Pnömokok aşısı, Streptococcus pneumoniae bakterisinin neden olduğu zatürre, menenjit ve sepsis gibi ciddi enfeksiyonlara karşı koruma sağlayan bir aşıdır. Bu bakteri, özellikle çocuklarda, yaşlılarda ve bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde hayatı tehdit eden komplikasyonlara yol açabilir. Pnömokok aşısı, dünya genelinde yaygın olarak kullanılan ve etkinliği kanıtlanmış bir korunma yöntemidir.
Pnömokok Aşısı Türleri
Günümüzde iki temel pnömokok aşısı bulunur:
- Konjuge Pnömokok Aşısı (PCV13): 13 farklı pnömokok türüne karşı koruma sağlar. Bebeklerde ve çocuklarda rutin aşı takvimine dahildir.
- Polisakkarit Pnömokok Aşısı (PPSV23): 23 pnömokok türüne karşı etkilidir. Genellikle 65 yaş üstü bireylerde ve kronik hastalığı olanlarda kullanılır.
Kimler Pnömokok Aşısı Olmalıdır?
- 65 yaş ve üzeri yetişkinler
- Kronik akciğer hastalığı (KOAH, astım), kalp yetmezliği veya diyabeti olanlar
- Dalak fonksiyonu bozuk olan veya dalağı alınmış kişiler
- HIV pozitif bireyler veya kemoterapi görenler gibi bağışıklığı baskılanmış hastalar
- 5 yaş altı çocuklar (rutin aşı takvimine göre)
Aşı Uygulama Takvimi
- PCV13: Bebeklere 2., 4., 6. ve 12-15. aylarda olmak üzere dört doz halinde uygulanır.
- PPSV23: 65 yaş üstü bireylere tek doz şeklinde yapılır. Kronik hastalığı olanlarda 5 yıl sonra rapel doz önerilir.
Aşının Koruduğu Hastalıklar
Pnömokok aşısı, aşağıdaki hastalıkların önlenmesinde etkilidir:
- Zatürre (pnömoni)
- Menenjit (beyin zarı iltihabı)
- Sepsis (kan zehirlenmesi)
- Sinüzit ve orta kulak iltihabı
Aşının Yan Etkileri
Pnömokok aşısı genellikle güvenli kabul edilir. Hafif yan etkiler arasında şunlar görülebilir:
- Enjeksiyon bölgesinde kızarıklık, şişlik veya ağrı
- Düşük ateş (38°C’nin altında)
- Halsizlik veya kas ağrısı
Aşı Yaptırmaması Gereken Gruplar
- Aşı bileşenlerine şiddetli alerjisi olanlar
- Hamileliğin ilk üç ayındaki kadınlar (ancak doktor onayıyla sonraki aylarda yapılabilir)
- Orta veya ağır şiddette ateşli hastalığı olanlar
Aşının Etkinlik Süresi ve Rapel Doz
PCV13 aşısının koruyuculuğu ömür boyu sürerken, PPSV23 aşısının etkisi 5-10 yıl arasında azalır. Bu nedenle kronik hastalığı olanlara 5 yıl sonra tekrar doz önerilir. 65 yaş üstü bireylerde ise PPSV23 aşısı bir kez yapılır.
Türkiye’de Pnömokok Aşısı Uygulamaları
Türkiye’de PCV13 aşısı, ulusal aşı takviminde yer alır ve bebeklere ücretsiz olarak uygulanır. 65 yaş üstü bireyler ve risk grupları da Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen kurallar çerçevesinde aşıya erişebilir.
Sık Sorulan Sorular
- Aşı zatürreden tamamen korur mu?
Hayır, ancak pnömokok kaynaklı zatürre riskini %60-80 oranında azaltır. - Aşı COVID-19 ile birlikte yaptırılabilir mi?
Evet, farklı enjeksiyon bölgelerine uygulanmak koşuluyla aynı gün yapılabilir. - Aşı sonrası alkol alınabilir mi?
Alkol tüketimi aşının etkinliğini azaltmaz ancak aşırı tüketimden kaçınılmalıdır.
Pnömokok Aşısının Önemi
Zatürre, dünya genelinde 5 yaş altı çocuk ölümlerinin önde gelen nedenlerinden biridir. Aşıyla önlenebilir bu hastalıklar, doğru zamanda yapılan aşılama programlarıyla kontrol altına alınabilir.