Aleksitimi, bireylerin duygularını tanımlama, ifade etme ve ayırt etme konusunda zorluk yaşadığı bir psikolojik durumdur. Literatürde "duygu körlüğü" olarak da adlandırılan bu durum, kişilerarası ilişkilerde sorunlara ve içsel çatışmalara yol açabilir. Bu yazıda, aleksitimi testi sürecinden tedavi seçeneklerine kadar tüm detayları bulabilirsiniz.

Aleksitimi Nedir?
Aleksitimi, 1970’lerde tanımlanan ve Yunanca "a" (yokluk), "lexis" (kelime) ve "thymos" (duygu) kelimelerinin birleşiminden oluşan bir terimdir. Temel olarak, duyguları söze dökme yeteneğindeki eksiklik olarak özetlenebilir. Aleksitimik bireyler, yaşadıkları öfke, üzüntü veya sevinç gibi duyguları net şekilde tanımlamakta güçlük çeker. Bu durum, bedensel belirtilerle (örn. nedensiz baş ağrısı) kendini gösterebilir.

Aleksitimi Belirtileri

• Duyguları kelimelere dökmede zorlanma ("Kendimi kötü hissediyorum" gibi belirsiz ifadeler)
• Fiziksel duyumları duygusal durumlarla ilişkilendirememe (Stresliyken mide ağrısını "üzüntü"yle bağdaştıramama)
• Hayal kurma ve yaratıcı düşünmede kısıtlılık
• Sosyal ilişkilerde mesafeli davranma veya duygusal tepkilerde "donukluk"
• Somatik şikayetler (Nedensiz kas ağrıları, baş dönmesi)

Aleksitimi Testi Nasıl Yapılır?
Aleksitimi tanısı için genellikle standartlaştırılmış psikometrik ölçekler kullanılır:

1. Toronto Aleksitimi Ölçeği (TAS-20): 20 maddeden oluşan bu test, üç alt boyutu değerlendirir:
   • Duyguları tanımlama zorluğu
   • Duyguları ifade etme zorluğu
   • Dışa dönük düşünme eğilimi
2. Bermond-Vorst Aleksitimi Anketi (BVAQ): Duygusal farkındalık ve bedensel duyumları ölçen 40 soruluk bir envanterdir.
3. Klinik Görüşme: Psikiyatr veya psikologlar, hastanın çocukluk deneyimlerini ve duygusal tepki kalıplarını analiz eder.

Aleksitimi Neden Oluşur?

• Nörobiyolojik Faktörler: Beynin anterior singulat korteks ve insula bölgelerindeki işlevsel farklılıklar.
• Çocukluk Deneyimleri: Duyguların ifade edilmediği veya baskılandığı aile ortamları.
• Psikiyatrik Bozukluklar: Depresyon, anksiyete veya travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) ile komorbidite.

Aleksitimi Tedavi Yöntemleri

1. Psikoterapi Yaklaşımları

   • Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Duygu-düşünce-davranış üçgenini keşfetmeye odaklanır.
   • Şema Terapi: Erken dönem uyumsuz şemaları (duygusal yoksunluk, kusurluluk) hedefler.
   • Duygu Odaklı Terapi (EFT): Bedensel duyumlar ve duygular arasında köprü kurmayı öğretir.

2. Yaratıcı Terapiler

   • Sanat terapisi, duyguları renkler ve şekiller aracılığıyla ifade etmeyi kolaylaştırır.
   • Müzik terapisi, duygusal tepkileri uyandırmak için enstrümantal parçalar kullanır.

3. Farmakolojik Destek

   • Antidepresanlar (SSRI’lar), aleksitiminin eşlik ettiği depresyon veya anksiyeteyi hafifletebilir.

Aleksitimi ile Başa Çıkma Stratejileri

• Duygu Günlüğü Tutma: Hergün yaşanan duyguları basit kelimelerle (üzgün, mutlu) not etmek.
• Bedensel Tarama Meditasyonu: Vücutta hissedilen gerginlik veya rahatlama alanlarını fark etmek.
• Sosyal Beceri Eğitimi: Yüz ifadelerini okuma ve uygun tepkiler verme pratikleri.

Aleksitimi Testi Nerede Yaptırılır?
Aleksitimi testi, psikiyatri kliniklerinde veya ruh sağlığı uzmanları tarafından uygulanır. Online psikoloji platformları da TAS-20 gibi ölçekleri dijital olarak sunabilir, ancak sonuçların bir uzmanla değerlendirilmesi önerilir.

Aleksitimi ile İlişkili Diğer Durumlar

• Otizm spektrum bozukluğu olan bireylerde aleksitimi sıklığı %50-85 arasındadır.
• Kronik ağrı hastalarının %30’unda aleksitimi belirtileri görülür.
• Yeme bozuklukları ve madde kullanımı ile güçlü bir ilişkisi vardır.