir tedavi önerilmektedir.  Mikroskopta mantarın görülmemesi veya kültürde mantarın üretilmemesi durumunda ilaç sonlandırılır ve tedaviye yanıt olduğu görülür. Griserofulvinin yetersiz kaldığı durumlarda, ağız yoluyla ketokonazol kullanılabilmektedir. Ketokonazolün saç mantarı şampuanı halinde formu da bulunmaktadır.

Fakat bu ilaçlar bebeğin karaciğerine ciddi zarar verebilecek ilaçlardır. Bu yüzden doktorunuz tavsiyesi dışında bu ilaçları kesinlikle kullanmayınız.

Saç Mantarı için Hangi Doktora Gidilir?

Saçlarda kepek oluşumu, saçlı deride kabarıklık oluşması, saçın belirli bir bölgesinde saç dökülmesi olduğu durumlarda Dermatoloji uzmanına derhal görününüz.

Aynı zamanda hayvanlarla iç içe bir ortamda iseniz ve saçlı derinizde bir kızarıklık ve saç dökülmesi mevcutsa, aynı şekilde dermatoloji doktorunuza görününüz.