Mevsimsel depresyon, özellikle sonbahar ve kış aylarında gün ışığının azalmasıyla tetiklenen bir duygudurum bozukluğudur. Mevsimsel Afektif Bozukluk (MAB) olarak da bilinen bu durum, enerji düşüklüğü, sosyal içe çekilme ve aşırı uyku ihtiyacı gibi belirtilerle kendini gösterir. İnsanların yaklaşık %5’ini etkileyen bu rahatsızlık, kadınlarda ve genç yetişkinlerde daha sık görülür. Bu yazıda, mevsimsel depresyonun belirtileri, nedenleri, teşhis süreci ve etkili tedavi seçeneklerini detaylıca ele alacağız.

Mevsimsel Depresyonun Belirtileri
Mevsimsel depresyon belirtileri, tipik depresyondan farklı olarak mevsim geçişlerine bağlı şekilde ortaya çıkar ve ilkbaharla birlikte hafifler. En yaygın semptomlar şunlardır:

• Gün boyu süren enerji düşüklüğü ve halsizlik
• Aşırı uyku isteği veya uyku kalitesinde bozulma
• İştah artışı (özellikle karbonhidratlı gıdalara yönelim) ve kilo alımı
• Sosyal aktivitelerden kaçınma ve içe kapanma
• Konsantrasyon güçlüğü ve karar vermede zorlanma
• Umutsuzluk, değersizlik hissi ve nedensiz ağlama nöbetleri

Mevsimsel Depresyonun Nedenleri
Mevsimsel depresyonun temel nedeni, güneş ışığındaki azalmanın vücudun biyolojik saatini (sirkadiyen ritim) ve hormon dengesini bozmasıdır. Azalan gün ışığı, beyindeki serotonin (mutluluk hormonu) üretimini düşürürken melatonin (uyku hormonu) seviyelerini artırır. Bu dengesizlik, uyku düzensizlikleri ve duygusal çöküşe yol açar. Ayrıca D vitamini eksikliği de serotonin sentezini olumsuz etkileyerek depresyon riskini artırır.

Teşhis Süreci ve Klinik Değerlendirme
Mevsimsel depresyon tanısı için belirtilerin en az iki yıl üst üste aynı mevsimde tekrarlaması gerekir. Psikiyatrik değerlendirmede şu adımlar izlenir:

• Hasta öyküsü (uyku düzeni, iştah değişiklikleri, aile öyküsü)
• Fiziksel muayene (tiroid fonksiyon testleri gibi diğer hastalıkların ekarte edilmesi)
• DSM-5 kriterlerine göre mevsimsel örüntünün doğrulanması

Tedavi Yöntemleri ve Etkin Stratejiler
Mevsimsel depresyon tedavisinde farmakolojik ve farmakolojik olmayan yöntemler kombine edilir:

1. Işık Tedavisi (Fototerapi):

   • 10.000 lüks parlaklıkta özel bir lamba ile günde 30 dakika sabah seansları.
   • Retinadan emilen ışık, serotonin üretimini artırır ve melatonin seviyelerini dengeler.

2. Antidepresan İlaçlar:

   • Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’lar) örneğin Sertralin veya Fluoksetin.
   • İlaçların etkisi 4-6 hafta sonra belirginleşir ve mevsim sonuna kadar kullanılır.

3. Psikoterapi:

   • Bilişsel davranışçı terapi (BDT) ile olumsuz düşünce kalıplarının değiştirilmesi.
   • Mevsimsel değişimlere uyum sağlamak için davranışsal aktivite planlaması.

4. D Vitamini Takviyesi:

   • Kandaki D vitamini seviyesi 30 ng/mL’nin altındaysa hekim kontrolünde takviye kullanımı.

Korunma ve Kendi Kendine Yardım Stratejileri

• Sabah Yürüyüşleri: Güneş ışığına erken saatlerde maruz kalmak biyolojik ritmi düzenler.
• Dengeli Beslenme: Omega-3 (ceviz, somon) ve B vitamini (yumurta, yeşil sebzeler) içeren gıdalar ruh halini iyileştirir.
• Sosyal Bağlantıları Sürdürmek: Grup aktiviteleri veya hobi kurslarıyla sosyal izolasyonun önüne geçmek.
• Uyku Hijyeni: Her gün aynı saatte yatıp kalkarak uyku düzenini korumak.

Mevsimsel Depresyonla Başa Çıkmak İçin Pratik İpuçları

• Ev ve iş ortamını mümkün olduğunca aydınlık tutmak.
• Mavi ışık filtreli ekran kullanımını sınırlandırmak.
• Yoga veya meditasyon gibi stres azaltıcı teknikleri denemek.