ASO

ASO Nedir?

ASO (Antistreptolizin O) hemolitik streptokok bakterilerinin salgılamış olduğu toksinlere karşı vücudun verdiği bir tepki olarak üretilen bir antikordur. Bu değerin ölçülmesi için uygulanan test ise ASO testidir. A sınıfı beta hemolitik streptokok bakterileri, öksürme veya hapşırma sonucu salgılanmakta olan damlacıkların havada asılı kalarak bir başkasına bulaşması şeklinde yayılır. Bu bakteriler bulaştıktan 1-3 hafta sonrasında kanda ASO değeri yükselirken, yükselen değerlerin normale inmesi tedavi sonrası 6-12 ay kadar sürebilir.

ASO testiyle, bir kişiye bu enfeksiyonunun yeni bulaşıp bulaşmadığını veya yakın zamanda bu enfeksiyonu geçirip atlattığını ayırt edilemez. ASO değerleri enfeksiyonun alevlenme sürecinde iyileşme sürecine göre 2 kat yükseldiği için değerli bir klinik bulgu olarak kabul edilir. Dolayısıyla laboratuvar testleri sonucunda elde edilen sonuçlar referans aralıklarının üstündeyse bu bakterilerin neden olduğu enfeksiyona yönelik bir işaret kabul edilir.

Bu bakterin neden olduğu boğaz enfeksiyonunda ASO değerleri yükselirken yine bu bakterin neden olduğu cilt ve başka hastalıklarda değerler yükselmeyebilir. Ayırt edilebilmesi ve kesin tanı koyulabilmesi için bir hafta arayla ardışık olarak kan testinde alınan değerlerin karşılaştırılması gerekir.  ASO testinin yapılmasına neden olan şikâyetler şu şekilde sıralanabilir;

• İdrarda azalma
• Kanlı idrar
• Göğüs ağrısı
• Eklemlerde hassasiyet veya ağrı
• Ciltte kızarıklık ve cilt altında kabarıklıklar
• Kalp çarpıntısı
• Yüksek ateş

ASO Normal Değerleri Kaç Olmalı?

ASO tahlili sonuçlarında Antistreptolizin O antikorunun varlığı ancak hemolitik streptokok bakterisi ile enfekte olduktan 1-3 hafta sonra ortaya çıkar. Yani bulaştıktan hemen sonra bir belirti veya semptom göstermez. ASO değerleri herkeste aynı oranda artış göstermeyebilirken, normal referans aralıkları yetişkinlerde ve çocuklarda değişiklik gösterir. Çocuklarda yaş aralığına göre değerlerde değişiklikler görülebilir. ASO normal referans aralıkları şu şekildedir;

• Yetişkinlerde: <200 IU/ml
• Yaşlılarda: ≤160 IU/ml
• Çocuklarda: <150 IU/ml

ASO Nasıl Ölçülür?

ASO değerleri kızıl hastalığı ve romatizmal ateş teşhisinde tarih boyunca kullanılan ilk bakteriyel belirteçlerden biridir ve bazı durumlarda hala önemlidir. ASO değerlerini alınması için hemogram olarak bilinen tam sayımı yapılması gerekir. Yapılacak olan test öncesi hazırlığa gerek olmazken klinik bulgulara göre diğer benzer belirtilerin neden olduğu hastalığı dışlamak için bazı hazırlıklar yapılması gerekebilir.

Bu hazırlıklar arasında kan numunesi verilmeden 6 saat öncesi bir şey yenilip içilmemesi ve bazı ilaç kullanımlarına ara verilmesi sayılabilir. Bazı antibiyotiklerin kullanımı test değerlerinde yanlış pozitife neden olur. Bunun yanında kalp romatizması gibi bazı hastalıklardan kaynaklı ASO değerleri normal aralıkların üzerinde çıkarken bu yanlış pozitif anlamına gelir. Dolayısıyla başka test ve klinik bulgularla doğrulanması gerekir.

Kanda ASO seviyeleri değerlendirilirken normal referans aralığının üstünde çıkan değerler A sınıfı beta hemolitik streptokok bakterileri ile enfekte olunduğunun bir göstergesidir ve pozitif olarak yorumlanır. Değerler normal seviyelerde veya normal seviyelerin altında ise negatif olarak değerlendirilirken, bakterilerle enfekte olunmadığı anlamına gelir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken nokta; değerler enfekte olunduktan 1-3 hafta sonra yükselişe geçtiği için bu dönemde yapılmış olmasıdır.

Hamilelikte ASO Değerleri Nasıl Olmalı?

Gebelik dönemi vücudun pek çok sisteminde olduğu gibi solunum sisteminde fizyolojik değişikliklerin yaşandığı bir dönemdir. Yapılan önceki dönem çalışmalarına istinaden bu dönemde, gebe kadınların üst solunum yolu enfeksiyonlarına daha duyarlı oldukları ileri sürülmektedir. Hamilelerdeki solunum yolu enfeksiyonlarının gebelik sonuçları üzerindeki olası etkisine ilişkin endişeler de vardır. Potansiyel olarak streptokok kaynaklı anti-kardiyak miyozin antikorlarının aracılık ettiği için doğmamış fetüste konjenital kalp hastalığının gelişmesinde rol oynayabilir.

Hamilelik döneminde metabolizmanın hızlı çalışmasından kaynaklı ASO değerleri düşebileceği için bu bakterilerle enfekte olmuş anne adaylarını tespit etmek zor olabilir. Bu kişiler asemptomatik (belirti göstermeyen) enfekte kişiler olabilir ve diğer popülasyona bulaştırmada da etkili bir taşıyıcı olabilirler. Bu yüzden şüphelenilen bir durumda ASO testi yapıldığı halde düşük çıkan anne adaylarına strep kültür testi veya diğer testlerle tanı konularak hamilelere yönelik tedavi edilmesi gerekir.

Bebeklikte ASO Değerleri Nasıl Olmalı?

Romatizmal ateş, hemolitik streptokok bakterileri kaynaklı enfeksiyondan sonra, çapraz antikor reaktivitesinden kaynaklandığına inanılan kalp, eklem, deri ve beyni tutabilen iltihaplı bir hastalıktır. Bu hastalık sebebiyle oluşan antikorlarının ölçülmesi, bu nedenle enfeksiyonunun teşhisi için gereklidir. Değerler normal aralıklarla kıyaslanması gerekirken bebeklerde ve çocuklarda referans aralıkları şu şekildedir;

• Yenidoğan: Annenin değerine yakındır
• 6 ay-2 yaş: ≤50 Todd birim/mL
• 2-4 yaş: ≤160 Todd birim/mL
• 5-12 yaş: 170-330 Todd birim/mL

Çocukluk çağında yaygın olarak 2-15 yaş grubunda görülen hastalıklardan biri de kızıl hastalığıdır. Grup A streptokok bakterileri kaynaklı gelişen bu hastalık, 2 yaş altı bebeklerde pek görülmez. Çünkü anneden gelen korunma özelliği 2 yaşına kadar devam ettiği için koruma sağlar. Ayrıca streptokok bakterilerinin neden olduğu bilinmeyen bir enfeksiyondan kaynaklı kızıl hastalığına karşı bir bağışıklık söz konusudur.

Bebeklerde ASO değerleri normal referans aralığının üstündeyse karaciğer, böbrek, zatürre, orta kulak iltihabı gibi hastalıklardan kaynaklı yükselmiş olabileceğinden ek testlerle tanının doğrulanması ve tedavi edilmesi gerekir. Aksi takdirde erken tanı ve teşhisle tedavi edilebilecek hastalıklar daha ciddi seviyelere ilerleyebilir ve bağışıklık sisteminin nispeten daha zayıf olduğu bebeklik çağında hayati bir tehdit oluşturabilir.

ASO Düşüklüğü Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

ASO seviyelerinin düşük olması yapılan kan tahlilinde negatif sonuç alındığı anlamına gelir. Bu A hemolitik streptokok bakterisiyle ilgili bir enfeksiyon bulaşmadığının işaretidir. Enfeksiyonun dışlandığı anlamı çıkartılarak diğer değerler ve testlerle tanı konmalıdır.

ASO Yüksekliği Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

ASO yüksekliği genellikle, hapşırık veya öksürük yoluyla bulaşan hemolitik streptokok bakterisinin neden olduğu boğaz enfeksiyonunun akut döneminde yükselir. Aynı bakteri kaynaklı başka hastalıklar nedeni ile de değerlerde yükselme görülebilir. ASO seviyelerinin yükselmesine neden olan hastalıklar arasında şunlar sıralanabilir;

• Sinüzit
• Orta kulak iltihabı
• Zatürre
• Kalp zarı iltihaplanması
• Kızıl hastalığı
• Bademcik iltihabı
• Solunum yolu enfeksiyonları 
• Karaciğer hastalıkları
• Böbrek iltihabı
• Kalp romatizması
• Böbrek yetmezliği 

ASO Yüksekliği Belirtileri

ASO yüksekliği söz konusu olduğu zaman hemolitik streptokok bakterisinden kaynaklı bir hastalığın olduğunu söylemek mümkündür. Ancak bu değerler klinik bulgular ve diğer test sonuçları ile birleştirilerek karşılaştırıldıktan sonra hastalık tanısı konulmalıdır. ASO yüksekliği belirtileri ve semptomları şu şekilde sıralanabilir;

• Ciltte şişlik, döküntü ve kızarıklık
• Baş ağrısı
• Yutkunma sırasında boğaz ağrısı
• Yüksek ateş 
• Tekrarlayan bademcik iltihabı
• Karın ağrısı
• İştahsızlık
• Mide bulantısı ve kusma 
• Halsizlik
• Damakta lekelenme
• Boğazda yanma

Ayrıca çocuklarda çoğunlukla kızıl, romatizmal ateş ve bazı cilt hastalıklarında bu testin değerleri yüksek çıkar. Çocuklarda ASO seviyelerinin yükselmesiyle ilişkili belirtiler şu şekildedir;

• Göğüste ağrı
• Ciltte dökülmeler
• Yüksek ateş
• Zayıflık
• Hipertansiyon
• Eklemlerde ağrı
• Yorgunluk
• Karın ağrısı
• Göz ve yüzde şişkinlik 

ASO Yüksekliği Tedavisi

ASO yüksekliği tedavisi yapılırken öncelikle altta yatan nedene bağlı olarak bir tedavi planı başlatılmalıdır. Karaciğer hastalıklarından kaynaklı yalancı pozitif çıkmasına neden olan bir değer yüksekliği varsa bir an önce tedavi başlatılmalıdır. Çünkü karaciğer yetmezliğine varan ciddi bir duruma neden olabilir.

Uygulanacak olan tedavide kişinin genel sağlık durumu, yaşı ve belirtilerinin ciddiyeti belirleyici faktörler arasındadır. Genellikle hemolitik streptokok bakterisi kaynaklı enfeksiyonlarda ilk tedavi basamağı penisilin veya penisiline benzer antibiyotik ilaç tedavisidir. Penisilin tedavisi uygulanırken kişinin penisilin alerjisi olup olmadığı göz önünde tutulması gereken çok önemli bir detaydır. Eğer böyle bir durum söz konusu ise penisilin benzeri antibiyotiklerle tedavi gerekebilir. Antibiyotik tedavisi en az 10 gün uygulanırken, şayet dirençli bakteriler söz konusu ise tedavi daha uzun süreli olabilir.

Çocuklarda sürekli tekrarlayan bademcik iltihaplanması kaynaklı ASO değerli yüksek çıkıyorsa ve uygulanan ilaç tedavilerinde beklenen iyileşme görülmüyorsa cerrahi olarak bademciklerin çıkarılması gerekebilir. Ancak bu tedavi genellikle en son çare olarak görülür, çünkü bademcikler virüs ve bakterin ağızdan girmesini önleme görevi ile ergenliğe kadar olan süreçte bağışıklık sisteminin önemli bir parçasıdır.

ASO Yüksekliğine Ne İyi Gelir?

ASO yüksekliğinin penisilin ile tedavi edilmesinin yanında bazı bitkisel ve diyet yaklaşımları da faydalıdır. C vitamini alarak bağışıklık sistemini güçlendirmek semptomların şiddetini azaltırken iyileşme süresinin kısaltılmasında etkili bir yaklaşımdır. Bu besinler arasında greyfurt, lahana, portakal, çilek, kivi gelmektedir. Ayrıca antibakteriyel özelliğe sahip elma sirkesi, zencefil, soğan, sarımsak, ballı limon da bu bakterinin sebep olduğu şikayetlerin giderilmesine yardımcı olur.

Özellikle hastalığın akut döneminde bol sıvı tüketimi gibi bazı hususlara dikkat etmek sürecin iyileştirilmesinde etkilidir. Bu hususlar şunlardır;

• Tuzlu su ile gargara yapılması
• Tavuk çorbası içilmesi
• Ortamın havalandırılması ve nemlendirmesi
• Soğuk ya da sıcak içeceklerin tüketilmesi
• İstirahat edilmesi
• Sigara içmekten ve sigara dumanından kaçınılması
• Pastil kullanımı

ASO Yüksekliği Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Strep boğazı olarak da adlandırılan boğaz enfeksiyonu, grup A streptokoklarının neden olduğu birçok hastalıktan biridir. Bu hastalık her ne kadar kendi başına hayati bir tehdit oluşturmasa da şayet tedavi edilmezse romatizmal ateşe dönüşerek kalbe zarar verebilir. Eğer bu bakterilerden kaynaklı hastalıklar tedavi edilmezse böbrek, kalp gibi organ tutulmaları yaşanarak bu organlara çok ciddi ve geri döndürülemez hasarlar verebilir. Sebep olabileceği hastalıklar arasında böbrek iltihabı, böbrek yetmezliği, kalp zarı iltihaplanması ve kalp romatizması bulunur.

Bu yüzden yapılan test değerleri yanında strep kültürü gibi diğer testlerle karşılaştırılarak kesin tanı konulması gerekirken bir an önce tedavinin başlatılması gerekir.