Santral Venöz Kateter Nedir?

Hastanın durumunun takip edilebilmesi için toplardamarlar içerisinde yerleştirilen kanüle Santral Venöz Kateter denir. Kanül; o damardan geçen sıvı, ilaç vb. maddelerin toplanabilmesi ya da o damarın içine sıvı verilmesi için kullanılır. Kateterdeki amaç ise bu maddelerin ne kadar verildiğini ve hastanın yaşamsal fonksiyonlarının ne durumda olduğunu görebilmektedir.

Kateter yerleştirilen hastanın şu durumları takip edilebilir:

• Hastaya ne kadar serum verildiği,
• Hastaya ne kadar ilaç verildiği,
• Hastanın yaşamsal fonksiyonlarının ne durumda olduğu,

Bu bilgiler ışığında verilen ilaçların dozu veya miktarı arttırılır veya azaltılır. Santral Venöz takılmasının bir diğer nedeni ise vücuttan kan örneği alınmasını sağlamaktır. Ancak bazı hastalarda bu durumlar sürekli olarak cereyan edebilir. Bu durumda hastaya Venöz port ismi verilen farklı bir kateter kullanılır. Bu kateter ise vücut içerisinde çok daha uzun süre kalabilir olmasıdır.

Santral Venöz Kateter genellikle poliüretan plastik maddesinden yapılmış olan kanüllerden oluşur. Kullanım alanı, amacı ve yerine göre uzunluk, çap, şekil, yumuşaklık ve delik sayılarında farklılıklar görülebilir. Hangi tür kanülün kullanacağına ise doktor tarafından karar verilir.

Santral Venöz Kateter Takılması

Santral Venöz Kateter takılabilmesi için bazı şartların oluşması gerekir. Doktor tarafından kateter takılmasına şu durumlarda müsaade edilir:

• Hastanın kolundan kan örneği alınamadığı zamanlarda,
• Hastanın kolundan ilaç, serum vb. maddelerin verilemediği durumlarda,
• Yoğun bakım hastalarında hastanın sürekli olarak takip edilebilmesini sağlamak amacıyla,
• Bazı hastalıklardan muzdarip olan kişilerde,
  1. Plazmaferez
  2. Aferez
  3. Hemodiyaliz
• Hastaya kalp pili gibi hayati araçların takılmasını gerektiren durumlarda Santral Venöz Kateter takılabilir.

Özellikle kanser hastalarında kullanılan Santral Venöz Kateter, bu hastalardan kan alınmasını ve hastalara ilaç verilmesini kolaylaştırır. Ancak bazı durumlarda hastanın durumuna göre doktor tarafından yerleştirilmesine izin verilmez.

• Hastada solunum yetmezliği gibi semptomlar varsa
• Başın aşağı doğru eğilmesini engelleyen ve başın içerisinde artan bir basınç varsa
• Tümör, trombüs gibi unsurlar hastada varsa
• Kanülün yerleştirileceği bölgenin üzerindeki ciltte yanık, enfeksiyon gibi durumlar varsa
• Takılacak olan damarda genişleme, daralma veya kanama varsa

Bu sendromlar veya hastalıklar görülen kişilere Santral Venöz Kateter takılamaz.

Santral Venöz Kateter Bakımı

Kateter hastanın durumuna göre 2 farklı tipte uygulanmakta ve bakımlarında farklılıklar görülmektedir.

• Tünelsiz (geçici) Kateter: Ortalama 4 – 6 hafta aralığında takılacak olan kanüllerde tercih edilir. Uzun süreli kullanımı uygun değildir. Bakımı ise oldukça kolay olarak yapılabilmektedir. Genellikle boyunda bulunan toplardamarlara monte edilir. Ancak monte edilen yerden dolayı hastanın hareketlerini kısıtlayıcı bir özelliği bulunur.
• Tünelli (kalıcı) kateter: 2 yıldan daha uzun süre kullanım gerektiren durumlarda kullanılır. Hastanın hareket etmesini kolaylaştırır ve enfeksiyon için ayrıca alınan önlemler hastayı bu durumdan korur.

Santral Venöz Kateter kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır. Yaygınlaşmasındaki en önemli faktör ise elbette ki avantajlarıdır.

• Hastanın canını acıtmaz. Bir kere takılır ve uzun süre boyunca hastaya müdahale edilebilmesine olanak tanır.
• Damardan verilecek olan her şey buradan verilir. Böylelikle hastaya sürekli damar yolu açılmasına gerek kalmaz.
• Bazı ilaçlar damar yolundan verilemeyecek kadar yoğundur. Bu kanül ile yoğun olan ilaçların hastaya verilme şansı vardır.
• Damar yolu ile alınan ilaçlar bir noktadan sonra geri çıkabilmektedir. Ancak Santral Venöz için bu durum geçerli değildir.
• Uygun koşullar ile hasta hastanede değil evde dahi kalabilir.

Bu avantajlar ve zorunlu durumlar ile birlikte takılmasının bazı durumlarda dezavantajı vardır. Ancak doktor tarafından hastanın durumuna göre bu olumsuz yönler göz ardı edilebilir.

• Damar veya damar yolunun tahrip olması,
• Deri altı amfizemi denilen ve bu noktaya hava girmesine olanak tanıması,
• Hava embolisi denilen ve damara hava kaçması riski,
• Pnömotoraks denilen ve akciğerlere istenmeyen havanın girişine olanak tanıması,
• Kardiyak Tamponad yani kalbin üzerinde bulunan zarda kanama meydana getirmesi,
• Nefes alışverişi zorlaştırması veya nefes borusunu zedelemesi,
• Takılan noktada bulunan sinirlerde zedelenme yapması,

Tüm bu durumlara rağmen kateter takılması gerekirse eğer o zaman şu 3 aşamanın dikkatli bir şekilde takip edilmesi gerekir. Santral Venöz Kateter bakımı;

1. Kateterin vücuda giriş yaptığı bölgenin bakımı, temizlenmesi ve pansuman yapılması,
2. Kateter lümeninin steril hale getirilmesi,
3. Kateterin kapaklarının zamanı geldiğinde değiştirilmesi ve aksatılmaması

Bu işlemler rutin bir şekilde doktorun söylediği aralıklar ile yapılır. Farklı zamanlar yerine aynı zamanlarda bu işlemler yapılabilmektedir.

Kateter bakımı için bu işlemler yapılabilirken kullanılan malzemeler; maske, steril ve steril olmayan eldiven, antiseptik spreyler, gazlı bez, bant, heparin flakon, enjektör, yeni kapak, atık kutusudur.