Akciğer nakli, son dönem akciğer hastalıklarında hayatta kalma şansını artıran ve yaşam kalitesini iyileştiren bir tedavi yöntemidir. Bu prosedür, sağlıklı bir donörden alınan akciğerlerin hasta bireye nakledilmesiyle gerçekleştirilir. Ancak her hasta için uygun bir seçenek değildir ve titiz bir değerlendirme süreci gerektirir.
Akciğer Naklinin Gerektiği Durumlar
Akciğer nakli genellikle tedaviye yanıt vermeyen ve ilerleyici solunum yetmezliği olan hastalarda düşünülür. Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), pulmoner fibrozis, kistik fibrozis ve pulmoner hipertansiyon gibi hastalıklar, nakil gerekliliğinin başlıca nedenleri arasındadır. Hastanın yaşam beklentisi 18-24 aydan kısa olduğunda veya yaşam kalitesi ciddi derecede bozulduğunda nakil seçeneği değerlendirilir.
Aday Olma Kriterleri
Nakil için aday olabilmek için belirli tıbbi ve psikososyal kriterlerin karşılanması gerekir. Yaş genellikle 65’in altında olmalıdır, ancak bazı merkezler 70 yaşa kadar hastaları kabul edebilir. Kalp, böbrek veya karaciğer yetmezliği gibi ek ciddi hastalıkların bulunmaması önemlidir. Sigara kullanımı, alkol bağımlılığı veya tedaviye uyumsuzluk öyküsü olanlar nakil listesine alınmayabilir.
Organ Bekleme Süreci
Akciğer nakli için uygun bulunan hastalar, ulusal veya uluslararası organ bekleme listelerine kaydedilir. Bekleme süresi, kan grubu, vücut boyutu ve hastalığın aciliyetine göre değişir. Bu dönemde hastaların enfeksiyonlardan korunması, beslenme düzenine dikkat etmesi ve düzenli kontrolleri aksatmaması kritik önem taşır.
Ameliyat Öncesi Hazırlık
Nakil öncesinde detaylı bir tıbbi değerlendirme yapılır. Kalp kateterizasyonu, akciğer fonksiyon testleri ve psikiyatrik değerlendirmeler standart prosedürlerdir. Ayrıca bağışıklık sistemini baskılayacak ilaçlara (immünsüpresanlar) başlamadan önce enfeksiyon taramaları (hepatit, HIV vb.) yapılır.
Nakil Operasyonunun Detayları
Akciğer nakli genellikle 6-12 saat süren kompleks bir ameliyattır. Tek akciğer veya çift akciğer nakli yapılabilir. Çift akciğer nakli, özellikle kistik fibrozis gibi enfeksiyon riski yüksek hastalarda tercih edilir. Ameliyat sırasında hasta kalp-akciğer makinesine bağlanır ve donör akciğerleri yerleştirilirken solunum desteklenir.
Ameliyat Sonrası İyileşme ve Riskler
Nakil sonrası ilk birkaç hafta yoğun bakım ünitesinde takip gerekebilir. Enfeksiyon riskini azaltmak için steril koşullar sağlanır. Bağışıklık baskılayıcı ilaçlar, organ reddini önlemek için ömür boyu kullanılır. Erken dönemde akut reddetme, kanama veya hava yolu komplikasyonları görülebilir. Uzun vadede ise kronik reddetme (bronşiolitis obliterans) ve ilaç yan etkileri (böbrek hasarı, diyabet) izlenir.
Yaşam Tarzı ve Takip
Nakil sonrası hastalar düzenli kontrollere gitmeli ve ilaçlarını aksatmamalıdır. Enfeksiyonlardan korunmak için kalabalık ortamlardan kaçınmak, aşıları tamamlamak ve el hijyenine dikkat etmek önerilir. Fiziksel aktivite yavaş yavaş artırılmalı, doktor onayıyla hafif egzersizlere başlanmalıdır. Beslenmede tuz kısıtlaması ve dengeli protein alımı önemlidir.
Başarı Oranları ve Uzun Vadeli Sonuçlar
Akciğer nakli sonrası 1 yıllık sağkalım oranı %80-85, 5 yıllık sağkalım ise %50-60 civarındadır. Başarıyı etkileyen faktörler arasında alıcının yaşı, nakil öncesi genel sağlık durumu ve ameliyat sonrası bakım kalitesi yer alır.
Organ Bağışının Önemi
Akciğer nakli bekleyen hastalar için organ bağışı hayati bir konudur. Toplumda organ bağışı bilincinin artırılması, pek çok hasta için umut anlamına gelir.