Mevsimsel Depresyon

Mevsimsel Depresyon (Mevsimsel Duygu Durum Bozukluğu) Nedir?

Mevsimsel depresyon kısaca mevsim geçişlerinde kişilerde ortaya çıkan depresyon durumu olarak ifade edilebilir. Mevsimsel depresyon tanımının tam anlaşıla bilinmesi için öncelikle depresyon kavramının bilinmesi gerekmektedir. Depresyon kavramı kişinin duygularını tanımlayamadığı, düşüncelerini tam olarak ifade edemediği ve davranışlarından rahatsızlık duyduğu ağır bir psikolojik duygu durum bozukluğudur. Mevsimsel depresyon kavramı ise mevsim geçişlerinde kısa süreli kendini gösteren ve kişide depresyon bulgularının ortaya çıkması sonucu kişinin vücudunun bu duruma metabolik olarak yanıt verdiği bir depresyon türüdür.

Mevsimsel depresyonda hastalar yaz, kış, sonbahar ve ilkbahar olmak üzere adlandırılan bu 4 mevsimin birbirlerine geçiş günlerinde ruhsal açıdan bunalıma girebilmekte, enerji düzeylerinde düşüş yaşanmakta, uyku süreleri değişmekte, yemek alışkanlıkları ya da iştahları bozulmakta ve normal sosyal hayatlarında gerileme yaşamaktadırlar.

Mevsimsel depresyonun en sık gözlendiği mevsim çalışmalar neticesinde kış ayları olarak belirlenmiştir. Hastalarda kış aylarında ortaya çıkan bu mevsimsel depresyon sonucunda hastalarda aşırı bir şekilde yemek yeme ve bunun sonucunda kiloda anormal artış, normal uyku süresinin yetmemesi ve uyku süresinin uzaması gibi durumlar ortaya çıkabilmektedir. Kişilerde ortaya çıkan bu semptomlar mevsimsel depresyonun başlangıç belirtileri olarak sayılmaktadır. Bunun dışında mevsimsel depresyona giren hastalarda ağrı gibi yakınmalar başlamakla birlikte anksiyete (aşırı endişelilik hali) ve sosyal yaşamından kopma gibi durumlar da ortaya çıkabilmektedir. Ayrıca bu hastalarda mevsimsel depresyon sebebiyle ikili ilişkilerde sorunlar oluşması ve yaptıkları işlerine odaklanamama ya da işlerini yapmak istememe gibi sorunlarda ortaya çıkabilmektedir.

Mevsimsel depresyon dışında genel insan popülasyonunda ruhsal sıkıntılara daha çok kış aylarında rastlanıldığı bilinen bir gerçektir.  Ancak bu durumun mevsimsel depresyon olarak bilinen mevsimsel duygu durum bozukluğundan ayrımının iyi yapılması gerekmektedir. Çünkü mevsimsel duygu durum bozukluğu tedavi gerektiren bir durum olarak hekimlerce ifade edilmektedir. Tüm bunlarla birlikte unutulmaması gereken nokta ise hastalığın tedavisinin basit oluşu ve çok nadir durumlarda hastaneye yatışın gerekliliğidir.

Mevsimsel Depresyonun Diğer Depresyon Tiplerinden Farkları Nelerdir?

Günümüz itibariyle henüz tıpta mevsimsel duygu durum bozukluğu olarak ifade edilen halk dilinde ise mevsimsel depresyon olarak bilinen depresyonun diğer depresyonlardan nasıl ayrılacağı tam olarak ifade edilememiştir. Ancak mevsimsel depresyonun en benzediği depresyon tipinin atipik depresyon olduğu bilinmektedir.

Mevsimsel depresyonun önemli noktaları ise kadınlarda görülme oranlarının diğer depresyon tiplerine oranla daha sık olması ve bu depresyon tipinin daha küçük çocukluk çağı yaşlarında ortaya çıkmaya başlamasıdır.

Mevsimsel Depresyona Eşlik Eden Belirtiler (Semptomlar) Nelerdir?

Mevsimsel depresyon kavramı mevsim geçişlerinde kısa süreli kendini gösteren ve kişide depresyon bulgularının ortaya çıkması sonucu kişinin vücudunun bu duruma metabolik olarak yanıt verdiği bir depresyon türüdür.

Bu dönemde kişiler kendilerinde kolay işlemleri halletmede bile enerji bulamamakta, kendilerini halsiz hissetme, normalden daha fazla yemek yeme şeklinde yeme alışkanlıklarında bozulma, yeme alışkanlıklarındaki değişime bağlı kilo alma, gününün çoğunu uykuya ayırma, sosyal yaşamından kopup uzaklaşma, sabah erken kalkma ya da uyanmakta zorlanma şeklindeki rutininden uzaklaşma, hayattan zevk almamaya başlama, sürekli olumsuz düşüncelere kapılma ve işlerine kendini vermekte zorlanma gibi semptomlar oluşabilmektedir.

Tüm bunlarla birlikte mevsimsel geçişlere bağlı mevsimsel duygu durum bozuklukları semptomları şu şekilde sıralanabilir ;

• Mevsimsel Duygu Durum Bozukluğunun Sonbahar ve Kış Aylarında Ortaya Çıkan Bulguları 
• Anksiyete (aşırı endişe hali) bozuklukları
• Aniden gelen sebepsiz ağlama krizleri
• Çevresindeki kişilere ya da yaşanılan olaylara aşırı üzüntü duyma veya asabi tutum içine girme
• Kendini eve kapatacak düzeyde sosyal yaşamından uzaklaşma
• Önceden zevk aldığı hobilerinden ve zevklerinden artık zevk almamaya başlama
• Düzensiz bir şekilde kilo alıp verme durumu
• Partnerine ve cinsel yaşamına karşı oluşan cinsel isteksizlik
• İşine ya da olaylara odaklanmada problem yaşama
• Mevsimsel Duygu Durum Bozukluğunun İlkbahar ve Yaz Aylarında Ortaya Çıkan Bulguları
• Kişilerin normal uyku düzeninin sapması
• Aşırı asabi tutum
• Anksiyete (aşırı endişe hali) bozuklukları
• Aşırı düzeyde gözlenen kilo kayıpları ve iştahsızlık
• Partnerine ve cinsel yaşamına karşı oluşan cinsel açlık hali

Yukarıda ifade edilen belirtilerin hastalarda gözlenmesi durumunda mevsimsel duygu durum bozukluğunun gerçekleştiğinin düşünülmesi gerekmektedir. Eğer belirtiler sonbahar – kış dönemlerinde meydana gelmişse kişilerin kronik (uzun süreli) mevsimsel duygu durum bozukluğu yaşadığı hekimler tarafından düşünülebilir.

Mevsimsel Depresyon Nedenleri (Risk Faktörleri) Nelerdir ?

Mevsimsel depresyon kavramı mevsim geçişlerinde kısa süreli kendini gösteren ve kişide depresyon bulgularının ortaya çıkması sonucu kişinin vücudunun bu duruma metabolik olarak yanıt verdiği bir depresyon türüdür. Ve uzmanlar henüz mevsimsel depresyon nedenlerini tam olarak çözümleyebilmiş değildir. Mevsimsel geçişlere bağlı oluşan mevsimsel duygu durum bozukluklarının en sık nedenleri şu şekilde sıralanabilir;

• Gün Işınımının Azalmasına Bağlı Mevsimsel Duygu Durum Bozukluğu: Mevsimsel depresyonu açığa çıkaran asıl durumun insan beyninin kış aylarında ve sonbahar aylarında oluşan güneş ışıklarının azalması duruma verdiği bir tepki halidir. Bu sebeple mevsimsel duygu durum bozuklukları gün ışınımın azalması sonucu ortaya çıkabilmektedir.
• Hormon Düzeylerindeki Değişime Bağlı Mevsimsel Duygu Durum Bozukluğu: İnsan beyninde insan hayatında çok önemli yere sahip olan seratonin ve melatonin adlı iki hormon bulunmaktadır. Seratonin ve melatonin hormonları  uyku ve uyanıklık durumlarının düzenlenmesinde, kişisel enerjini durumunun ayarlanmasınında ve ruh halinin değişiminde çok önemli yere sahiptir. Bu hormonların düzeylerindeki değişime bağlı olarak mevsimsel duygu durum bozukluğu ortaya çıkabilmektedir.

Mevsimsel Depresyon Teşhisi

Mevsimsel duygu durum bozukluğunun teşhis edilebilmesi için öncelikle psikiyatri (ruh sağlığı ve hastalıkları) bölümüne başvuruda bulunulması gerekmektedir. Uzman psikiyatri (ruh sağlığı ve hastalıkları) doktoru hastalarda öncelikle detaylı bir anamnez alarak işe başlamaktadır.

Hekim alınan anamnezin ardından hastada fizik muayene yaparak teşhis adımlarına devam etmektedir. fizik muayene de hastanın altta yatan herhangi bir başka hastalığının mevcut olup olmadığı değerlendirilmektedir. Çünkü mevsimsel duygu durum bozukluğunda yaşanan iştah değişiklikleri ve halsizlik ya da enerjide düşme gibi semptomlar faklı hastalıklar sebebiyle de meydana gelebilmektedir.

Yapılan detaylı fizik muayene sonucunda hekim hastanın kan tahlilleri ve benzeri birçok laboratuvar tetkiklerine başvuruda bulunabilmektedir. Yapılan bu tetkikler sonucunda altta herhangi bir hastalığa rastlanılmaması sonucu hekimin mevsimsel duygu durum bozukluğunun tanısını koyabilmesi için kişilerde şu tanı kriterlerin olması gerekmektedir;

• Hayatının birbirini arka arkaya takip eden en az iki yılında ve aynı zaman aralıklarında kişide depresyon belirtilerinin ortaya çıkması
• Girilen depresyon dönemlerinin yaşanmasından sonra depresyonsuz dönemlerin gözlenmesi
• Tüm bunlara ek kişide ortaya çıkan davranışları ve ruh halini açıklayacak başka patolojilerin bulunamaması

Mevsimsel Depresyon Tedavisi

Mevsimsel duygu durum bozukluğu tedavisinde kişilerde uygulanabilecek birden çok yöntem bulunabilmektedir. Bunlardan biri olan ışık terapisinde (fototerapi) kişilerin bu yönteme olumlu yanıt verdiği ve başarılı sonuçlar elde edildiği gözlenmiştir.

Mevsimsel duygu durum bozukluğu tedavisinde kişilerde uygulanabilecek bir diğer seçenek ise medikal tedavi olarak kullanılan antidepresanlardır. Antidepresanlara ek olarak hastalara psikoterapi yöntemi gibi depresyon hastalarında kullanılan tedavi yöntemleri de uygulanabilmektedir.

Mevsimsel Depresyon Tedavi Edilmezse Ne Gibi Komplikasyonlara Yol Açar?

Mevsimsel depresyonda hastalar yaz, kış, sonbahar ve ilkbahar olmak üzere adlandırılan bu 4 mevsimin birbirlerine geçiş günlerinde ruhsal açıdan bunalıma girebilmekte, enerji düzeylerinde düşüş yaşanmakta, uyku süreleri değişmekte, yemek alışkanlıkları ya da iştahları bozulmakta ve normal sosyal hayatlarında gerileme yaşamaktadırlar. Eğer mevsimsel depresyona tutulan hastalara gerekli tedavi uygulanmaz ise kişilerde yeme alışkanlıklarının değişimine bağlı aşırı kilo alma ya da kilo verme, başladıkları işi önemsememe ve bunun sonucunda işlerini bitirememe, kendilerinde normalde yaptıkları günlük işleri yapmak için enerji bulamama gibi komplikasyonlar gelişebilmektedir.

Mevsimsel Depresyonda Kullanılan İlaçlar 

Mevsimsel duygu durum bozukluğu tedavisinde kişilerde uygulanabilecek ilaç tedavilerinden olan antidepresanlar çeşitlilik göstermektedir. Antidepresanlar ilaçlardan amiptriptilin, klomipramin, imipramin olmak üzere trisiklik antidepresanlar ; fluoksetin, essitalaroprom, paroksetin, fluoksamin gibi selektif seratonin reuptake inhibitörleri ya da venlafaksin, milnasipron, nefazadon, duloksetin gibi seratonin noradrenalin reuptake inhibitörleri kullanılabilmektedir.

Antidepresanlar genel olarak insan beynindeki noradrenalin ve seratonin adı verilen kimyasal maddelerin hücre içlerine geri alımlarının önlenerek miktarlarının kanda yüksek kalmasını amaçlamaktadır. Seratonin ve noradrenalin artması sonucu kişilerin ruh hallerinde iyileşme şeklinde etki gözlenebilmektedir. 

Mevsimsel Depresyon Geçer mi? Mevsimsel Depresyon İlerleyen Dönemde Kötüleşir Mi?

Mevsimsel depresyonda hastalar 4 mevsimin birbirlerine geçiş günlerinde ruhsal açıdan bunalıma girebilmekte, enerji düzeylerinde düşüş yaşanmakta, uyku süreleri değişmekte, yemek alışkanlıkları ya da iştahları bozulmakta ve normal sosyal hayatlarında gerileme yaşamaktadırlar. Bu durum yılın belli dönemlerinde ortaya çıkıp ardından geçmektedir. Eğer sürekli devam eden bir durum tarifleniyor ise bu yüksek ihtimalle mevsimsel depresyon değildir.

Mevsimsel Depresyonda Hangi Doktora Gidilir?

Mevsimsel depresyon olarak bilinen mevsimsel duygu durum bozukluğunda hastalık durumu ile esas olarak ilgilenen, hastalığa tanı koyan ve tedavi eden esas bölüm psikiyatri (ruh sağlığı ve hastalıkları) bölümüdür. Yukarıdaki belirtiler eğer mevcutsa hasta psikiyatri uzmanı hekime şikayetleri ile başvurur. Uzman hekim hastanın şikayetlerini dikkatlice dinler. Hekim şikayetler üzerine fizik muayeneyi yapar ve gerekli tetkikleri ister. Sonuç olarak da hastalığın tanısını koyar.

Kişilerde mevsim geçişlerinde kendilerinde kolay işlemleri halletmede bile enerji bulamamakta, kendilerini halsiz hissetme, normalden daha fazla yemek yeme şeklinde yeme alışkanlıklarında bozulma, yeme alışkanlıklarındaki değişime bağlı kilo alma, gününün çoğunu uykuya ayırma, sosyal yaşamından kopup uzaklaşma, sabah erken kalkma ya da uyanmakta zorlanma şeklindeki rutininden uzaklaşma, hayattan zevk almamaya başlama, sürekli olumsuz düşüncelere kapılma ve işlerine kendini vermekte zorlanma gibi semptomların farkına varması halinde mutlaka bir uzman psikiyatri doktoruna başvurması gerekmektedir.