Mobbing

Mobbing Nedir?

Mobbing; kişilerin iş yaşantılarında sık sık karşılaştıkları, genellikle kendilerinden kıdemce üst konumdaki kişiler tarafından yapılan baskıdır, duygusal saldırıdır, psikolojik tacizdir, bezdiridir, şiddet örneğidir, dışlamadır ve zorbalıktır. Kısacası sistemli bir şekilde, yıldırmaya yönelik olarak yapılan her çeşit kötülüktür. Bu sebeple de halk arasında “Ofis Hastalığı” olarak da bilinir. Uluslararası alanda “Mobbing” sözcüğü daha yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.

Terimsel olarak incelediğimizde “Mobbing” sözcüğü; bir kişiyi taciz etmek suretiyle işini yapmasını zorlaştırmak hatta engellemek, o kişiyi sindirmeye çalışmak ve zorbaca tavırlar sergileyerek içinde bulunduğu iş ortamında kendisini güvende hissetmesinin önüne geçmek olarak tanımlanabilir.

Genellikle kişilerin kendilerinden kıdemce üst konumdaki kişiler tarafından yapıldığı görülse de, kendilerinden alt seviyedeki bir çalışanın ya da aynı seviyede bulunan bir çalışanın da bu psikolojik taciz türünü uygulaması mümkündür ve sık sık bu durumlarla karşılaşılmaktadır.

Dünya üzerinde hemen hemen bütün sektörlerde maruz kalınmakta olan mobbing durumu, genellikle eğitim, sosyal hizmet alanları ve sağlık sektöründe çok yaygınlaşmış bir haldedir. Genellikle genç veya yaşlı olma durumu ile güzellik ve çirkinlik kavramları dahilinde yapılan mobbing, özellikle kadınlara sık sık uygulanmaktadır.

Mobbing Türleri Nelerdir?

Mobbing adıyla bilinen ve genellikle iş ortamında yapılması söz konusu olan olgunun gerçekleşme şekillerine ve kişilere göre farklılaştırılması mümkündür. Bu bağlamda mobbing kavramını 4 ayrı türde değerlendirebiliriz.

Stratejik mobbing: Bir kurum veya kuruluştaki yönetim ekibinin çalışanlarına tek tek veya gruplar halinde uyguladığı, yıldırıp işi bırakmalarına kadar götüren psikolojik baskı türüdür. Bu tür genellikle bir şirkette istenmeyen konumda bulunan işçilere karşı uygulanmaktadır, çünkü bu şekilde şirketin lehine olacağı düşünülmektedir.

Düşey mobbing: Bir kurum veya kuruluştaki yönetici vasfındaki kişinin çalışanlarını tek tek veya sadece bir tanesini psikolojik baskı ile taciz etmesi durumunu anlatan türdür. Bu türde genellikle kıdemce üst konumda olan kişi iş ortamında kendisine verilmiş olan haklarını suistimal ederek kötüye kullanır. Otoritenin suistimal edilerek kötü yönde kullanılmasıyla birlikte, çalışanın irrite olması durumu ve bununla birlikte de psikolojik baskı altına girerek iş ortamında kendini güvensiz hissetmesi söz konusu olur.

Yatay mobbing: Bir kurum veya kuruluşta aynı statüde çalışan kişiler arasında görülen psikolojik baskı türüdür. Bu sebeple eşit kişiler arası huzursuzluk söz konusudur. Karşıdaki kişinin çekilememesi, daha başarılı olduğunun düşünülüyor olması, kıskançlık durumunun olması gibi şeylerle oluşur. Genellikle temelinde kişiler arasındaki kişisel problemlerden kaynaklanır.

Dikey mobbing: Bir kurum veya kuruluştaki çalışan ekibin, yönetici vasfındaki kişiye karşı hep birlikte izlediği yıldırma politikası türüdür. Bu türde yönetici konumunda bulunan kişi, kendinden daha alt pozisyonda çalışan kişiler tarafından yıldırıldığında üstlerine karşı zor durumda kalacak ve haliyle de iş ortamında güvensizlik söz konusu olacaktır.

Mobbing Unsurları Nelerdir? Mobbing Yapıldığı Nasıl Anlaşılır?

Mobbing kavramının gerçekleştiğini kesin olarak belirleyebilmek için muhakkak olması gereken unsurlarımız vardır.

Bunlar:

• Kıdemce birbirine eşit kişiler arasında ve kıdemce birbirinden ast ya da üst konumda olan kişiler arasında gerçekleşmesi gereken bir olgudur.
• Mobbinge maruz kalan kişinin sağlık problemleri ortaya çıkmalıdır.
• Olumsuz amaçlar dahilinde olmalıdır.
• En az 6 aylık bir süre içerisinde sistemli bir şekilde yapılması gereken bir olgudur.
• Olumsuz davranışlar aleni bir şekilde veya gizlice gösterilebilir.
• Mobbinge maruz kalan kişinin mesleki alanda sorunları ortaya çıkmalıdır.
• Kişinin iş ortamında gerçekleşmesi gereken bir olgudur.

Mobbingin Nedenleri Nelerdir?

Mobbing adı altında incelenebilecek birçok olumsuz davranış bulunmaktadır. Bu olumsuz davranışların ortaya çıkmasına neden olan şeyler ise bireysel ve kurumsal olarak ayrı ayrı incelenebilir niteliktedir.

Kurumsal olan nedenleri:

• Mali durumlar göz önünde bulundurularak, eski ve tecrübeli personel ile yeni ve tecrübesiz personeli değiştirme isteği. Böylelikle daha az maaş ödenebilmesi durumu.
• Başarıyı arttırma isteği ve buna bağlı olarak “çürük yumurta” olarak adlandırılan kişilerin işten kendi isteğiyle ayrılmasını sağlama çabası.
• İşverenin ve kurumun varoluş amaçlarının çalışanlar tarafından doğru kavranamaması durumu.
• Çalışan kişilerin kurumların gerekliliği haline gelen teknolojik şartlara ayak uyduramaması durumu.
• Çalışanlar arasında ortaya çıkan gruplaşma durumlarında, idari kadronun taraf tutması ve diğer tarafı ekarte etme isteği.
• Çalışan kadrosunda yapılması planlanan “gençleştirme girişimi” isteği.
• Mali durumlarla birlikte küçülmeye gidilmesinin gerekliliği durumu.
• İdari kadroda yapılan ani ve köklü değişikliklerin ortaya çıkması.

şeklinde sıralamak mümkündür.

Bireysel olan nedenleri ise;

• Önyargılar.
• Düşmanlık olgusu.
• Zorlamalar.
• Kabullenmeler.
• Acı çektirmekten zevk alma.

şeklinde sıralamak mümkündür.

Mobbing İçin Neler Yapılabilir? Alınabilecek Önlemler Nelerdir?

Mobbing olayı işyerinde çalışan kişiler için oldukça yıpratıcı bir olaydır ve kendisiyle birlikte zor, yıpratıcı günleri de birlikte getirir. Çoğu kurum bilinçli olarak personelini deneme süresine alır ve bu süreç içerisinde ise onu bazı taktiklerle yıldırmaya çalışır. Kısacası dener. Bu sebeple böylesi bir durumla karşılaşan kişilerin öncelikle bilinçli bir şekilde hareket etmesi ve psikolojilerini bu durumun getireceği bütün olumsuzluklara karşı bir zırhlı kalkan haline getirmeleri gerekmektedir. 

Sonrasında izlenmesi gereken yol haritası ise şu şekildedir:

• Mobbing uygulamaya meyilli olan kişileri, daha önce mobbing uygulayıp uygulamama durumunu da göz önünde bulundurarak doğru bir şekilde tespit etmek gerekir.
• Psikolojik açıdan sağlam adımlarla ilerlemek gerekecektir. Böylelikle karşı taraftan gelen saldırılara karşı yıkılmayan bir duvar gibi direnebilir.
• Her olumsuzluktan etkilenmeyeceğini sık sık dile getirmek faydalı olabilir. Bu şekilde kişiye karşı mobbing uygulamaya eğilimi olan şahıs, karşısındakinin kolay pes etmeyeceğini de anlayarak geri adım atabilir.
• Kişinin stres ile karşılaştığında nasıl baş etmesi gerektiğini iyi bilmesi lazımdır.
• Kişinin kendisine karşı özgüveni yüksek olmalıdır.
• Kişi öncelikle kendisine, sonrasında ise iş ortamındakilere saygı duymalıdır. Bununla birlikte saygının bazı gereklilikleri olduğunu ve bu gereklilikler çerçevesinde devamlılığının sağlanabileceğini dile getirmelidir.

Mobbingin Etkileri Nelerdir?

Mobbing olayı genellikle iş ortamında karşılaşılan bir durum olduğu için etkileri de çoğunlukla bu yönde olmaktadır.

• Mobbinge maruz kalan kişi, birlikte çalıştığı kişilere karşı güvensizlik duygusu geliştirir.
• Mobbinge maruz kalan kişide kaygı bozuklukları ortaya çıkar.
• Mobbinge maruz kalan kişinin mesleki yeterlilik konusunda kendisini eksik hissetme durumu ortaya çıkar.
• Mobbinge maruz kalan kişide paranoya durumu oluşabilir.
• Mobbinge maruz kalan kişi kendisini utanç duygusunun da etkisiyle toplumdan soyutlama isteği içerisine girebilir.
• Mobbinge maruz kalan kişide duygusal bozukluklar görülebilir. Korku, endişe, öfke gibi duyguları aynı anda yaşayabilir.
• Mobbinge maruz kalan kişide ağlama krizleri görülebilir.
• Mobbinge maruz kalan kişide yüksek tansiyon, aşırı kilo kaybı veya aşırı kilo alımı, alkol veya ilaç bağımlılığı, panik atak ve kalp krizi gibi sağlık problemleri ortaya çıkabilir.
• Mobbinge maruz kalan kişi işteki motivasyonunu kademeli olarak kaybeder.
• Mobbinge maruz kalan kişi kendisine verilen günlük sorumluluklarını yerine getirirken zorlanmaya başlarlar ve sonuç olarak da yapamaz hale gelirler.
• Mobbinge maruz kalan kişide stres oluşmaya başlar.
• Mobbinge maruz kalan kişinin istifa ederek işsiz kalması durumu ortaya çıkar.
• Mobbinge maruz kalan kişide cinayete teşebbüs oluşabilir.

Mobbingin Cezası Nedir?

Mobbing Türk Ceza Kanununun 105. ve 109.maddesinde yer alan adli bir suçtur. Bütün bu maddelerde yer alan cezalara ek olarak aynı zamanda da mobbinge maruz kalan kişilerin yasalar karşısında maddi ve manevi olarak hakkını arama, tazminat talep etme gibi durumları da vardır.

Mobbing Örnekleri

Günümüzde bir toplum ve iş yeri sorunu haline gelmiş olan ve sık sık karşılaşılan mobbing durumu ile ilgili netleşmiş bir şekil belirtmek neredeyse imkansızdır. Ama farklı farklı örneklemeler yapmak mümkündür.

• Kişiye başarısızlık sıfatı yükleme durumu-Herhangi somut bir veriye dayanmaksızın, bir kişinin iş hayatında sürekli başarısız olduğunun dile getirilmesi ve bu şekilde psikolojik baskı uygulayarak yıldırmaya çalışmak.
• Kişinin verdiği herhangi bir fikri yok saymak, konu hakkında yorum yapmasını engellemek yani kısacası yokmuş gibi davranarak psikolojik şiddet uygulamak.
• Çalıştığınız kurum personelleri için düzenlenmiş olan bir etkinliğe davet edilmemek ve böylelikle dışlanmanıza neden olmak.
• Kişi ile ilgili sürekli olarak kulis yapmak, dedikodu yapmak ve böylelikle özel hayatın gizliliği etiğinin dışında davranmak.
• İşvereniniz tarafından çalışma ortamında sürekli olarak takip edilerek psikolojik baskıya maruz bırakılmak.
• Tazminattan mahrum etme durumu-Kişiyi aşırı bir şekilde psikolojik baskı altında bırakarak kendi kendine istifa etmesini sağlayıp, tazminat hakkını elinden almak.
• Kişinin yetkilerini ve görev alanını kısıtlama durumu-Bir kişinin kendisine verilen işi yapamamasına neden olmak ve bunun sonucunda da zor durumda kalmasını sağlamak için psikolojik şiddet uygulamak.
• Maaş ve prim konularında olması gerekenin dışında bir muamele durumu-Kanıtlanabilir verilerin varlığına rağmen; kişinin hak etmiş olduğu maddi haklarını vermemek ve artışlarını olması gereken yasal şekilde yapmadan çalıştırmak.
• Kişiye yetersizlik sıfatı yükleme durumu-Gerçeği yansıtmadığı halde; verilen işin uygun normlarda yapılmadığını, bilgilerin eksik olduğunu, verilerin yetersiz olduğunu sürekli olarak dile getirmek.
• Kişiye aşırı iş yükü bindirme durumu-Sürekli olarak, kişiye yalnızca kendisinin sorumluluğunda olan işler ile değil başkalarının sorumlulukları ile de görevlendirerek iş yükünü arttırmaya ve böylelikle yıldırmaya çalışmak.
• Ayrımcılık yapma durumu-Kendisiyle aynı statüde bulunan insanlara farklı ve olumlu şekilde yaklaşılırken; kişiyi eğitim, ekonomi ve sosyal hak gibi konularda diğerlerinden aşağı seviyede tutmak.
• Rencide etme durumu-Kişiyi diğer personellerin yanında bilinçli olarak aşağılayıcı, hakaretvari sözler söyleyerek psikolojik baskı altına almak.
• Lokasyon değişikliği-Kişiyi kasıtlı olarak sık sık görev yerini değiştirmek, evinden en uzakta olan yerde görevlendirilmek gibi durumlarla karşı karşıya bırakarak yıldırmaya çalışmak.

Mobbing Hangi Alanlarda Yapılmaktadır?

İşyerinde mobbing, okulda mobbing, sağlıkta mobbing ve kamuda-memura mobbing en çok karşılaşılan psikolojik baskı türlerindendir. Kurum içerisinde bir kişi veya kişiler tarafından hedef alınan, genellikle yaratıcılığı ve etik davranışlarıyla dikkat çeken çalışana ya da kuruma liderlik eden kişiye karşı izlenen yıldırma politikalarıdır. Ülkemizde en sık görüldüğü alanlar bu şekildedir. Somut verilerle ispat edilebildiği takdirde; sonuçları ağırdır. Türk Ceza Kanununda maddelerle desteklenmiştir ve bunun yanı sıra maddi ve manevi tazminat davalarıyla yargı nezdinde sonuçlanabilir.