Glukoz testi, kandaki şeker seviyesini ölçerek diyabet gibi metabolik hastalıkların teşhis ve takibinde kullanılan temel bir tıbbi analizdir. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, dünya genelinde 422 milyondan fazla kişi diyabetle yaşıyor ve glukoz testi erken tanı için kritik bir rol oynuyor. Bu yazıda, glukoz testinin türleri, nasıl yapıldığı, sonuçların ne anlama geldiği ve kimlerin düzenli olarak test yaptırması gerektiği konularını detaylıca ele alacağız.
Glukoz Testi Türleri
Glukoz testleri, farklı klinik durumlara göre çeşitlilik gösterir. En yaygın kullanılan testler şunlardır:
- Açlık Kan Şekeri Testi: 8-12 saatlik açlık sonrası yapılır. Normal değer 70-99 mg/dL arasındadır.
- Tokluk Kan Şekeri Testi: Yemekten 2 saat sonra ölçülür. 140 mg/dL’nin altı normal kabul edilir.
- Oral Glukoz Tolerans Testi (OGTT): Özellikle gebelik diyabetinin teşhisinde kullanılır.
- HbA1c Testi: Son 3 aylık ortalama kan şekeri düzeyini gösterir. %5,7’nin altı normaldir.
Hangi Durumlarda Glukoz Testi Yapılmalı?
Aşağıdaki belirtilerden herhangi biri varsa glukoz testi önerilir:
- Sürekli susuzluk hissi ve ağız kuruluğu
- Sık idrara çıkma (özellikle geceleri)
- Açıklanamayan kilo kaybı veya yorgunluk
- Bulanık görme ve yaraların geç iyileşmesi
- Ellerde veya ayaklarda uyuşma/karıncalanma
Test Nasıl Yapılır?
Glukoz testi için genellikle parmak ucundan veya damardan kan örneği alınır. Açlık testi için 8 saat boyunca su dışında hiçbir şey tüketilmemesi gerekir. OGTT’de ise önce açlık kan şekeri ölçülür, ardından 75 gram glukoz içeren solüsyon içilir ve 2 saat sonra tekrar kan alınır.
Sonuçlar Nasıl Yorumlanır?
- Normal Değerler: Açlıkta <100 mg/dL, toklukta <140 mg/dL, HbA1c <%5,7.
- Prediyabet: Açlıkta 100-125 mg/dL, toklukta 140-199 mg/dL, HbA1c %5,7-6,4.
- Diyabet: Açlıkta ≥126 mg/dL, toklukta ≥200 mg/dL, HbA1c ≥%6,5.
Glukoz Testinin Önemi
Diyabet, erken evrede belirti vermeden ilerleyebilen ve kalp-damar hastalıkları, böbrek yetmezliği gibi ciddi komplikasyonlara yol açan bir hastalıktır. Düzenli glukoz testi ile kan şekeri seviyeleri kontrol altında tutulabilir ve organ hasarı önlenebilir. Özellikle ailesinde diyabet öyküsü olanlar, obezite sorunu yaşayanlar ve 45 yaş üstü bireyler yılda en az bir kez test yaptırmalıdır.
Gebelikte Glukoz Testi
Gebelik diyabeti, anne ve bebek sağlığını riske atabilir. Bu nedenle hamilelerde 24-28. haftalar arasında OGTT uygulanır. Test sonucuna göre diyet düzenlemesi veya insülin tedavisi planlanır.
Test Öncesi Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Testten önceki 3 gün normal beslenmeye devam edilmeli, aşırı karbonhidrat tüketiminden kaçınılmalı.
- Alkol ve sigara test öncesi 24 saat boyunca kullanılmamalı.
- Kortizon gibi ilaçlar kullanılıyorsa doktora bildirilmeli.
Evde Kan Şekeri Takibi
Diyabet hastaları, evde glukometre ile düzenli ölçüm yaparak insülin dozlarını ayarlayabilir. Ölçümlerin sabah aç karnına, yemeklerden 2 saat sonra ve gece yatmadan önce kaydedilmesi önerilir.
Glukoz Testi ve Yanlış Sonuçlar
Aşırı stres, enfeksiyonlar veya susuzluk gibi faktörler geçici olarak kan şekerini yükseltebilir. Bu durumda testin birkaç gün sonra tekrarlanması gerekebilir.
Çocuklarda Glukoz Testi
Tip 1 diyabet, çocukluk çağında daha sık görülür. Sık idrara çıkma, yatak ıslatma ve ani kilo kaybı gibi belirtilerde çocuk endokrinoloji uzmanına başvurulmalıdır.
Glukoz Testi Fiyatları ve Erişim
Glukoz testi, devlet hastanelerinde ücretsiz yapılırken özel laboratuvarlarda 50-150 TL arasında değişen ücretlerle uygulanır. Sonuçlar genellikle aynı gün içinde çıkar.