Yumurta Toplama Nedir?

Yumurta toplama; tüp bebek tedavi sürecinde yumurtalar belli bir boyuta ve olgunluğa ulaştıkları zaman hormonal bir iğneyle yumurta hücrelerinin çatlatılma işlemidir. Normal bir gebelikte, erkek spermi bir kadının yumurtasına nüfuz eder ve yumurtlama işleminden sonra döllenme olur. Döllenmiş yumurta daha sonra kendini rahim veya rahim duvarına tutturur ve bir fetüse (bebeğe) dönüşmeye başlar. 

Tüp bebek yumurta toplama prosedüründe iğne yapıldıktan 34-36 saat sonra yumurtalar vücut dışına alınarak özel bir laboratuvarda döllenir ve daha sonra döllenmiş embriyo (yumurta) rahme geri aktarılır. Bu prosedürün tam döngüsü yaklaşık üç hafta sürerken, bazen bu adımlar farklı bölümlere ayrılabilir ve bu şekilde olduğunda süreç daha uzun sürer.

Yumurta toplama işlemi, üreme teknolojisine yardımcı olan en etkili prosedürdür. Tam prosedür, kişinin kendi yumurtaları ve eşinin spermi kullanılarak yapılır. Bununla birlikte bu işlem bilinen veya anonim (kimden olduğu bilgisi verilmeyen) bir donör tarafından bağışlanan sperm, yumurta ya da embriyoları kapsayabilir. 

Yumurta Toplama İşlemi Kimlere Yapılır? 

Tüp bebek yumurta toplama işlemi genellikle, doğurganlık tedavilerinde gebe kalma başarı açısından en yüksek oranlara sahip olduğu için en etkili teknik olarak kabul edilir. Bu prosedür, erkek kısırlık sebepleri arasında en ciddi faktör olan fallop tüplerinin tıkanması için tek gerçekçi tedavi seçeneğidir. Genellikle yaşlı hastalar için ilaçlar başarılı olmadığında önerilir. 

Yumurta toplama işlemi genellikle diğer yöntemlerle hamile kalmaya çalışan kadınların başarısız olduklarında yapılır. Bu doğurganlığa yardımcı olmak, genetik problemleri önlemek ve gebe kalınmasına sağlamak için kullanılan karmaşık prosedürler dizisidir. Yumurta toplama işlemi yapılması tercih edilen kişiler genellikle şu sağlık sorunlarına sahip olanlardır;

• Fallop tüpü (rahimden yumurtalık bölgesine uzanan tüp) hasarı veya tıkanması olanlar
• Yumurtlama bozuklukları olanlar
• Endometriozis (çikolata kisti) problemi bulunanlar
• Rahim fibroidleri (rahim miyomları) olanlar
• Önceki tüp sterilizasyonu (Tüp ligasyonu fallop tüplerinin gebeliği kalıcı olarak önlemek için kesildiği veya bloke edildiği bir tür sterilizasyon) veya çıkarılması yapılan kişiler  
• Açıklanamayan kısırlık problemi bulunanlar
• Genetik bir bozukluğu olanlar
• Kanser veya diğer sağlık koşullarından dolayı doğurganlığın korunması gereken durumlar
• İşlevsel bir uterusu olmayan veya hamileliğin ciddi bir sağlık riski oluşturduğu kadınlar 

Yumurta Toplama İşlemi Nasıl Yapılır?

Tüp bebek yumurta toplama işlemi öncesi yumurtalıklara verilmesi gereken ilaçlar vardır. Bu ilaçlar yumurtaların uyarılmasını sağlar ve çatlaması için bir iğne enjekte edilir. Bu işlemlerden sonra yumurta toplama işlemi için hazırlık aşamasına geçilir.

Yumurta Toplama İşlemi Öncesi 

Tüp bebek yumurta toplama işlemi öncesi yapılması gerekli olan bazı test ve alınması gereken bazı ilaçlar bulunmaktadır. Yumurta toplama öncesi dikkat edilmesi gerekenler aşağıdaki gibidir:

• Döngüden bir ay önce doğum kontrol hapları almaya başlanır ve bu hapları bitirmeden hemen önce bazı ilaçların enjekte edilmesi gerekir.
• Regl döngüsünün üçüncü gününde tam kan sayımı testleri yapılır.
• Yumurtlama zamanı yaklaştığında, embriyonun geliştiği uterusun endometriyumunu (rahim içi duvarını örten ince tabaka) veya tabakayı ölçmek için ultrason yapılır.
• Yumurta toplama işlemi için, rahim ve fallop tüplerine histerosalpingogram (röntgen) çekilerek bakılır. 
• Rahim boşluğunda polip (küçük yapılı tümör) veya fibroid (kansersiz büyüme) olup olmadığını belirlemek için histerosonografi (rahim içine sıvı verilerek yapılan inceleme) ve histeroskopla (ince teleskop) inceleme yapılır.
• Bulaşıcı hastalık tanı testlerinin yapılır.
• Yumurta toplama işlemi esnasında aynı zamanda yumurtanın kalite ve sayısını artırmak için ilaçlar uygulanır.
• Yumurtalıklarda herhangi bir kist olup olmadığını gösteren vajinal ultrason çekilir.
• Döngünün başlangıcında östrojen veya estradiol (strojenik bir steroid hormonu) seviyelerini ölçmek için kan testleri yapılır.
• Bir kadın adet dönemine başladıktan sonra yumurtlama uyarıcı ilaçlar verilir.
• Yumurta toplama işlemi öncesi herhangi bir LH (Luteinleştirici hormon) artışını önlemek ve böylece yumurta alımından önce yumurtlamayı engellemek için sentetik hormon verilir
• Yumurta toplama işleminden yaklaşık 40 saat önce HCG enjeksiyonu (doğal hormon iğnesi) uygulanır.
• Düzenli olarak herhangi bir ilaç alınıyorsa, yumurta toplama işlemi yapılacak günde bu ilaçların alınıp alınamayacağı konusunda uzmandan bilgi alınması gerekir.
• Bu prosedürden önceki gece yarısından itibaren yeme ve içme kesilir.
• Yumurta toplamı işleminden önce araç kullanmamaya dikkat edilmelidir.
• Sakinleştirici vermek için damar yolu açılır.
• Diş implantı ve takı gibi metal aksesuarların çıkarılır.
• Prosedürden hemen öncesi mesane boşaltılır.

Yumurta Toplama İşlemi Sırasında

Yumurta toplama işlemi öncesi yapılan hazırlıklardan yaklaşık 36 saat sonra yumurtalar yumurtalıklardan alınır ve sonrasında şu adımlara tüp bebek yumurta toplama prosedürü gerçekleştirilir;

• Yumurta toplama işlemi yaptıranlara öncelikle damar yolundan bir sakinleştirici verilir. 
• Sakinleştirici etkisini gösterdikten sonra vajina, steril su solüsyonu ile yıkanır. 
• Ultrason eşliğinde yumurtalık ve sıvıya bir iğne yerleştirilir.
• Bu iğne ile yumurtalıklardan foliküller (bir yumurta hücresini besleyen yapı) alınır.
• Alınan yumurtalar bir test tüpüne toplanarak tüp bebek laboratuvarına gönderilir. 
• Bu işlemler esnasında hastanın hayati fonksiyonları yakından izlenir.

Tüm prosedür yaklaşık 30 dakika sürer ve rahatsızlık genellikle minimum düzeydedir. İşlem öncesi kişiye sakinleştirici verildiğinden dolayı yumurta toplama sonrası kişinin en az 2 saat dinlenmesi gerekir.

Yumurta Toplama Yan Etkileri

Tüp bebek tedavisinin başarı oranı, kişinin kısırlık nedeni ve yaşı ile ilişkilidir. Daha genç yaşta olan kadınların sağlıklı bir hamilelik geçirme olasılığı çok daha yüksektir. Genellikle 42 yaşın üzerindeki kadınlar için bu işlem tavsiye edilmez çünkü başarı oranı çok düşüktür. Bunun yanında tüp bebek yapma çalışmaları her zaman hamilelikle sonuçlanmayacağı için hem duygusal hem de fiziksel olarak yıpratıcı olabilir. Aynı zamanda bazı yan etkiler gözlemlenebilir. Yumurta toplama işlemi yaptıranlarda olası yan etkiler şu şekildedir;

• Çoklu doğum: Rahme birden fazla embriyo transfer edilirse bu çoklu doğum riskini artırır. Çoklu gebeliklerde, erken doğum ve bebeğin düşük kiloyla doğma riski tek bir fetüse göre çok daha yüksektir.
• Erken doğum ve düşük doğum ağırlığı: Araştırmalar yumurta toplama işleminin, bebeğin erken veya düşük doğum ağırlıklı doğma riskini artırdığını göstermektedir.
• Yumurtalık hiperstimülasyon sendromu: Yumurtlama fonksiyonu tetiklemek adına koryonik gonadotropin HCG (plaenta tarafından salgılanan bir hormon) enjekte edilebilir. Enjekte edilen bu hormon gibi doğurganlık ilaçlarının kullanılması da yumurtalıkların ağrılı ve şiş hale geldiği yumurtalık hiperstimülasyon sendromuna sebep olabilir.
• Düşük: Yumurta toplama yöntemi kullanarak gebe kalan kadınlarda düşük oranı doğal yöntemlerle hamile kalan kadınların oranına benzemektedir. Bu oran yaklaşık % 15 ila % 25 arasındadır. Fakat anne yaşı ile bu oran daha fazla artmaktadır.
• Yumurta toplama prosedürü komplikasyonları: Yumurta toplanması adına aspirasyon iğnesinin kullanılması enfeksiyon ve kanamaya sebep olabilirken, mesane veya bağırsakta bir kan damarında hasar yaratabilir.  
• Ektopik gebelik: Döllenmiş yumurta rahim dışına (genellikle bir fallop tüpüne) yerleştirildiğinde yaklaşık %2 ila %5'i ektopik (dış) gebelik yaşanır. Çünkü döllenmiş yumurta rahim dışında yaşayamaz ve gebeliği devam ettirebilmenin başka bir yolu yoktur.
• Doğum kusurları: Annenin yaşı, ne şekilde hamile kalınırsa kalınsın doğum kusurları açısından en temel risk faktörüdür.
• Stres: Tüp bebek yöntemi seçilmesi fiziksel, duygusal ve finansal açıdan zorlu bir süreçtir. Danışmanın, ailenin ve arkadaşların desteği, kısırlık tedavisinde yaşanan duygusal iniş ve çıkışlarda kişi ve eşi için önemli bir destektir.
• Yumurta alımından sonra en yaygın yan etkiler kabızlık, şişkinlik, kramp, lekelenme ve ağrıdır.

Yumurta Toplama Kimlere Yapılamaz?

Yumurta toplama prosedürü, tüp bebek sürecindeki en önemli adımlardan biridir ve çok az risk içeren nispeten basit bir işlemdir. Fakat bazı biyolojik durumlarda yumurta toplama işlemi gerçekleşmeyebilir. Bu sorunlar şu şekilde sıralanabilir:

• Erkeklerde hiç sperm tespit edilmediğinde 
• Erkeklerin testislerinden cerrahi uygulama yapılarak sperm elde edilemediğinde
• Tamamen yumurta işlevlerini kaybetmiş kadınlarda
• Menopoza girmiş kadınlarda

Yumurta Toplama Sonrası Riskler

Yumurta toplama sonrası riskleri nadirdir ancak her tıbbi prosedür de olduğu gibi yumurta toplama sonrası bazı olası riskler bulunmaktadır. Bu riskler aşağıdaki gibidir:

• Hafif şişkinlik
• Hafif kramp
• Kabızlık
• Vajinal akıntı
• Enfeksiyon riski
• Yumurtalık hiperstimülasyon sendromu (enjekte edilen hormona aşırı tepki)

Yumurta toplama işleminden sonra hafif yan etkiler görülebilirken bunlar kısa süreli ve geçicidir. Ancak görülen orta veya şiddetli ağrılarda uzmana danışılmalıdır. Çünkü hastanın enfeksiyon, yumurtalık bükülmesi (yumurtalık torsiyonu) ve şiddetli yumurtalık(over) hiperstimülasyon sendromu gibi komplikasyonlar açısından değerlendirilmesi gerekebilir.

Tüp Bebekte Yumurta Toplama İşleminden Sonra Yapılması Gerekenler

Çoğu kadın, yumurta toplama işleminden iki saat sonra eve gidebilirken, sedasyon aldığı için iki saat kadar dinlenmelidir. Bunun haricinde yumurta alımından sonra iyileşme süreci hızlıdır. Bazı hastalar yumurta toplama sonrası ağrı, pelvik ağırlık veya kramp yaşayabilirken yumurta toplama sonrası kanama normaldir ancak normal adet döneminden daha kısa olmalıdır. İyileşmeyi kolaylaştırmak ve vücudu sonraki adımlara hazırlamak için bazı yapılması gerekenler vardır ve bunlar şu şekildedir;

• Yumurta toplama sonrası 12 saat boyunca kafein ve alkol tüketmemelidir.
• Verilen ağrı kesiciler önerildiği şekilde alınmalıdır.
• Bu süre zarfında yumurtalıklar hala genişlediğinden ve hassas olabileceğinden, ağır kaldırmaktan ve kuvvetli egzersizden kaçınılmalıdır.
• Yumurta toplama işleminden sonra gaz sancısı olduğunda bu normal bir durumdur ve ılık su torbası konularak dinlenilmelidir.
• Yumurta toplama sonrasından hamilelik testi sonrasına kadar küvet banyolarından, jakuzilerden, yüzmekten veya suya dalmaktan kaçınılmalıdır. 
• Bu süre zarfında duş jeli, sperm öldürücü köpük veya vajinal krem kullanılmamalıdır.
•  Yumurta toplama işleminden sonra cinsel ilişkiden prosedürden sonraki bir hafta kaçınılmalıdır.