Asepsi Nedir ?

Asepsi, hastalık ve enfeksiyonların oluşumunda rol oynayan mikroorganizmaların (parazit, virüs, bakteri ve mantar gibi) yok edilerek ortamdan uzaklaştırılmasıdır. İnsanlar vücutlarında çeşitli mikroorganizmaları barındırmaktadır. Bağışıklığın düşmesi sonucunda, mevcut mikroorganizmalar üreyerek hastalık oluşturabilmektedir. Ancak her mikrop, her insanda hastalık yapmayabilir. Özellikle hastane gibi ortamlarda çok sayıda mikroorganizma bulunmaktadır. Hijyen kurallarına dikkat edilmediği takdirde enfeksiyon oluşması riski yüksektir. Asepsi, sadece ameliyathanede kullanılan aletlerin ve ortamın steril (mikroorganizma bulundurmayan) olması değildir. Diğer hasta servislerinde de el hijyenine dikkat edilmesi ve oda temizliği gibi ilkelere dikkat edilerek asepsi sağlanmaktadır. Böylece hastane enfeksiyonu riski en aza indirgenir. 

Asepsi Çeşitleri Nelerdir?

Hastane enfeksiyonu, hastaneye yattıktan sonraki 2 - 3 gün içerisinde ortaya çıkan enfeksiyonlardır. Özellikle de yoğun bakım hastalarında ve ameliyat olan kişilerde görülmektedir. Bu durum kişilerin genel sağlığını bozar ve tedavi sürecini uzatır. Sağlık çalışanları, hastane enfeksiyonunun önlenmesi amacıyla birçok hijyen eğitimi (asepsi ve antisepsi gibi) almaktadır. Bu eğitimde işlenen konulardan biri de asepsidir. Asepsinin çeşitleri şu şekilde sıralanabilir;

• Tıbbi Asepsi: Tıbbi asepsi, hastalık yapıcı (patojen) mikroorganizmaların üremelerini ve bir kişiden diğer kişiye bulaşarak yayılmasını engellemek amacı ile bir dizi önlem alınarak ve uygulama yapılarak sayılarının azaltılmasıdır. Hastalık yapıcı mikroorganizmalar, konakçılarından çıktıktan sonra özel yöntemler kullanılarak yok edilirler. Bunun sonucunda kontaminasyon (mikroorganizmaların bir kişiye ya da çevreye bulaşması) riski önlenir. Tıbbi asepsi ilkeleri, tüm sağlık çalışanları tarafından uygulanmalıdır. İhmal edilmesi halinde hastane enfeksiyonu riski oldukça yükselir.
• Cerrahi Asepsi: Cerrahi asepsi; doğumhane, yanık servisi, yoğun bakım ve ameliyathane gibi cerrahi ve girişimsel (invaziv) uygulamaların yapıldığı ortamlarda kullanılmaktadır. Ayrıca organ nakli hastaları gibi bağışıklık seviyesi düşmüş hastalar için de cerrahi asepsi teknikleri kullanılır. Tedavinin yapılacağı ortam ve operasyon sırasında kullanılacak aletler bütün mikroorganizmalardan arındırılır, yani steril hale getirilir. Çünkü dren (vücut boşluklarına dolan fazla vücut sıvılarının dışarı atılması için kullanılan özel borular) takılması gibi girişimsel işlemler ya da cerrahi operasyonlar sırasında vücutta kesiler oluşturulur ve vücut enfeksiyona açık hale gelir. Bu sırada bulaşacak patojen (hastalık yapıcı) mikroorganizmalar iyileşme sürecini ciddi ölçüde uzatır.

Tıbbi asepsi uygulamasında, kişilerin patojen mikroorganizmalara karşı dirençli olduğu kabul edilerek hareket edilirken, cerrahi asepsi uygulamasında kişilerin bağışıklık sisteminin zayıfladığı düşünülerek hareket edilir. Bu yüzden cerrahi asepsi çok daha detaylıdır.

Asepsi Uygulama Teknikleri Nelerdir?

Asepsi ilkelerine uyulması, sağlık çalışanları için bir zorunluluktur. Tüm işlemlerin detaylı uygulanış adımları vardır. Bu adımlara uyulmaması halinde kontaminasyon (bulaşma) oluşabilir. Hastanın hayatını tehlikeye atmamak için uygulanması gereken asepsi tekniklerinin ana başlıkları şunlardır;

• Tıbbi Asepsi Uygulama Teknikleri:
  • Tıbbi asepsi ilkelerine uygun sürede ve biçimde el yıkamak,
  • Tıbbi malzemelere direkt olarak elle temas etmek yerine forseps adı verilen bir alet kullanmak,
  • Eldiven ve maske gibi koruyucu ekipmanlar kullanarak izolasyon uygulanması.
• Cerrahi Asepsi Uygulama Teknikleri:
  • Cerrahi el yıkama yöntemini kullanmak,
  • Steril gömlek / önlük giymek,
  • Steril eldiven kullanmak,
  • Steril örtü kullanmak,
  • Doğru biçimde steril ameliyat seti ve steril malzeme açmak,
  • Steril ortama araç gereç ilave edilmesi.

Cerrahi Asepsi İlkeleri Nelerdir? 

Cerrahi asepsi ilkeleri eksiksiz bir şekilde uygulanmalıdır. Bağışıklık sisteminin zayıfladığı durumlarda tercih edilmektedir. Bir hastanede çalışan tüm sağlık personellerinin uygulaması gereken cerrahi asepsi ilkeleri şu şekilde sıralanabilir;

• Eller, cerrahi yıkamaya uygun bir biçimde yaklaşık 3 dakika boyunca yıkanmalıdır.
• Yıkanan eller üniforma ya da kağıt havlu ile kurulanmamalı, direkt olarak steril kıyafetler ve steril eldiven giyilmelidir.
• Steril malzemeler, sadece steril malzemeler ile temas edebilir.
• Steril malzemeler ve eller bel seviyesinin üzerinde tutulmalıdır.
• Steril alanda arkaya dönülmemeli ve steril alanın dışına çıkılmamalıdır.
• Steril bölgeye dışarıdan bir sıvı sıçratılmaması gerekir.
• Steril bölgeye doğru hapşırmak ve öksürmekten kaçınılmalıdır.
• Steril malzemeler, steril forseps ile ya da steril eldivenle alınmalıdır.
• Kontaminasyon (bulaşma) şüphesi varsa, o cisim direkt olarak non-steril (steril olmayan) kabul edilmeli ve ortamdan uzaklaştırılmalıdır.

Tıbbi Asepsi İlkeleri Nelerdir?

Genellikle hasta servislerinde uygulanan asepsi türüdür. Bu ilkeler hastanın tedavisi hazırlanırken, oda temizliği yapılırken ya da hasta ile herhangi bir temasta bulunmak gibi durumlarda kullanılır. Tıbbi asepsi ilkeleri aşağıdaki gibidir;

• Hasta ve çevresi ile temastan önce ve sonra eller mutlaka yıkanmalıdır.
• Kontamine (kirli) malzemeler taşınırken, saçlara ve üniformaya temas etmemesi gerekir.
• Hasta odası temizlenirken toz kaldırılmamalı ve kirli malzemeler yere bırakılmamalıdır.
• Kirli malzemeler uygun çöplere atılmalıdır.
• Malzeme temizliği yapılırken vücuttan uzak tutulmalıdır.
• Malzeme temizliği yapılırken az kirli kısımdan çok kirli kısma doğru silinir.
• Sağlık çalışanlarının takı kullanmaması gerekmektedir. Çünkü pürüzlü yüzeyler mikroorganizmaların üremesi için uygun ortamlar oluşturur.
• Üniforma ile hastane dışına çıkılmamalıdır.
• Tırnaklar kısa olmalıdır.