PANDAS (Pediatrik Otoimmün Nöropsikiyatrik Bozukluklar Streptokok Enfeksiyonlarıyla İlişkili), çocuklarda streptokok enfeksiyonları sonrası ani başlayan nöropsikiyatrik semptomlarla karakterize nadir bir hastalıktır. Genellikle 3-12 yaş arası çocuklarda görülen bu durum, bağışıklık sisteminin streptokok bakterisine verdiği anormal yanıtla ilişkilendirilir. Bu makalede PANDAS hastalığının belirtileri, teşhis süreci, tedavi seçenekleri ve aileler için pratik öneriler ele alınacaktır.

PANDAS Hastalığının Temel Belirtileri
PANDAS tanısı için belirtilerin streptokok enfeksiyonu (beta hemolitik streptokok) sonrası ani başlaması kritiktir. En yaygın semptomlar şunlardır:

• Obsesif-kompulsif bozukluk (OKB) benzeri davranışlar (sürekli el yıkama, sayı sayma)
• Tikler (yüz seğirmesi, boğaz temizleme, omuz silkme)
• Duygusal dalgalanmalar (anksiyete, öfke nöbetleri, sebepsiz ağlama)
• Yaşa uygun olmayan regresyon (bebeksi davranışlar, alt ıslatma)
• Yeme alışkanlıklarında değişiklikler (yemek seçme, iştah kaybı)

Teşhis Sürecinde Nelere Dikkat Edilir?
PANDAS tanısı klinik kriterlere dayanır. Hekimler öncelikle streptokok enfeksiyonu geçirme öyküsünü araştırır. Aşağıdaki testler ve değerlendirmeler kullanılır:

• Boğaz Kültürü veya Hızlı Strep Testi: Streptokok varlığını doğrulamak için.
• Kan Tahlilleri: ASO (Antistreptolizin O) ve anti-DNaz B antikor seviyeleri.
• Nörolojik Muayene: Tikler, motor becerilerde bozulma veya hiperaktivite değerlendirmesi.
• Psikiyatrik Değerlendirme: OKB veya anksiyete bozukluğu ayırıcı tanısı için.

Tedavi Yaklaşımları ve Yenilikçi Yöntemler
PANDAS tedavisi multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Amaç enfeksiyonu kontrol altına almak, bağışıklık yanıtını düzenlemek ve nöropsikiyatrik semptomları hafifletmektir:

1. Antibiyotik Tedavisi: Penisilin veya amoksisilin gibi antibiyotikler streptokok enfeksiyonunu eradike eder. Tekrarlayan enfeksiyonlarda uzun süreli profilaksi önerilebilir.
2. İmmünomodülatör Tedaviler: Intravenöz immünoglobulin (IVIG) veya plazmaferez şiddetli vakalarda kullanılır.
3. Psikiyatrik Destek: OKB semptomları için SSRI’lar (Sertralin) veya bilişsel davranışçı terapi (BDT) uygulanır.
4. Antiinflamatuar İlaçlar: İbuprofen gibi NSAID’ler beyin iltihabını azaltmada destekleyici olabilir.

Aileler İçin Pratik Öneriler

• Enfeksiyon Takibi: Boğaz ağrısı veya ateş durumunda hızlı test yaptırın.
• Rutinleri Koruyun: Çocuğun günlük düzenini (uyku, yemek saatleri) istikrarlı tutun.
• Stres Yönetimi: Kaygıyı artıran ortamlardan kaçının, rahatlama tekniklerini öğretin.
• Okul İş Birliği: Öğretmenlerle iletişim kurarak okulda destek sağlayın.

PANDAS ve Okul Hayatı
PANDAS’lı çocuklar dikkat dağınıklığı veya ani davranış değişiklikleri nedeniyle akademik zorluklar yaşayabilir. Okulda esnek ödev politikaları ve sınav düzenlemeleri çocuğun stresini azaltabilir. Ayrıca arkadaş ilişkilerinde yaşanabilecek sorunlar için rehberlik servisinden destek alınmalıdır.

Beslenme ve Bağırsak Sağlığının Rolü
Son çalışmalar, bağırsak mikrobiyotası ile nöropsikiyatrik semptomlar arasında bağlantı olduğunu gösteriyor. Probiyotik takviyeler (Lactobacillus rhamnosus) ve omega-3 yağ asitleri, inflamasyonu azaltmada destekleyici olabilir. İşlenmiş gıdalar ve şeker tüketimi sınırlandırılmalıdır.

Tekrarlayan Enfeksiyonlardan Korunma
Streptokok enfeksiyonlarını önlemek için el hijyenine dikkat edilmeli, kalabalık ortamlarda maske kullanılmalıdır. Ailede streptokok taşıyıcısı varsa tedavi edilmelidir. Tonsillektomi (bademcik alınması) tekrarlayan enfeksiyonlarda seçenek olabilir.