Otolog kök hücre nakli, hastanın kendi kök hücrelerinin kullanıldığı bir tedavi yöntemidir. Bu yöntem, özellikle kemik iliği veya bağışıklık sistemini etkileyen hastalıklarda, yüksek doz kemoterapi veya radyoterapi sonrası hasar gören dokuların yenilenmesi amacıyla tercih edilir. Otolog nakilde donör gerekmemesi ve doku uyum sorunu yaşanmaması, bu tedaviyi önemli bir seçenek haline getirir.
Otolog Kök Hücre Nakli Hangi Hastalıklarda Kullanılır?
- Multipl miyelom (kemik iliği kanseri)
- Lenfoma (Hodgkin ve non-Hodgkin)
- Testis kanseri veya yumurtalık kanseri gibi solid tümörler
- Otoimmün hastalıklar (örn. multipl skleroz)
- Amiloidoz gibi nadir metabolik bozukluklar
Tedavi Sürecinin Aşamaları
-
Kök Hücre Toplama (Mobilizasyon):
Hastaya önce kemoterapi veya büyüme faktörleri (G-CSF) verilerek kök hücrelerin kemik iliğinden kana karışması sağlanır. Hücreler, periferik kan aferez yöntemiyle toplanır. Bu işlem 2-4 saat sürer ve genellikle birkaç seans gerektirir. -
Yüksek Doz Kemoterapi/Radyoterapi:
Tümör hücrelerini yok etmek için agresif bir tedavi uygulanır. Bu aşama, hastanın kemik iliğini ve bağışıklık sistemini geçici olarak baskılar. -
Kök Hücre Nakli:
Toplanan kök hücreler, dondurularak saklandıktan sonra damar yoluyla hastaya geri verilir. Hücreler kemik iliğine yerleşerek yeni sağlıklı hücrelerin üretimini başlatır. -
İyileşme (Engrafman) Dönemi:
Nakil sonrası 10-20 gün içinde kan değerleri (nötrofil ve trombosit) yükselmeye başlar. Bu süreçte enfeksiyon riskine karşı izolasyon önlemleri alınır.
Avantajları ve Riskleri
Otolog naklin en büyük avantajı, greft-versus-host hastalığı (GVHD) riski taşımamasıdır. Ancak yüksek doz kemoterapinin yan etkileri (bulantı, saç dökülmesi, organ toksisitesi) ve nakil sonrası enfeksiyon riski dikkate alınmalıdır. Ayrıca, bazı hastalarda kök hücre toplama aşamasında yeterli hücre elde edilemeyebilir.
Kimler Uygun Adaydır?
- Genel sağlık durumu iyi olan ve agresif tedaviyi tolere edebilecek hastalar
- Kemik iliği rezervi yeterli olan bireyler
- Kanserin metastatik olmadığı veya kontrollü olduğu durumlar
Nakil Sonrası İzlem
- İlk 3 ay haftalık kan testleri ve enfeksiyon taraması
-
- ayda kemik iliği biyopsisi ile remisyon değerlendirmesi
- Uzun vadede sekonder kanser riski için düzenli kontroller
Otolog Nakil ile Allojenik Nakil Arasındaki Farklar
Allojenik nakilde verici kullanılır ve GVHD riski yüksektir. Otolog nakilde ise hasta kendi hücreleriyle tedavi edildiğinden doku reddi yaşanmaz. Ancak allojenik nakil, lösemi gibi hastalıklarda daha yüksek tedavi başarısı sunabilir.
Yaşam Kalitesi ve Destek Tedaviler
Nakil sonrası dönemde beslenme, hijyen ve psikolojik destek kritiktir. Probiyotikler, nötropenik diyet ve düşük mikrobiyal ortam, enfeksiyonları önlemede etkilidir. Ayrıca fiziksel aktivite, kas kaybını engellemek için kademeli olarak artırılmalıdır.