Gluten testi, vücudun buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda bulunan gluten proteinine karşı verdiği anormal tepkileri tespit etmek için kullanılan tıbbi bir prosedürdür. Çölyak hastalığı, gluten intoleransı veya buğday alerjisi gibi durumların teşhisinde kritik rol oynar. Bu yazıda gluten testinin türlerini, nasıl yapıldığını, sonuçların ne anlama geldiğini ve test öncesi/sonrası dikkat edilmesi gerekenleri detaylıca ele alacağız.

Gluten Testi Neden Yapılır?
Gluten testi, özellikle sindirim sistemi şikayetleri (ishal, şişkinlik, karın ağrısı) veya açıklanamayan kilo kaybı olan kişilerde istenir. Çölyak hastalığı otoimmün bir bozukluktur ve gluten tüketimi ince bağırsakta hasara yol açar. Gluten intoleransı ise çölyak dışı gluten duyarlılığı olarak bilinir ve benzer semptomlara rağmen bağırsak hasarı görülmez.

Gluten Testi Türleri

• Kan Testleri:

  • Anti-tTG (doku transglutaminaz antikoru): Çölyak teşhisinde en sık kullanılan test.
  • EMA (Endomisyum antikoru): Anti-tTG sonucu belirsizse doğrulama için kullanılır.
  • Total IgA Eksikliği Taraması: IgA eksikliği olanlarda yanlış negatif sonuçları önlemek için yapılır.

• Genetik Testler:

  • HLA-DQ2 ve HLA-DQ8 genleri pozitif çıkarsa çölyak riski artar, ancak tek başına tanı koydurmaz.

• Endoskopi ve Biyopsi:

  • İnce bağırsaktan alınan doku örneğinde villus atrofisi (çölyak spesifik hasar) aranır.

• Eliminasyon Diyeti:

  • 4-6 hafta gluten içermeyen beslenme sonrası semptomların gerilemesi gluten hassasiyetini gösterir.

Test Öncesi Hazırlık
Kan testleri ve endoskopi öncesi gluten tüketmeye devam etmek gerekir. Gluten diyetten çıkarılırsa test sonuçları yanlış negatif çıkabilir. Testten 8 saat önce aç kalınması önerilir.

Gluten Testi Sonuçları Nasıl Yorumlanır?

• Pozitif Anti-tTG ve EMA: Çölyak hastalığı lehine kuvvetli bulgudur. Kesin tanı için endoskopi şarttır.
• Negatif Kan Testi + Pozitif Semptomlar: Gluten intoleransı veya buğday alerjisi düşünülür.
• Genetik Test Pozitifliği: Çölyak gelişme riski vardır, ancak hastalık aktif değildir.

Test Sonrası Süreç
Çölyak tanısı alan kişiler ömür boyu glutensiz diyet uygulamalıdır. Gluten intoleransında ise diyet esnek olabilir, ancak semptomlar takip edilmelidir. Buğday alerjisi olanlar buğday ürünlerinden tamamen kaçınmalıdır.

Glutensiz Diyette Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Paketli gıdalarda "glutensiz" etiketi arayın.
• Yulaf doğal olarak glutensizdir ancak çapraz bulaşma riskine dikkat edin.
• Restoranlarda yemek siparişi verirken mutfağa özel talimat iletin.

Çocuklarda Gluten Testi
Çocuklarda büyüme geriliği, kronik ishal veya demir eksikliği anemisi varsa gluten testi yapılmalıdır. Kan testleri 2 yaş üstü çocuklarda güvenilirdir, ancak endoskopi için pediatrik gastroenterolog onayı gerekir.

Yanlış Negatif Sonuçları Önleme İpuçları

• Test öncesi en az 6 hafta gluten içeren beslenme sürdürülmeli.
• IgA eksikliği olanlarda IgG bazlı testler kullanılmalı.
• Endoskopi sırasında bağırsağın farklı bölgelerinden örnek alınmalı.

Gluten İntoleransı ve Çölyak Arasındaki Farklar

• Çölyakta bağırsak hasarı ve otoantikorlar varken, intoleransta bu bulgular yoktur.
• İntoleransta semptomlar genellikle 48 saat içinde kaybolur, çölyakta aylarca sürebilir.