Amputasyon, bir uzvun cerrahi olarak çıkarılması işlemidir. Genellikle hayat kurtarıcı bir müdahale olarak uygulanır ancak hastaların fiziksel ve psikolojik açıdan desteklenmesini gerektiren kompleks bir süreçtir. Bu makalede, amputasyonun nedenleri, türleri, cerrahi teknikler, sonrasındaki rehabilitasyon ve protez seçeneklerini detaylı bir şekilde ele alacağız.

Amputasyon Nedenleri
Amputasyon kararı, dokuların geri dönüşümsüz hasar gördüğü durumlarda alınır. En yaygın sebepleri şunlardır:

• Diyabetik Komplikasyonlar: Kontrolsüz diyabet, ayak ülserleri ve kangrene yol açarak uzuv kaybına neden olabilir.
• Periferik Arter Hastalığı: Bacaklardaki damar tıkanıklığı, dokuların kanlanmasını bozar.
• Şiddetli Enfeksiyonlar: Osteomiyelit (kemik iltihabı) gibi tedaviye dirençli enfeksiyonlar.
• Travmalar: Kazalar veya yaralanmalar sonucu uzvun işlevini tamamen kaybetmesi.
• Tümörler: Kemik veya yumuşak doku kanserlerinin yayılımını durdurmak için.

Amputasyon Türleri
Amputasyonun seviyesi, hasarın yeri ve hastanın genel sağlık durumuna göre belirlenir.

• Alt Ekstremite Amputasyonları:
  • Transfemoral: Diz üstünden bacak amputasyonu.
  • Transtibial: Diz altından bacak amputasyonu.
  • Ayak veya Parmak Amputasyonları: Diyabetik ayak vakalarında sınırlı doku kaybı.
• Üst Ekstremite Amputasyonları:
  • El Bileği veya Parmak Amputasyonları: Travma sonrası kısmi kayıplar.
  • Transhümeral: Dirsek üstünden kol amputasyonu.

Cerrahi Süreç ve Teknikler
Amputasyon öncesinde damar durumu değerlendirmek için Doppler ultrason veya anjiyografi kullanılır. Cerrahi sırasında sağlıklı dokular korunurken, sinirlerin kesilmesi ağrıyı önlemek için özenle yapılır. Günümüzde "myoplasti" tekniği ile kasların kemiğe tutturulması, protez uyumunu artırır.

Ameliyat Sonrası Komplikasyonlar

• Hayalet Uzv Ağrısı: Uzvun olmadığı bölgede hissedilen şiddetli ağrı.
• Enfeksiyon: Cerrahi bölgenin hijyen kurallarına uyulmaması durumunda.
• Stump (Güdük) Problemleri: Şişme, cilt tahrişi veya yara iyileşme gecikmesi.

Rehabilitasyon ve Fizik Tedavi
Rehabilitasyon, ameliyattan hemen sonra başlar. Fizyoterapistler, hastaya güdük bakımı, denge egzersizleri ve protez kullanımı konusunda eğitim verir. Su terapisi ve elektrik stimülasyonu, kas gücünü geri kazandırmada etkilidir. İlk 6 aylık süreç, psikolojik destekle birlikte yoğun bir şekilde yönetilmelidir.

Protez Seçenekleri ve Teknolojik Gelişmeler
Protezler, işlevsellik ve konfor açısından hasta profiline göre özelleştirilir.

• Mekanik Protezler: Basit eklem sistemleriyle günlük aktiviteleri destekler.
• Biyonik Protezler: Sinir sinyallerini algılayarak doğal hareket sağlar.
• Spesifik Protezler: Spor aktiviteleri için tasarlanmış modeller.

Psikolojik Destek ve Sosyal Uyum
Amputasyon sonrası depresyon ve kaygı bozuklukları sık görülür. Hastaların destek gruplarına katılımı ve psikoterapi süreçleri, özgüvenin geri kazanılmasına yardımcı olur. Aile eğitimleri de sosyal uyumda kritik rol oynar.

Amputasyondan Korunma Yöntemleri

• Diyabet hastalarının ayak bakımına özen göstermesi.
• Sigara kullanımının bırakılması (damar sağlığı için).
• Düzenli egzersizle dolaşımın desteklenmesi.