Disleksi, bireylerin okuma, yazma ve dil becerilerinde zorluk yaşamasına neden olan nörolojik temelli bir öğrenme bozukluğudur. Zekâ düzeyiyle ilişkisi olmayan bu durum, erken teşhis ve doğru destekle yönetilebilir. Disleksi testi, çocuklarda ve yetişkinlerde bu bozukluğun belirlenmesi için kritik bir adımdır. Bu yazıda, disleksi testinin nasıl yapıldığını, kimlerin yaptırması gerektiğini ve test sonrası süreci detaylıca ele alacağız.
Disleksinin Yaygın Belirtileri
Disleksi belirtileri yaşa ve bireye göre değişiklik gösterebilir. Okul öncesi dönemdeki çocuklarda kelimeleri karıştırma, harfleri ters yazma gibi işaretler görülürken, yetişkinlerde odaklanma güçlüğü ve okuduğunu anlamama öne çıkar. İşte disleksiyi düşündüren temel belirtiler:
- Harfleri (b-d, p-q) veya rakamları (6-9) karıştırma
- Heceleme ve fonetik farkındalıkta zorlanma
- Okurken satır atlama veya kelimeleri tersten okuma
- Yönergeleri takip etmede güçlük
- Zaman yönetimi ve organizasyon becerilerinde eksiklik
Disleksi Testi Ne Zaman Yapılmalı?
Disleksi testi, çocuklarda okula başladıktan sonra akademik performans düşüklüğü, yetişkinlerde ise iş yerinde sürekli hatalar yapma gibi durumlarda önerilir. Okul çağındaki çocuklarda 2. sınıftan itibaren güvenilir sonuçlar alınabilir. Erken teşhis için aşağıdaki durumlarda uzmana başvurulmalıdır:
- Okuma hızının yaşıtlarına göre belirgin şekilde yavaş olması
- Yazı yazarken harf atlama veya ekleme
- Matematiksel sembolleri karıştırma (+, – gibi)
- Sözlü talimatları takip etmede zorlanma
Disleksi Testi Nasıl Yapılır?
Disleksi tanısı, nöropsikolojik değerlendirme ve standart testlerle konulur. Süreç genellikle şu adımları içerir:
- Ön Değerlendirme: Aile öyküsü, gelişimsel geçmiş ve akademik performans incelenir.
- Bilişsel Testler: WISC-IV gibi zekâ testleriyle bilişsel profil çıkarılır.
- Okuma-Yazma Becerileri Analizi: Kelime tanıma, okuduğunu anlama ve yazma hızı ölçülür.
- Nörolojik Tarama: Dikkat eksikliği veya görsel-işitsel sorunlar elenir.
Test Sürecinde Kullanılan Araçlar
- TOWRE (Test of Word Reading Efficiency): Akıcı okuma becerisini değerlendirir.
- DEST-2 (Dyslexia Early Screening Test): 5-6 yaş çocuklar için erken tarama sağlar.
- DAST (Dyslexia Adult Screening Test): Yetişkinlerde disleksi belirtilerini tespit eder.
Test Sonrası Süreç ve Müdahale
Test sonuçlarına göre bireye özel bir eğitim planı oluşturulur. Okul çağındaki çocuklar için Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP) hazırlanır. Yetişkinlerde ise iş yerinde düzenlemeler ve teknolojik destek araçları (sesli kitap uygulamaları gibi) önerilir. Disleksi tedavisinde etkili yöntemlerden biri olan Orton-Gillingham yaklaşımı, çoklu duyusal öğrenmeyi temel alır.
Disleksi ile Yaşamı Kolaylaştıran Stratejiler
- Renkli okuma şeritleri veya büyütülmüş yazı tipi kullanmak
- Bilgisayar programlarıyla yazım hatalarını düzeltmek
- Görsel zaman çizelgeleriyle organizasyon becerisini geliştirmek
- Okuma saatlerini kısa tutarak dikkat süresini optimize etmek
Ailelere ve Eğitimcilere Öneriler
Disleksi tanısı alan bireylerin özgüvenini korumak için olumlu geri bildirimler vermek kritiktir. Öğrenme sürecinde sabırlı olmak ve küçük başarıları kutlamak motivasyonu artırır. Okul ile iş birliği yaparak sınavlarda ek süre talep etmek gibi akademik düzenlemeler sağlanmalıdır.