Litotripsi, böbrek ve idrar yollarındaki taşları vücut dışından gönderilen şok dalgaları veya lazer enerjisiyle kırarak tedavi eden minimal invaziv bir yöntemdir. Özellikle cerrahi müdahale gerektirmeyen hastalarda tercih edilen bu teknik, taşların doğal yollarla atılmasını kolaylaştırır. İşte litotripsi hakkında merak edilen tüm detaylar:

Litotripsi Türleri ve Kullanım Alanları
Litotripsi, taşın konumuna ve büyüklüğüne göre farklı tekniklerle uygulanır:

• ESWL (Vücut Dışı Şok Dalgası Litotripsi): Cilt üzerinden gönderilen ses dalgalarıyla taşlar kırılır. 2 cm’den küçük böbrek taşlarında etkilidir.
• Üreteroskopik Litotripsi (URS): İdrar kanalına yerleştirilen ince bir tüp (üreteroskop) ve lazerle taşlar parçalanır. Alt idrar yolu taşlarında tercih edilir.
• Perkütan Nefrolitotripsi (PNL): Sırttan açılan küçük bir kesiyle böbreğe ulaşılır. 2 cm’den büyük veya kompleks taşlarda kullanılır.

Litotripsi Hangi Durumlarda Gereklidir?

• Böbrek veya idrar yolu taşlarının ağrıya, enfeksiyona veya idrar akışını engellemesine yol açması
• Taş boyutunun 5 mm’den büyük olması ve kendiliğinden düşme ihtimalinin düşük olması
• Tekrarlayan taş öyküsü olan hastalarda hızlı çözüm ihtiyacı

Teşhis ve Hazırlık Süreci
Litotripsi öncesinde taşın konumunu ve boyutunu belirlemek için ultrason, BT tarama veya IVP (ilaçlı böbrek filmi) kullanılır. Hastanın kan sulandırıcı ilaç kullanımı varsa, işlemden bir hafta önce kesilmesi istenir. Aç kalınması gereken süre (genellikle 6-8 saat) ve anestezi türü (lokal/sedasyon/genel) hasta özelinde planlanır.

Litotripsi İşlemi Nasıl Yapılır?

1. ESWL Süreci: Hasta litotriptör adı verilen cihazın masasına yatırılır. Taşın konumunu belirlemek için floroskopi veya ultrason kullanılır. Şok dalgaları taş üzerine odaklanarak parçalanma sağlanır. İşlem 45-60 dakika sürer ve anestezi gerektirmez.
2. Üreteroskopik Litotripsi: Üreteroskop idrar kanalından ilerletilir. Lazer veya pnömatik enerjiyle taşlar kum tanesi boyutuna getirilir. Parçalar forsepsle çıkarılır veya dökülmesi beklenir.
3. PNL: Genel anestezi altında sırttan böbreğe girilir. Taşlar nefroskop ile görüntülenip kırılır. Büyük parçalar direkt alınır.

İyileşme ve Takip
ESWL sonrası hastalar aynı gün evine dönebilir. İdrarda hafif kanama ve ağrı 1-2 gün sürebilir. Üreteroskopik litotripsi veya PNL sonrası ise 1-2 gün hastanede kalınması gerekebilir. Taş parçalarının tamamen atıldığından emin olmak için 2-4 hafta sonra kontrol görüntüleme yapılır.

Olası Komplikasyonlar ve Riskler

• İdrar yollarında kanama veya enfeksiyon
• Taş parçalarının idrar kanalını tıkaması (“taş yolu” olarak bilinir)
• Nadiren böbrek çevresinde hematom (kan birikmesi)
• Tek seansla tamamen kırılamayan taşlar için ek seans ihtiyacı

Litotripsi Sonrası Öneriler

• Günde 2-3 litre su içerek taş parçalarının atılmasını hızlandırın.
• Doktorun önerdiği ağrı kesicileri düzenli kullanın.
• Sık idrara çıkma ve bulanık idrar durumunda enfeksiyon şüphesiyle hekime başvurun.
• Tekrar taş oluşumunu önlemek için diyetisyen eşliğinde beslenme planı oluşturun.

Taş Oluşumunu Önleme Stratejileri

• Oksalat içeren besinler (ıspanak, çikolata) sınırlandırılmalı.
• Tuz tüketimi günde 5 gramı geçmemeli.
• Limonata veya portakal suyu gibi sitrat içeren içecekler taş oluşum riskini azaltır.
• Düzenli egzersiz ve ideal kilonun korunması metabolik dengeyi destekler.

Litotripsi, modern tıbbın böbrek taşı tedavisinde sunduğu en etkili çözümlerden biridir. Ancak her hasta için uygun olmadığından, tedavi kararının üroloji uzmanıyla detaylı değerlendirme sonrası verilmesi önemlidir.