Alzheimer Testi

Alzheimer Testi Nedir?

Alzheimer testi, Alzheimer hastalığının teşhis edilmesi için uygulanan bir test türüdür. Testin amacı kişide Alzheimer riski olup olmadığı veya bu hastalığa yakalanıp yakalanmadığının tespit edilmesidir. Alzheimer hastalığı, zamanla ölen beyin hücrelerinden kaynaklı hafıza kaybının yani demansın (bunama) yaşanması ve bilişsel işlevlerin azalmasıyla oluşan nörolojik bir hastalıktır.

Alzheimer nörolojik bir hastalık olduğu için beyinde beta amiloid plakları görülür. Bu hastalığın başlangıç evresinde yalnızca basit unutkanlıklar görülse de ilerleyen zamanlarda kişinin yakın geçmişte yaşadığı olayları, aile fertlerini veya yakın çevresini tanıyamamasına kadar unutkanlık seviyesi ilerleyebilir. Bu hastalığın daha ileri evrelerinde ise kişiler, kendi kendine temel ihtiyaçlarını karşılayamayacaklarından  genelde bakıma ihtiyaç duyarlar.

Alzheimer İçin Kullanılan Testler

Alzheimer testi; Alzheimer hastalığının doğru olarak teşhis edilmesi ve ardından gereken tedavinin uygulanması için çok önemlidir. Bunun yanında bu test, hastanın bakımı, kişiyle ilgili gelecek planlarının yapılabilmesi ve ailesinin eğitilmesi için ilk adımdır. Alzheimer testinde kişiye ilk olarak cevap verebileceği kolay sorular sorularak cevap vermesi istenir, örneğin nerede oturduğu, adı soyadı veya yaşı gibi. Verilen cevaplara göre bir değerlendirme yapıldıktan sonra başka sağlık sorunlarının olup olmadığı kontrol edilir. Bunlar arasında depresyon, Parkinson hastalığı, daha önce geçirdiği felç semptomları ya da veya farklı tıbbi koşulların belirtilerine sebep olan ya da katkıda bulunan diğer sağlık problemleri de değerlendirilmektedir.

Alzheimer testinde kişinin hafıza bozukluğunun, düşünme becerilerinin, işlevsel yeteneklerinin ve davranış değişikliklerinin belirlenmesi için çeşitli testler uygulanır. Testlerde kişinin problem çözme becerileri, dil kullanımı, hafızası ve soyut düşünme gibi bilişsel yetenekleriyle ilgili sorulara verdiği cevaplar değerlendirilir.  Ayrıca bu konuda verilen görevleri yerine getirip getiremediği de incelenir. Alzheimer hastalığı için uygulanan testler şu şekildedir:

Zihinsel Durum Testi

Zihinsel durum testleri düşünme ve hafıza becerilerinin değerlendirilmesi için uygulanan test türüdür. Bu testte bilişsel bozukluk derecesinin değerlendirilmesi için puanlama yapılır.

Nöropsikolojik Test

Nöropsikolojik test, kişinin davranışı ile beyni arasındaki ilişkiyi değerlendiren bir test türüdür. Alzheimer dahil olmak üzere düşünceyi, duyguyu ve davranışı etkilemekte olan koşulların teşhisinde ve tedavisinde faydalıdır. Ayrıca dil, planlama, hafıza, davranış ve mantık yürütme becerilerinin kontrol edilmesine yönelik başka testler de yapılır.

Nörolojik testlerde hafızanın ve bilişsel becerilerinin değerlendirmesine yönelik kapsamlı testler yapılırken, bu testler, kişinin bunama hastası olup olmadığı, araba kullanmak ve mali durumunu yönetmek gibi günlük görevleri güvenli bir şekilde yerine getirip getiremediğinin belirlenmesine yardımcı olur. Ayrıca testte, alzheimerın depresyon semptomlarına neden olup olmadığı da değerlendirebilir. Alzheimer demans teşhisinde uygulanan klinik değerlendirmeler ve fiziki muayeneler genellikle yeterli bilgi sağlar fakat hastalığın teşhisi için bu bilgiler yeterli olmadığında, ek testler de uygulanabilir.

Laboratuvar Testleri

B-12 vitamin eksikliği veya tiroid bozukluğu belirtileri, Alzheimer demansına benzer olduğu için bunların dışlanması için bazı laboratuvar testleri yapılması gerekir. Alzheimer hastalarının beyinlerinde bulunan iki protein (beta-amiloid ve tau), beyni ve omuriliği çevreleyen sıvıdan ölçülebilir.

Sıvı, plakları oluşturan beta-amiloid proteinlerinin ve karışıklık oluşturan tau proteinlerinin anormal gelişiminin kanıtı için incelenir. Hem plakların hem de düğümlerin Alzheimer hastalığının gelişimine katkıda bulunduğu düşünülmektedir. Bu proteinler, Alzheimer hastalığını diğer demans nedenlerinden ayırabilir ve önemli zihinsel gerileme yaşamadan önce hastalık sürecindeki kişileri tanımlamaya yardımcı olabilir. Bunun yanında bu testler Alzheimer teşhisinde yararlı olsa da henüz teşhis için rutin olarak kullanılmamaktadırlar.

Beyin Görüntüleme Testleri

Alzheimer hastalığı nedeni beyin hücrelerinin kaybından dolayı olduğu için yaşanan bu kayıplar görüntüleme testleri ile farklı şekillerde tespit edilebilirler. Ancak teşhis konmasında tek başına yeterli olmayabilirler. Bunun yanında elde edilen bu görüntülerdeki anormalliklerin yaşa bağlı gelişip gelişmediği de böylelikle doğrulanmış olur. En sık kullanılan beyin görüntüleme testleri şu şekildedir:

• Manyetik rezonans görüntüleme (MRI), 
• Bilgisayarlı tomografi (BT),
• Pozitron emisyon tomografisi (PET),

Alzheimer Testi Neden Yapılır?

Alzheimer demansı, günlük yaşamın çeşitli yönlerini etkilediğinden dolayı demansın uyarı işaretleri ortaya çıktığında, hızlı ve doğru bir teşhis çok önemlidir. Alzheimer hastalığının erken semptom ve belirtileri arasında şunlar bulunur:

• Depresyon veya kişilik değişiklikleri gibi ruh hali değişiklikleri,
• Yer veya zamanın geçişiyle ilgili kafa karışıklığı
• Ev veya iş gibi günlük yaşamda görevleri tamamlamada zorluk yaşama
• Adres veya olayların hatırlanmasında güçlük yaşama gibi hafıza kaymaları,
• Problem çözmede, konsantrasyon ya da planlama güçlüğü,
• Araç kullanma sırasında mesafeyi anlamama, kaybolma veya eşyaları yanlış yerleştirme gibi görsel zorluklar yaşama
• Konuşma ve yazmada sözcük dağarcığının azalması gibi dil sorunları
• Bazı konularda karar verememe,
• İş etkinliklerinden veya sosyal ilişkilerden çekilme

Alzheimer Testi Nasıl Yapılır? 

Alzheimer hastalığının net teşhisi için ayırıcı bir tanı testi bulunmasa da hastalığın teşhisinde birçok tanı testi bir arada kullanılır. Hasta ilk olarak nöroloji kliniklerine yönlendirilir ve nöroloji uzmanları tarafından değerlendirmeye alınır. Bununla birlikte erken alzheimer testi için uygulanan adımlar şu şekilde sıralanabilir:

Test Öncesi

Alzheimer hastalığının teşhisi ve tedavisi için yapılması gereken tanı testlerinin sonucunda hastalığa yönelik bulguların elde edilmesi durumunda hekim tarafından hastalığın kesin teşhisi konulabilir. Bununla birlikte test öncesi yapılması gerekenler şu şekildedir:

• Görüntüleme testleri öncesi üzerinde metal aksesuarlar ve implantlar varsa çıkarılmalıdır.
• Radyoaktif maddeye veya başka bir alerjik reaksiyon varsa bildirilmelidir.
• Reçeteli ve reçetesiz ilaçlar, takviyeler ve bitkisel ilaçlar alınıyorsa bildirilmelidir.
• Radyofarmasötik (görüntüleme maddesi) enjeksiyonu için damar yolu açılmalıdır.
• Hastanın rahatlaması için sakinleştirici verilmelidir.

Test Sırasında

Alzheimer hastalığının belirlenmesi için ilk olarak hastanın tıbbi geçmişi, ilaç geçmişi ve semptomları belirlenir. Bunun yanında laboratuvar, beyin görüntüleme veya hafıza testleri uygulanır. Bu testler, benzer semptomlara neden olan diğer durumların dışlanması da dahil olmak üzere, hastalığın tanı ve yavaşlatılması için faydalı bilgiler sağlayabilir. Kişinin Alzheimer hastalığının tanı ve tedavisi için uygulanan Alzheimer ve unutkanlık testi şu şekildedir:

• Günlük rutin işlerde sorun yaşanması
• Mevcut diğer tıbbi durumlar
• Alınan ilaçlar
• Medeni durumu, yaşam koşulları, işi, cinsel geçmişi ve önemli yaşam olayları gibi kişisel geçmiş, 
• Ruhsal durum,
• Ailede herhangi bir hastalık dâhil olmak üzere geçmiş aile öyküsü alınması
• Ayrıca yaşanan sorunun diğer olası nedenlerini belirlenmesi için idrar veya kan gibi tıbbi testler yapılabilir.

Mini mental durum testi: Mini mental durum testi, beynin öğrenme, hafıza, düşünme ve  planlama becerileriyle ilgili alanlarında sorun olup olmadığının belirlenmesine yardımcı olur. Bu testte kişinin problem çözme yeteneği, dikkat süresi, sayma becerisi ve hafızası kontrol edilir.

Nöropsikolojik Test: Nöropsikolojik testte, beyin ve davranış arasındaki ilişkisi incelenir. Alzheimer dahil olmak üzere kişinin duygu, düşünce ve davranışı etkileyen koşulların teşhisinde ve tedavisinde faydalı olur.

BT tarama: BT'de (bilgisayarlı tomografi) taramaları, Alzheimer'ın sonraki aşamalarında yaygın olan beyin değişikliklerini görüntülenmesine yardımcı olur.

Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRI): MRI, tümörün veya inmenin Alzheimer gibi görünen semptomlara neden olup olmadığını belirlenmesine yardımcı olur. Ayrıca, hastalığa bağlı beyin değişiklikleri de belirlenebilir.

Pozitron Emisyon Tomografisi (PET): PET, Alzheimer ile ilişkili protein plaklarının tespit edilmesine yardımcı olur.

Bununla birlikte nöroloji unutkanlık testi uygulamalarında, kişinin hafızasının ve diğer bilişsel işlevlerinin zaman içinde nasıl değiştiğinin kontrolü için tekrarlanabilir. Ayrıca Alzheimer olmayan fakat demans gibi hafıza problemlerinin diğer nedenlerini teşhis edilmelerine de yardımcı olurlar. Bu hafıza problemleri arasında inme, tümör, Parkinson hastalığı, uyku bozuklukları, ilaçların yan etkileri, enfeksiyon, hafif bilişsel bozukluk veya vasküler demans sayılabilir. Ayrıca bu hastalıklardan bazıları erken tanıyla tedavi edilebilir ve muhtemelen geri döndürülebilirler.