Mobbing, işyerinde bir kişiye sistematik olarak uygulanan psikolojik taciz, aşağılama veya yıldırma davranışlarıdır. Bu durum, mağdurun hem mesleki performansını hem de ruh sağlığını ciddi şekilde etkileyebilir. Mobbing’in yaygınlığı, çalışma ortamlarının stresli yapısı ve iletişim sorunları nedeniyle giderek artıyor. Bu yazıda, mobbing’in türlerini, belirtilerini, yarattığı etkileri ve bu durumla başa çıkma stratejilerini ele alacağız.
Mobbing Türleri
Mobbing davranışları genellikle üç ana kategoride incelenir:
- Sözlü Taciz: Alay etme, hakaret, sürekli eleştiri veya kişinin yeteneklerini küçümseme.
- Sosyal İzolasyon: Toplantılara dahil etmeme, dedikodu yayma veya iletişimi kesme.
- İş Engelleme: Görevleri kasıtlı olarak zorlaştırma, haksız iş yükü veya terfi engelleme.
Mobbing’in Yaygın Belirtileri
- İşyerinde sürekli gerginlik ve endişe hissi
- Uykusuzluk veya kabus görme gibi uyku bozuklukları
- Konsantrasyon kaybı ve iş performansında düşüş
- Mide ağrısı, baş ağrısı gibi psikosomatik şikayetler
- Özgüven kaybı ve sosyal çekilme
Mobbing’in Psikolojik ve Fiziksel Etkileri
Mobbing’e maruz kalan bireylerde öncelikle kaygı bozuklukları ve depresyon görülür. Sürekli stres, kortizol seviyelerini artırarak bağışıklık sistemini zayıflatabilir. Uzun vadede kalp-damar hastalıkları, migren ve sindirim problemleri ortaya çıkabilir. İşyerinde yaşanan bu taciz, kişinin özel hayatını da etkileyerek aile içi çatışmalara yol açabilir.
Mobbing ile Başa Çıkma Stratejileri
- Davranışları Belgeleyin: Taciz içeren e-postaları, mesajları veya tanık ifadelerini kaydedin.
- Sınır Koyun: Tacizde bulunan kişiye net bir dille durumu bildirin ve resmi şikayet sürecini başlatın.
- Destek Ağı Oluşturun: İş arkadaşlarınızla, insan kaynakları departmanıyla veya sendikalarla iletişime geçin.
- Profesyonel Yardım Alın: Psikolog veya psikiyatrist desteği, travma etkilerini hafifletmede kritik rol oynar.
Hukuki Haklar ve Yasal Süreç
Türk İş Hukuku’na göre mobbing, “işçinin kişilik haklarının ihlali” olarak değerlendirilir. Mağdurlar, İş Mahkemesi’nde tazminat davası açabilir. Delil toplamak için işyeri iç yazışmaları, tanık ifadeleri ve sağlık raporları kullanılabilir. Ayrıca, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 417. maddesi, psikolojik taciz nedeniyle tazminat talep etme hakkını garanti altına alır.
İşverenlerin Sorumlulukları
İşverenler, çalışanlarının mobbing’e maruz kalmaması için önleyici politikalar geliştirmelidir. Düzenli eğitimler, anonim şikayet sistemleri ve etik kuralların net bir şekilde belirlenmesi bu süreçte önemlidir. Mobbing vakalarında hızlı ve adil bir soruşturma yapılması, çalışma ortamının güvenliğini sağlamak için şarttır.
Önleyici Adımlar
- İşyerinde açık iletişim kültürünü teşvik etmek
- Çatışma çözme eğitimleri düzenlemek
- Performans değerlendirmelerini şeffaf ve nesnel kriterlere dayandırmak