Akciğer Grafisi Nedir?

Akciğer grafisi veya diğer ismiyle akciğer filmi, acil servislere müracaat eden hastalar arasında en çok uygulanan radyolojik görüntülemedir. Bu görüntüleme tekniği sayesinde torak boşluğundaki (göğüs kafesi) kalp, akciğer, göğüs duvarı, hava yolları, omurga ve göğüs kemikleri, kan damarları gibi organların görüntülenmesi sağlanır. Bununla birlikte ciğerlerin içinde bulunan hava ve sıvının da belirlenmesinde etkili bir tekniktir.

Akciğer Filmi Çekim Teknikleri

Toraksın görüntülenmesine imkân sunan akciğer grafisi, birkaç farklı şekilde çekilebilir. Akciğer filmi çekerken, X-ışınının hangi alandan verileceğine ve hastanın çekim pozisyonuna bağlı olarak bazı teknikler kullanılmaktadır. Bu teknikler görüntülenme nedenine ve hastanın durumuna göre değişebilmektedir. Kullanılan akciğer film teknikleri şunlardır;

PA Akciğer Grafisi: Hastalara uygulanan rutin akciğer filmidir ve posteroanterior olarak adlandırılır.  Kişi göğsünü röntgen makinesi tablasına yaslayarak, arkadan öne X ışını verilir. Işın 180 cm mesafede dik açı ile verilmektedir. En çok kullanılan akciğer grafisi olarak bilinir.

AP Akciğer Grafisi: Göğüs kafesindeki organların büyük olarak görüntülenmesini sağlayan bu çekim şekli aynı zamanda Anteroposterior akciğer grafisi olarak da bilinir. Kişi sırtını röntgen tablasına yaslayarak, önden arkaya X ışını verilir. Bu çekim genellikle ayağa kalkamayacak olan hastalar için uygulanır.

Lateral (yanal) Akciğer Grafisi: Yanal çekilen akciğer grafisi ayakta ve hafif öne doğru eğilerek çekilir. Röntgen alt tablasına çekilmek istenen ense tarafı yerleştirilir ve kollar yukarı kaldırılır. Işın ile mesafe 100 cm’dir. Çekilecek taraf sol yan ise ışın sağdan verilirken, sağ yan ise soldan verilir.

Lateral Dekübitüs Akciğer Grafisi: Yan yatma pozisyonunda çekilen bu akciğer grafisinde akciğerlerde biriken sıvının tespiti yapılmaktadır.

Ayrıca bu en fazla kullanılan akciğer grafileri yanında ileri seviyelerde tanı için kullanılan ekspiryum, lordotik ve oblik akciğer grafi çeşitleri bulunmaktadır.

Akciğer Grafisinin Yaygın Kullanım Alanları Nelerdir?

Genellikle göğüs yaralanması ve ağrısı, nefes darlığı, yüksek ateş gibi, şikayetleri olan kişilerden istenen akciğer filmi invazif olmayan (cerrahisiz) tıbbi test yöntemidir. Bu şikayetler yanında aynı zamanda kişilerin şu sağlık sorunları olup olmadığının belirlenmesinde yardımcı olur;

• Akciğer iltihaplanması
• Kalp yetmezliği ve diğer kalp sorunları
• Amfizem (Akciğer hastalığı)
• Akciğer kanseri
• Göğüs bölgesine tıbbi cihazların konumlandırılmasında alan tespiti
• Akciğerlerin etrafında sıvı veya hava toplanması
• Akciğer sönmesi
• Travma kaynaklı kaburga kırıklığı

Akciğer filmi, göğsün iç kısımlarını görüntülerken çok küçük dozlama ile iyonlaştırıcı radyasyon kullanmaktadır. Görüntülenen torak bölgesi inatçı öksürük, nefes darlığı, yüksek ateş, göğüs ağrısı veya yaralanmanın nedenini teşhis etmeye yardımcı olmada kullanılabilir. Bunlar yanında, ayrıca en fazla görülen hastalıkların başında gelen zatürre yani pnömoni akciğer grafisi ile teşhis edilebilir. Ayrıca kanser gibi farklı akciğer rahatsızlıklarının teşhis ve sonrasında izlenmesi içinde kullanılmaktadır. Akciğer grafisi kolay ve hızlı bir röntgen tekniği olduğu için özellikle acil tanı ve tedavi için çok etkilidir.

Akciğer Filmi Nasıl Çekilir?

Akciğer filmi için kullanılan röntgen cihazı, duvara monte edilen kutuya benzer bir aparat ve elde edilen görüntüleri dijital olarak kaydeden özel bir plakadan oluşmaktadır. X ışını üreten tüp benzeri cihaz yaklaşık olarak çekilecek alandan altı fit yani, 180 cm uzağa konumlandırılmaktadır. Ancak çekim yapılmak için hastanın yatabileceği bir yatak üzerine de yerleştirilebilmektedir.   Bunun yanında yatağından kalkamayacak durumda olan hastalarda akciğer filmi ihtiyacı olduğunda portatif olarak kullanılan röntgen makinesi bulunur.

Akciğer filmi çekimi her ne kadar fotoğraf çekmek kadar pratik ve hızlı bir işlem olsa da, öncesinde, sırasında ve sonrasında dikkat edilmesi gereken bazı püf noktalar bulunmaktadır. Bunlara dikkat etmek, çekilen akciğer filminin tekrarlanmasını önlerken, teşhis ve tedavinin yapılmasında daha doğru sonuçlar alınmasını sağlar. İşte akciğer filmi öncesi, sırasında ve sonrasında dikkat edilmesi gerekenler;

Hazırlık Aşaması

Akciğer filmi çekilirken teferruatlı bir ön hazırlığa ihtiyaç duyulmaz. Aşağıdakilere dikkat etmek ve uygulamak yeterlidir;

• Çekim sahasına girmeden önce üst giysiler çıkarılarak önlük giyilmesi gerekir. Bazen hiç buna gerek kalmadan üst giysi üzerinden de çekim yapılabilir, ancak bayanların metal içeren sutyen kullanmamaları gerekir.
• Gözlükler, takılar, kemer gibi metal içeren aksesuarların çıkarılması gerekir.
• Gebelik durumlarında bebeğin radyasyondan etkilenmemesi adına akciğer grafisi gibi görüntüleme tekniklerinden yararlanmak ikinci plandadır. Gebelik durumu var ise doktora bilgi verilmelidir. Akciğer grafisinin zorunlu olduğu durumlarda yararlanılabilir.

Çekim Aşaması

Akciğer filmi çekilirken Pa akciğer grafisi veya diğer tekniklerden hangisiyle çekim yapılacaksa, kişinin ona göre konumlandırılması gerekir. Çünkü birinde göğüs bölgesi röntgen tablasına dayanırken diğerinde sırt bölgesinin yaslanması gerekir. Hastanın makine tablasına göre konumlandırılması, istenen akciğer filmi tekniğine göre yapılır ve görevli uzman kişi tarafından doğruluğu kontrol edilir. Ayrıca çekim esnasında diğer dikkat edilmesi gerekenler şu şekilde sıralanabilir;

• Röntgen tablasına yaslanacak olan bölüm (sırt veya göğüs) istenen şekilde yerleştirilmelidir
• Alınacak görüntünün net olması için kıpırdamadan durmaya dikkat edilmelidir
• Çekim esnasında birkaç saniye boyunca nefes alınıp verilmemelidir.
• İşlem tamamlandığında, radyolog tamam çıkabilirsiniz diyene kadar beklemeye devam edilmelidir, çünkü çekimin tekrarlanması gerekebilir.

Akciğer filminin çekilme aşaması tüm hazırlıklar dahil ortalama 15 dakika sürmektedir ancak tekrarlanması gerektiği durumlarda bu süre uzayabilir.  Sonuçların alınması, değerlendirilmesi ve değişikliklerin izlenmesi gerektiğinde ek çekimlerin yapılması duruma göre on beş gün ya da daha uzun sürebilir. Bunun yanında evlilik gibi bazı prosedürleri yerine getirmek için akciğer grafisi verem savaş dispanseri veya devlet hastanelerinde yapıldığı zaman, çekim süresi sıraya bağlı olarak uzayabilir. Bu yüzden çekim öncesi randevu alınarak, randevu saatinde orda bulunulması tavsiye edilir.

Çekim Sonrası ve Sonuçlar

Akciğer filmi çektirirken herhangi bir ağrı ya da rahatsızlık hissedilmesine sebep olan bir durum söz konusu değildir. Sadece röntgen tablasının soğuk olmasından dolayı hafif bir irkilme yaşanabilir. Bunun dışında göğüs duvarında artrit olan ya da herhangi bir kol veya omuz yaralanması yaşayan kişiler akciğer filmi çekiliyorsa, çekim anında sabit kalmakta zorlanabilirler. Fakat bu durumda uzman bir radyolog, kişiyi en uygun pozisyonda konumlandırarak bu problem aşılabilir.

Akciğer filmi sonuçları çekildiği an genellikle akciğer filminin çekilmesini isteyen doktorun ekranına yansır. Ayrıca yapılan çekim değerlendirirken, öncelikle hastanın kimlik bilgileri ve çekim yapılan tarih ve saat kontrol edilmelidir. Bununla birlikte hastanın yaşı, cinsiyeti ve hastalık öyküsü de değerlendirmede göz önünde bulundurulmalıdır. Çekilen akciğer grafisinin kişinin durumuna uygun teknik ile çekilip çekilmediği de önemli bir faktördür. Eğer anormallikler görülüyorsa ek ve farklı görüntülemeler istenebilirken, bir sonraki muayenede anormallik görülen durumda değişiklik olup olmadığına dair filmin tekrarlanması istenebilir.

Akciğer Filmi Nerede Çekilir?

Akciğer grafisi devlet hastanesi, dispanser, özel hastaneler, özel görüntüleme merkezleri, verem savaş dispanseri gibi pek çok yerde çekilebilmektedir. Devlet hastanelerinde ücretsiz çekim yapılabilirken, verem dispanserinde ücretsiz olarak çektirebilmek için aile hekimliğinden sevk ve yönlendirme yazısı almak gerekir. Bunun yanında akciğer grafisi fiyatları özel görüntüleme merkezleri ve hastanelerin fiyat politikasına göre değişiklik göstermektedir.

Akciğer Filmi Faydaları ve Riskler Nelerdir?

Akciğer filmi; pratik olması ve sonucunun hemen değerlendirilebilir olmasından dolayı tanı koyarken çok faydalı bir prosedür olarak belirtilmektedir. Bu tanı tekniğinin kendine has faydaları ve riskleri bulunmaktadır. Risk ve faydalar şu şekilde sıralanabilir;

Akciğer Grafisi Faydaları

• Özel bir hazırlık gerektirmez
• Röntgen çekiminde maruz kalınan radyasyon miktarı çok azdır ve işlem sonrası vücutta kalmaz.
• Akciğer grafisi ekipmanı diğer tıbbı görüntülenme ekipmanlara göre nispeten daha ucuzdur, bu da bu görüntülenmenin pek çok yerde ve kişi tarafından yapılmasını uygun hale getirir.
• Kolay ve hızlı görüntülenme sağladığından acil olarak tanı ve tedavi için etkilidir.

Akciğer Grafisi Riskleri

• Çok nadir bir durum olsa da radyasyona maruz kalmak kanser riski içerebilir.
• Bu görüntüleme tekniğinde kullanılan dozun etki durumu kişiden kişiye ve teknikten tekniğe değişebilir.
• Hamilelik durumunda fetüs radyasyona maruz kalabilir
• Çekim esnasında küçük bir kıpırdama görüntüyü bulanıklaştırabilir ve tekrar edilmesi gerekebilir.
• Kolay, pratik ve ekipman maliyetinin nispeten düşük olmasından dolayı çok sık kullanılır.