Santral venöz kateter (SVK), uzun süreli ilaç tedavisi, parenteral beslenme veya hemodiyaliz gibi durumlarda merkezi damarlara erişim sağlayan tıbbi bir cihazdır. Bu kateterler, periferik damar erişiminin mümkün olmadığı veya yetersiz kaldığı hastalarda hayati öneme sahiptir. Santral venöz kateterlerin doğru kullanımı, bakımı ve olası risklerin yönetimi, komplikasyonları önlemek açısından kritiktir.

Santral Venöz Kateter Türleri ve Kullanım Alanları
Santral venöz kateterler, klinik ihtiyaca göre farklı tipte tasarlanır:

• Tünelli Kateterler (Hickman, Broviac): Uzun vadeli kullanım için deri altına tünel açılarak yerleştirilir.
• Periferik Yerleştirilen Santral Kateter (PICC): Kol damarından ilerletilerek üst ana toplardamara ulaşır.
• Geçici Santral Kateterler: Acil durumlarda boyun veya köprücük kemiği damarlarından yerleştirilir.

Başlıca kullanım alanları şunlardır:

• Kemoterapi gibi tahriş edici ilaçların verilmesi
• Uzun süreli antibiyotik tedavisi
• Parenteral beslenme (TPN)
• Hemodiyaliz erişimi

Santral Venöz Kateter Yerleştirme Prosedürü
Kateter yerleştirme işlemi steril koşullarda ve genellikle ultrason rehberliğinde gerçekleştirilir. İşlem öncesinde hasta bilgilendirilir ve lokal anestezi uygulanır. En sık kullanılan girişim bölgeleri internal juguler ven (boyun damarı), subklavyen ven (köprücük kemiği altı) ve femoral vendir (kasık damarı). Kateterin ucu üst ana toplardamar (superior vena cava) veya sağ atriuma kadar ilerletilir. İşlem sonrası göğüs röntgeni ile kateter pozisyonu doğrulanır.

Santral Venöz Kateter Komplikasyonları ve Risk Yönetimi
Santral venöz kateter kullanımına bağlı komplikasyonlar erken ve geç dönemde ortaya çıkabilir:

• Erken Dönem Komplikasyonlar:

  • Pnömotorax (akciğer zarında hava kaçağı)
  • Kanama veya hematom
  • Hava embolisi

• Geç Dönem Komplikasyonlar:

  • Kateter ilişkili kan dolaşımı enfeksiyonu (CLABSI)
  • Tromboz (damar içi pıhtı)
  • Kateter tıkanıklığı

Komplikasyon riskini azaltmak için şu önlemler alınmalıdır:

• İşlem sırasında steril tekniklere sıkı uyum
• Kateter giriş bölgesinin düzenli antiseptik solüsyonlarla temizlenmesi
• Gereksiz kateter kullanımından kaçınma

Santral Venöz Kateter Bakımı ve Hemşirelik Uygulamaları
Kateter bakımı, enfeksiyon ve tıkanıklık riskini minimize etmek için hayati önem taşır:

• Günlük Bakım: Giriş bölgesi kızarıklık, şişlik veya akıntı açısından kontrol edilmeli.
• Flush İşlemi: Kateter heparinli serum ile düzenli olarak yıkanmalı.
• Bandaj Değişimi: Steril koşullarda 7 günde bir veya ıslanma durumunda hemen değiştirilmeli.

Santral Venöz Kateter Çıkarılması
Kateterin çıkarılması gerektiğinde (enfeksiyon şüphesi, tedavinin tamamlanması) işlem yine steril koşullarda yapılır. Çıkarılan kateter ucu mutlaka kültür için laboratuvara gönderilir. Çıkarma sonrası damar bütünlüğünü sağlamak için baskı uygulanır.

Hasta Eğitimi ve Evde Bakım
Santral venöz kateteri olan hastalar, evde bakım konusunda detaylı bilgilendirilmelidir:

• Kateter bölgesini sudan koruma
• Ateş, titreme veya nefes darlığı durumunda acil başvuru
• Kateter hattını zorlayıcı hareketlerden kaçınma