Azospermi

Azospermi Hastalığı Nedir?

Erkeğe ait en sık görülen infertilite (kısırlık) nedenleri arasında spermin sayısal olarak az olması ve şekil anomalileri yer almaktadır. Sperm bir erkeğin skrotumdaki (penisin arkasında asılı duran testislerin içinde bulunduğu kese) testislerde üretilir. 

Testisler vücut boşluğunun dışında skrotum içerisinde bulunur, sperm ve testosteron üretiminden sorumludur. Testislerde üretilen sperm erkek üreme sisteminden geçer ve seminal kanallarda bulunan sıvı ile karışır. 

Sperm ve bu sıvı birlikte semen diğer bir ifadeyle meni olarak adlandırılır. Semen, boşalma sırasında penisten salınan beyaz sıvıdır.

Azospermi seminal sıvıda (semen=meni) spermin bulunmamasıdır. Çiftlerde bir yıl korunmasız cinsel ilişkiye rağmen gebelik gerçekleşmediyse, bu erkek, kadın veya her ikisinin de kısırlık problemi olabileceği anlamına gelir.

İnfertil çiftler arasında erkekte kısırlık oranı  yaklaşık %40’dır.

Semende sperm olmaması olarak tanımlanan azospermi, tüm erkeklerin yaklaşık %1'inde ve infertil erkeklerin %10 ile 15'inde tanımlanır.

Sperm Üretimi

Azospermiyi anlamak için, spermin nasıl üretildiği ve ejakülat içine girdiği konusunda en azından temel bir anlayışa sahip olmak yardımcı olabilir.

Sperm hücreleri, skrotumda (testislerin içinde bulunduğu torba) vücudun biraz dışında tutulan testislerde üretilir. Testisler vücudun biraz dışındadır, çünkü sperm ısıya oldukça duyarlıdır. Bir erkeğin vücut ısısı sperm hücrelerinin hayatta kalması için çok yüksektir.

Sperm hücreleri sadece testislerdeki sıvı içinde bulunmakla kalmaz, seminifer tübüller olarak bilinen küçük tüp şeklindeki yapıların içinde gelişirler.

Sperm hücreleri baş ve kuyruk olmak üzere iki bölümden oluşur. Ancak ilk başta baş ve kuyruk ile olarak gelişmez. Küçük yuvarlak hücreler olarak gelişmeye başlar. 

Testosteron, FSH (folikül uyarıcı hormon) ve LH (luteinize edici hormon) gibi üreme hormonlarının etkisinde olgunlaşırlar ve daha sonra sperm hücrelerine dönüşürler. Bu hormonlar hipofiz bezi ve testisler tarafından kontrol edilir ve üretilir.

Sperm hücreleri seminifer tübüllerde (üreme sisteminde tübüllerden oluşan yapılar) belirli bir olgunluğa ulaştıktan sonra, uzun, sarmal bir tüp bölgesi olan epididime taşınırlar. Birkaç hafta boyunca burada daha da gelişmeye devam ederler.

Epididimden sonra, sperm hücreleri vas deferens'e (spermin penise ulaşmasını sağlayan kanal) gider. Vas deferens'ten sonra sperm, seminal bez olarak da bilinen seminal vezikülden geçer. 

Burada, meni oluşturan sıvının çoğunluğu üretilir. Bu sıvı sperm hücrelerini besler. Bir sonraki durak, prostat sıvılarının genel semen karışımına eklendiği prostat bezidir.

Prostat bezi, spermin boşalma sırasında üretraya geçmeden önceki son kısımdır. Üretra mesaneden, prostat bezinden ve sonunda penisten geçer.

Azosperminin birçok nedeni olmasına rağmen, üç tip azospermi vardır:

• Pretestiküler azospermi: Testisler normaldir. Ancak vücut sperm oluşumu sürecinde sperm üretemez. Bu durum hormon seviyelerinin düşük olması nedeniyle veya kemoterapi aldıktan sonra olabilir. Bu tip oldukça nadirdir.
• Testiküler azospermi: Testislerinizin hasar görmesi, spermlerin üretim sürecinde sperm oluşumunu önler. Bu sebepler;  
  • Üreme sisteminizde bir enfeksiyon
  • Bir veya her iki testisin şişmesine neden olan viral orşit gibi çocukluk çağı hastalıkları
  • Kasık yaralanması
  • Radyasyon gibi kanser veya tedavileri
  • Klinefelter sendromu gibi genetik durumlar (Bir kişi XY yerine XXY kromozomları ile doğduğunda ortaya çıkabilir)
• Post testiküler azospermi:Testisleriniz normal sperm üretimini yapar. Ancak bir şey spermin dışarı çıkmasını önler. 
  • Üreme kanalında spermleri testislerinizden penise taşıyan bir tıkanıklık olabilir. Buna obstrüktif azospermi denir.
  • Vazektomi (erkek üreme kanallarının bloke edilerek üreme yeteneğinin engellenmesi)
  • Semen orgazm sırasında penisin dışında mesaneye girdiğinde retrograd boşalma (spermlerin dışarıya doğru değil de mesaneye doğru geri gitmesi)

Azospermili erkeklerin yaklaşık %40'ı post testiküler azospermiye sahiptir.

Azospermi Belirtileri Nelerdir?

Bir yıl boyunca korunmasız ilişkiye rağmen eşinizin gebe kalma çabalarınız başarısız oluncaya kadar herhangi bir belirtiniz olmayabilir veya azosperminiz olduğunu bile bilemeyebilirsiniz.

Karşılaştığınız diğer belirtiler, hormonal dengesizlikler veya genetik kromozomal durumlar gibi altta yatan nedenlerle daha ilgili olabilir.

Aksi takdirde, olası belirtiler şunları içerebilir:

• Cinsel işlev ile ilgili sorunlar; örneğin: düşük cinsel dürtü veya ereksiyonu sürdürmede zorluk (erektil disfonksiyon),
• Testislerin etrafında ağrı, şişlik,
• Küçük veya inmemiş testisler
• Ağrılı idrara çıkma,
• Gecikmeli veya anormal ergenlik
• Kas kaybı,
• Azalmış yüz veya vücut kılları veya kromozom veya hormon anormalileri

Bununla birlikte, bu semptomların hiçbirine sahip olmak ve hala azospermiye sahip olmak mümkündür.

Azospermi Nedenleri Nelerdir?

Sperm üretimi karmaşık bir süreçtir ve sperm üretimini tetikleyen hormonlar üreten hipotalamus ve hipofiz bezlerinin kontrolünün yanı sıra testislerin normal işleyişini gerektirir. 

Testislerde sperm üretildikten sonra, üreme sistemi kanalları spermi penisten dışarı çıkana kadar taşır. Bu sistemlerin herhangi biriyle ilgili sorunlar sperm üretimini etkileyebilir.

Ayrıca, anormal sperm şekli (morfoloji), hareket (hareketlilik) veya fonksiyon sorunları olabilir. Bununla birlikte, genellikle düşük sperm sayısının nedeni tam olarak tanımlanmamıştır.

Düşük sperm sayısı bir dizi sağlık sorunu ve tıbbi tedaviden kaynaklanabilir. 

Bunlardan bazıları:

• Varikosel: Varikosel, skrotum veya testiste genişlemiş bir damardır. Bu genişlemiş damar, kanın bölgede birikmesine neden olur. Bu da testislerin ısısını arttırır ve ayrıca şişmeye, testis büzülmesine neden olabilir. Varikoseller, erkek kısırlığının yaygın bir nedenidir.
• Enfeksiyon: Bazı enfeksiyonlar sperm üretimini veya sperm sağlığını olumsuz olarak etkileyebilir veya sperm geçişini engelleyen yara izi bırakabilir. Bunlar epididim (testislerin üzerinde bulunan organ) enfeksiyonu olan epididimit veya örneğin, çocukluk kabakulakları bir veya her iki testisin iltihaplanması olan viral orşite neden olabilir. Bazı enfeksiyonlar kalıcı testis hasarına neden olabilir, ancak çoğu zaman sperm üretimi devam eder.
• Ejakülasyon (Boşalma) sorunları: Retrograd boşalmada, semen boşalma sırasında idrar yolundan ilerlemek yerine mesaneye geri gider. Mesanenin etrafını saran sinirlere veya kaslara verilen hasardan kaynaklanır. Prostat bezi veya mesane ameliyatı retrograd ejakülasyonun ortaya çıkmasında en çok karşılaşılan durumdur.  
• Tümör oluşumu: Kanserler ve benign (iyi huylu) tümör oluşumu sonrasında kemoterapi, radyasyon gibi tedavilerin sperm üretimi sürecinde olumsuz etkileri olabilmektedir.
• İnmemiş testisler: Testislerden biri veya her ikisi de fetüs gelişirken testis torbasına inmediği zaman meydana gelir. Genellikle 1-2 yaş döneminde fark edilmezse kısırlık sebebidir.
• Hormonal problemler: Hipotalamus başta olmak üzere hipofizin de kontrolüyle testisler olgun bir sperm oluşumu sağlamak için bir takım hormonlar üretir. Hipotalamus-hipofiz ekseninde hormon üretiminde herhangi bir sorun oluşması durumunda spermin üretilmesi sırasında sorunlar ortaya çıkabilir.
• Sperm taşıyan tübüllerdeki kusurlar, tıkanıklıklar: Erkek üreme sistemi bir takım kıvrıntılı kanal yapıları içermektedir ve bu yapılar spermin taşınmasında ve penise kadar iletilmesinden sorumludur. Hastalık durumu, enfeksiyon ya da tüplerden birinin ya da bir kaçının tıkalı olması durumu olabilir. Tıkanıklık, testis dahil, testisleri boşaltan tüplerde, epididimde (testislerin üzerinde bulunan organ),  vas deferens'te (sperm kanalı) ejakülatör kanalların yakınında veya üretrada herhangi bir seviyede oluşabilir.
• Kromozom kusurları: Klinefelter sendromu, genellikle 47,XXY kromozom sayısına sahip  erkeklerde görülen ve fiziksel ve entelektüel gelişimi etkileyen, anormal üreme organlarının gelişimine neden olan kromozomal bir durumdur. Kistik fibroz da genetik geçişi olan kısırlık ile ilişkili diğer hastalıklardandır.
• Bazı ilaçlar: Testosteron replasman (yerine koyma, yenileme) tedavisi, kullanılan takviyeler, kemoterapötik ajanlar sperm üretim sürecini olumsuz etkileyerek kısırlığı tetikleyebilir.
• Daha önce geçirilen ameliyatlar: Daha önce geçirilen bazı ameliyatlar, prostat, testis ile ilgili problemler sperm üretimini azaltabilir ya da engelleyebilir.

Çevresel Nedenler

Bir takım çevresel etkiler de bu süreci olumsuz etkiler. 

Bunlar endüstriyel kimyasallar, ağır metaller, radyasyon veya X-ışınları, testislerin aşırı ısınması gibi durumlar olabilir. 

Sağlık, Yaşam Tarzı ve Diğer Nedenler

Düşük sperm sayısının diğer nedenleri şunlardır:

• Alkol kullanımı  
• Sigara kullanımı 
• Duygusal stres 
• İyi hissetmeme depresyon durumu
• Obezite 

Azospermi Teşhisi

Semen analizi sperm sayısının anormal veya sıfır olduğunu bilmenin tek yoludur. İlk semen analizinde hiç sperm görülmemesi durumunda doktorunuz testi birkaç ay sonra tekrar etmenizi ister.

Azospermi, iki ayrı semen analizi tamamlandıktan sonra teşhis edilir ve semen örneklerinde sperm bulunmaz.

Azospermi teşhisi konduktan sonra, bir sonraki adım sorunun nedenini belirlemeye çalışmaktır. Tedavi planınız bu hedefe yönelik olacaktır.

Teşhisin bir parçası olarak, doktor aşağıdakiler de dahil olmak üzere hastanın tıbbi geçmişini alacaktır:

• Çocukluk hastalıkları
• Pelvik (kasık veya karın alt bölgesi) bölgedeki yaralanmalar veya ameliyatlar (bunlar testislerde kanal tıkanmasına neden olabilir)
• İdrar yolu veya üreme yolu enfeksiyonları
• Cinsel yolla bulaşan hastalıklar
• Radyasyona veya kemoterapiye maruz kalma
• Geçmişte veya günümüzde herhangi bir ilaç kullanımı
• Alkol, esrar veya diğer ilaçların kötüye kullanılması
• Ailede doğum kusurları, zihinsel gerilik, veya kistik fibrozis öyküsü

Doktor ayrıca bir fizik muayene yaparak,

• Vücudun ve üreme organlarının genel olgunlaşması, büyüklüğü ve şekli
• Penis ve skrotum (testislerin içinde bulunduğu kese) kontrolü
• Epididim (testislerin üzerinde bulunan organ) hassasiyeti veya şişmesi
• Varikoselin (testis varisi) varlığı veya yokluğu
• Kanalların tıkalı olup olmadığını kontrol eder.

Doktor ayrıca aşağıdaki testleri de isteyebilir; 

• Testosteron ve folikül uyarıcı hormon (FSH) gibi hormon seviyelerinin ölçümü;
• Genetik test
• Erkek üreme sisteminin tıkanıklığını veya anormalliklerini aramak için transrektal ultrason (TRUS)
• Hipotalamus veya hipofiz bezinin bozukluklarını tanımlamak için beynin görüntülenmesi
• Testislerin biyopsisi (doku alınması) 

Bazen, testislerde bulunan herhangi bir sperm gelecekteki analiz veya hamilelikte kullanılmak üzere dondurulur.

Azospermi Tedavisi 

Erkek infertilitesinde hastayı bir uzman görmenin yanı sıra, ilk adım, semen ve sperm testleri yapma konusunda çok iyi deneyime sahip bir laboratuvarda tekrarlanan bir semen analizi elde etmek olacaktır. 

Çünkü sonuçlar testten teste ve laboratuvardan laboratuvara çok değişebilir. Ayrıca, az sayıda spermin olması, tedavi seçeneklerini önemli ölçüde değiştirebilir, bu nedenle ilk adım, bulgunun doğru bir şekilde onaylanması olmalıdır.

Genetik test ve danışmanlık genellikle azospermiyi anlama ve tedavi etmenin önemli bir parçasıdır.

Enfeksiyon Tedavisi

Eğer aktif bir enfeksiyon varsa, diğer tedaviler düşünülmeden önce tedavi edilmelidir.

Bazı erkeklerde enfeksiyon belirtileri (ağrılı idrara çıkma gibi) görülürken, dört erkekten birinde enfeksiyon belirtisi yoktur. Yine de, belirgin belirtiler olmasa bile, enfeksiyon fertiliteyi olumsuz yönde etkileyebilir ve kalıcı hale gelerek üreme sisteminde hasar bırakabilir.

Cerrahi Onarım

Bazı azospermi vakalarında, tıkanmalar ve kopmuş bağlantılar mikrocerrahi tedavi ile onarılabilir. Varikoseli çıkarmak veya tedavi etmek için cerrahi tedavi de kullanılabilir ve retrograd ejakülasyonu tedavi etmek için de kullanılabilir.

Ameliyat azospermiyi düzeltebildiğinde, doğal gebe kalma mümkün olabilir. Ancak cerrahi tedaviler sorunu hemen düzeltmez. Ameliyattan üç ile altı ay sonra bir semen analizi istenir.

Sperm seviyeleri normalse ve kadında doğurganlık problemleri yoksa, çift doğal olarak gebe kalmayı deneyebilir. Ameliyattan sonra sperm seviyeleri hala anormal ise, diğer seçenekler düşünülebilir.

İlaç veya Hormonal Destek

Bazı durumlarda, azospermi ilaçla tedavi edilebilir. Örneğin, retrograd ejakülasyon bazen daha sonra doğal süreci mümkün kılabilen ilaçlarla tedavi edilebilir.

Erkek üremesini tedavi etmek için kullanılan hormonlar veya hormonal ilaçlar Clomid, Letrozol, FSH enjeksiyonları enjeksiyonlarını içerebilir.

Hormon tedavisi, bazı azospermik erkeklerde sperm gelişimini uyarmak için kullanılabilir. Bazı durumlarda, hormonal destek sperm hücrelerini geri alır. Diğer durumlarda, sağlıklı sperm hücrelerinin testis biyopsisi ile testislerden ayrılıp alınabilmesi yeterli sperm gelişimine izin verecektir.

Boşalma Sonrası İdrardan Spermin Alınması

Retrograd ejakülasyon vakalarında, retrograd ejakülasyonun kendisinin tedavisi mümkün değilse, doktorunuz ejakülat sonrası idrardan sperm alabilir. 

Daha sonra, mevcut sperm miktarına ve kadındaki herhangi bir  doğurganlık sorununa bağlı olarak, intrauterin injeksiyon (IUI) (aşılama) veya IVF (İn vitro fertilizasyon) tedavisi ile devam edilir.

Yaşam Tarzı Değişimi veya İlaçların Kesilmesi

Belirli bir ilaç azospermiye bağlıysa, bu ilacın kesilmesi veya tedavi tamamlanıncaya kadar beklemek en iyi seçenektir.

Örneğin, kemoterapi azospermiye neden olabilir. Ancak kanser tedavisinden sonra sperm aylar veya yıllar sonra tekrar üretilmeye başlanabilir. Eğer testosteron takviyeleri azospermiye neden oluyorsa, testosteronun kesilmesi önerilebilir. Doktorunuzla konuşmadan önce ilaçlar veya takviyeler asla kesilmemelidir.

Azosperminin bir nedeni olarak toksik kimyasallara veya aşırı ısıya maruz kaldığından şüpheleniliyorsa, mümkünse işinizi değiştirmeniz önerilebilir. Bazen toksinlere uzun süre maruz kalmak kalıcı hasara neden olabilir. 

Diğer durumlarda, sperm gelişimi diğer doğurganlık tedavileri ile birleştirilmesi halinde başarı olasılığını geri getirebilir veya en azından iyileştirebilme sağlanabilir.

IVF ve ICSI ile Testis Sperm Alınması 

Sperm hücrelerini doğrudan testislerden çıkarmak için testiküler sperm ekstraksiyonu (TESE) kullanılabilir. İşlemden önce sedasyon (hastanın bilincini tamamen kaybetmeden uyku haline geçmesi) veya genel anestezi verilir. 

Doktor skrotumdan (testislerin bulunduğu kese) küçük bir kesi yaparak testislerinizden dokuyu çıkarır. Bu doku sperm hücreleri açısından incelenecek ve hemen kullanılmazsa dondurma işlemi gerçekleştirilecektir.

TESE ile elde edilen sperm hücreleri sadece IVF ve ICSI ile kullanılabilir. İntrasitoplazmik sperm enjeksiyonu anlamına gelen ICSI, tek bir sperm hücresinin doğrudan bir yumurtaya enjekte edildiği yöntemdir. 

Başarılı bir döllenme gerçekleşirse (sperm hücresi yumurtaya girse bile garanti edilmez), ortaya çıkan embriyo kadının rahmine aktarılır.

PGD ve Genetik Danışmanlık

Azosperminin doğuştan bir duruma bağlı olma olasılığı varsa genetik danışmanlık sıklıkla önerilir. Ayrıca ICSI ile IVF kullanılıp kullanılmayacağı da önerilir.

Bazı koşullarda her iki ebeveyn de taşıyıcı ise genetik test uygulanabilir. Bu yüzden her iki birey test edilebilir.

Kalıtımsal bir hastalığa yakalanma riskiniz olduğunu fark ederseniz, IVF tedavisine PGD eklemek olası bir seçenektir. PGD preimplantasyon genetik tanı anlamına gelir. PGD, doktorların bazı genetik durumlar için embriyoları taramasına izin verir. Daha sonra, sağlıklı embriyolar transfer edilebilir.

PGD kusursuz değildir ve olası tüm genetik hastalıkları kontrol edemez. Prosedürün de bazı riskleri vardır. Ancak, bir hastalığı geçme riskinin artmasına rağmen, kendi yumurtaları ve spermleri olan çocuk sahibi olmak isteyen çiftler için olası bir çözüm olabilir.

IUI veya IVF ile Sperm Donorü

Azospermili erkekler için bir başka olası fertilite tedavisi seçeneği, bir sperm donörü kullanmaktır. 

Sperm vericisi seçilebilir. Çünkü sperm almak bir seçenek değildir (örneğin, testiküler sperm ekstraksiyonu her zaman başarılı veya mümkün değildir) veya bu, tanıdan sonra ilk seçenek olabilir. Bir sperm donörü ile ya IUI ya da IVF kullanılacaktır. 

Bu kadının doğurganlığına bağlıdır

Başa Çıkma

Azospermi tanısı almak duygusal olarak zor olabilir. Bu tanı ayrıca genetik bir durumun teşhisi veya kalıtsal bir hastalığın gelecekteki çocuklarınıza geçme riski gibi olası durumlarla birlikte geldiğinde daha da üzücü olabilir.

Fertilite sorunlarıyla ilgilenen bir terapistten danışmanlık almak şiddetle tavsiye edilir. Bir terapist, teşhis ile başa çıkmanıza yardımcı olabilir ve ayrıca gelecek için aile kurma seçeneklerinizi düşünmenize yardımcı olabilir.

Bir sperm veya embriyo donörü kullanmaya karar verirseniz, fertilite kliniğiniz muhtemelen ilk önce bir danışmanla konuşmanızı isteyecektir.

Azospermi, yüksek ölüm riski de dahil olmak üzere genel sağlık sorunları riskinde artışla birlikte gelebilir. Bu sadece doğurganlığınızla ilgili değildir.

Bazı erkekler durumlarından utanabilir ve bu nedenle birinci basamak olarak sağlık kuruluşlarına erkek kısırlık teşhisi hakkında bilgi vermezler. Bununla birlikte, genel sağlık sorunları riskinin artması nedeniyle, doktorunuza dürüst olmak ve onları bilgilendirmek önemlidir.

Azospermi, erkek kısırlığının ciddi bir nedenidir, ancak olası tedavi seçenekleri vardır. Bazı erkekler azospermi teşhisi sonrasında hala genetik bir çocuğa sahip olabilirken, diğerleri bir sperm donorü kullanmayı veya evlat edinmeyi, ebeveynliği teşvik etmeyi veya çocuksuz bir yaşam sürdürmeyi düşünebilir.

Teşhisle başa çıkmak çok zor olabilir. Hem profesyonel bir danışmandan hem de ailenizden ve arkadaşlarınızdan destek alınmasında fayda vardır.

Azospermi ve Kök Hücre 

En heyecan verici potansiyel yaklaşımlardan biri, vücutta var olan dokular ve kan hücreleri de dahil olmak üzere hücrelerimizin kendi hücrelerini yenileyebilme ve farklı hücre tiplerine dönüşebilen hücreler olan kök hücrelerden sperm elde etme çalışmalarıdır. 

Bu sperm üretemeyen erkeklere yardımcı olabilir. 

Bir hastanın kök hücrelerini alabilir ve kısmen veya tamamen oluşturulmuş sperm yapmak için ve bu spermlerin olgunlaştırılıp üreme sisteminde testislere yerleştirilmesi üzerine çalışmalar vardır ve devam etmektedir.

Farelerden elde edilen ön veriler bunun mümkün olduğunu göstermektedir. Kök hücreleri sperm haline getirmek ve onları olgunlaştırmak için en iyi, en güvenilir yöntemler üzerinde çok daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır. 

Spermatogonial kök hücre nakli, kök hücre kullanımı ve gen terapisi için teknik ve etik birçok sınırlama vardır. İyi tanımlanmış tekrarlanabilir protokoller gereklidir. Ayrıca, tüm protokoller için çeşitli teknik engeller mevcuttur. Hayvan modellerinde başarı elde edilirken, insan modellerinde gelecekteki araştırmalar hala gereklidir.

Eşi Azospermi olup kadının hamile kalma olasılığı yoktur. Ancak tedavi sonrasında özellikle TESE işleminden sonra sperm elde ediliyorsa doğal gebelik ya da yardımcı üreme teknikleri olan IVF ve ICSI yöntemleriyle gebelik elde edilebilir. 

Azospermi için Hangi Doktora Gidilir?

Konuyla ilgilenen esas bölüm Kadın Doğum Poliklinikleri, Üroloji Poliklinikleri, Tüp Bebek Merkezleridir. 

Kişiler çocuk sahibi olma isteğiyle öncelikle kadın doğum polikliniklerine başvurur. 

Hem erkek hem de kadın ayrıntılı olarak muayeneye alınır, gerekli testler yapıldıktan sonra  daha ayrıntılı incelemeler için üroloji ya da tüp bebek merkezlerine yönlendirme yapılır. 

İnfertil çiftlerin, ürologlar, andrologların, jinekologların, embriyologların ve üreme uzmanlarının yönetiminde bütüncül bir yaklaşımla değerlendirilmesinde fayda vardır.

Bir yıl boyunca korunmasız cinsel ilişkiye rağmen bebek sahibi olamayan çiftler sorunu belirlemek ve tedavi olmak için doktora başvurmalarında fayda vardır.