Paraziter hastalıklar, insan vücuduna yerleşen parazitlerin neden olduğu enfeksiyonlardır. Bu hastalıklar, hijyen eksikliği, kontamine su veya gıda tüketimi, enfekte böcek ısırıkları gibi yollarla bulaşabilir. Bazı paraziter enfeksiyonlar hafif semptomlarla seyrederken, bazıları organ hasarına hatta ölüme yol açabilir. Bu yazıda, paraziter hastalıkların türleri, belirtileri, teşhis yöntemleri, tedavi seçenekleri ve korunma stratejilerini detaylıca ele alacağız.

Paraziter Hastalıkların Temel Türleri
Paraziter hastalıklar genellikle üç ana gruba ayrılır: protozoan enfeksiyonları, helmint (solucan) enfeksiyonları ve ektoparazitler (dış parazitler). Protozoan enfeksiyonları arasında sıtma, giardiyaz ve toksoplazmoz yaygındır. Helmint enfeksiyonlarına tenya, kıl kurdu ve şistozomiyaz örnek verilebilir. Ektoparazitler ise uyuz, bit ve pire gibi deri yüzeyinde yaşayan parazitlerdir.

Paraziter Hastalıkların Yaygın Belirtileri

• Karın ağrısı, ishal veya kronik kabızlık
• Kaşıntılı deri döküntüleri veya ürtiker
• Açıklanamayan kilo kaybı ve iştahsızlık
• Gece terlemeleri ve yorgunluk
• Dışkıda parazit yumurtaları veya yetişkin parazitler
• Anemi (özellikle kancalı kurt enfeksiyonlarında)

Bulaşma Yolları ve Risk Faktörleri
Paraziter hastalıkların bulaşma yolları türe göre değişir. Sıtma, enfekte anofel sivrisineklerinin ısırığıyla yayılır. Giardiyaz, kontamine su veya gıdaların tüketimiyle bulaşır. Tenya enfeksiyonları çiğ veya az pişmiş et yenmesi sonucu ortaya çıkar. Hijyen eksikliği, temiz suya erişim sorunu ve hayvanlarla yakın temas riski artıran faktörlerdir.

Teşhis Yöntemleri

• Dışkı Analizi: Parazit yumurtalarını veya yetişkinlerini tespit etmek için mikroskobik inceleme.
• Kan Testleri: Sıtma için periferik yayma, toksoplazmoz için serolojik testler.
• Görüntüleme: Kist hidatik gibi enfeksiyonlarda ultrason veya BT taramaları.
• Deri Kazıntısı: Uyuz şüphesinde mikroskop altında akar araştırması.

Tedavi Seçenekleri

• Antiparaziter İlaçlar:
  • Sıtma: Artemisinin bazlı kombinasyon terapileri.
  • Bağırsak Parazitleri: Albendazol, mebendazol.
  • Uyuz: Permetrin içeren topikal kremler.
• Semptomatik Tedavi: İshal için rehidratasyon, kaşıntı için antihistaminikler.
• Cerrahi Müdahale: Kist hidatik gibi komplike vakalarda kistin çıkarılması.

Korunma İçin Kritik Önlemler

• İçme sularının filtrelenmesi veya kaynatılması.
• Çiğ et ve iyi yıkanmamış sebzelerden kaçınmak.
• Sinek ağları ve böcek kovucular kullanarak sivrisinek ısırıklarını önlemek.
• Hayvan dışkısıyla temas sonrası ellerin sabunla yıkanması.
• Özellikle çocuklarda düzenli parazit taraması yaptırmak.

Beslenme ve Hijyenin Rolü
Bağırsak parazitlerinden korunmak için gıdaların iyice yıkanması ve pişirilmesi şarttır. Probiyotikler (yoğurt, kefir) bağırsak florasını güçlendirerek parazitlerin yerleşmesini zorlaştırır. Çiğ balık tüketimi (sushi gibi) bazı tenya türlerinin bulaşma riskini artırdığından dikkatli olunmalıdır.

Seyahat Öncesi Alınacak Önlemler
Tropikal bölgelere seyahat edeceklerin sıtma profilaksisi için doktora danışması gerekir. Seyahat sırasında açık havada uzun kollu giysiler giymek ve DEET içeren böcek kovucular kullanmak enfeksiyon riskini azaltır.