Azotemi, kanda üre ve kreatinin gibi azotlu bileşiklerin anormal derecede yükselmesiyle karakterize bir durumdur. Böbrek fonksiyonlarının bozulduğunu gösteren bu tablo, tedavi edilmediğinde ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu makalede, azoteminin nedenlerini, belirtilerini, teşhis yöntemlerini ve tedavi seçeneklerini detaylı bir şekilde ele alacağız.

Azotemi Türleri ve Nedenleri
Azotemi temel olarak üç kategoriye ayrılır: prerenal, renal ve postrenal. Prerenal azotemi, böbreklere giden kan akışının azalmasından kaynaklanır. Dehidrasyon, kalp yetmezliği veya şiddetli kanama gibi durumlar bu tipe yol açabilir. Renal azotemi, böbrek dokusunun doğrudan hasar görmesiyle ortaya çıkar. Diyabet, hipertansiyon veya glomerülonefrit gibi kronik böbrek hastalıkları bu grupta yer alır. Postrenal azotemi ise idrar yolundaki tıkanıklıklar nedeniyle gelişir. Prostat büyümesi, taşlar veya tümörler idrar akışını engelleyerek böbrek hasarına neden olabilir.

Azoteminin Yaygın Belirtileri

• Halsizlik ve sürekli yorgunluk hissi
• İştahsızlık ve bulantı
• İdrar miktarında azalma veya tamamen kesilme
• El ve ayaklarda şişlik (ödem)
• Nefes darlığı ve bilinç bulanıklığı
• Ciltte kuruluk ve kaşıntı

Teşhis Yöntemleri
Azotemi tanısı için kan ve idrar testleri temel olsa da altta yatan nedeni belirlemek ek tetkikler gerektirebilir:

• Kan Testleri: Serum üre, kreatinin ve GFR (glomerüler filtrasyon hızı) ölçümü.
• İdrar Analizi: Protein kaçağı, kan hücreleri veya enfeksiyon bulgularının araştırılması.
• Görüntüleme: Ultrason, BT veya MR ile böbrek yapısı ve idrar yolları değerlendirilir.
• Biyopsi: Böbrek dokusundaki hasarın tipini belirlemek için nadiren kullanılır.

Tedavi Yaklaşımları
Tedavi, azoteminin tipine ve şiddetine göre planlanır. Prerenal azotemide sıvı replasmanı veya kan basıncı düzenlemesi önceliklidir. Renal azotemide altta yatan hastalığın kontrolü (diyabet veya hipertansiyon yönetimi) kritiktir. Postrenal azotemide ise idrar yolundaki tıkanıklığın cerrahi veya medikal yollarla giderilmesi gerekir.

• Diyaliz: Böbrek yetmezliği gelişen hastalarda hemodiyaliz veya periton diyalizi hayat kurtarıcı olabilir.
• İlaç Tedavisi: Hipertansiyon için ACE inhibitörleri, anemi için eritropoetin desteği.
• Diyet Düzenlemesi: Protein, tuz ve potasyum alımının kısıtlanması.

Korunma ve Yaşam Tarzı Önerileri

• Sıvı Alımı: Günde 2-2.5 litre su tüketerek böbrek fonksiyonlarını destekleyin.
• Tansiyon Kontrolü: Hipertansiyonu olanlar düzenli tansiyon ölçümü yaptırmalı.
• Diyabet Yönetimi: Kan şekeri seviyelerinin hedef aralıkta tutulması böbrek hasarını önler.
• İlaç Kullanımı: NSAID grubu ağrı kesicileri uzun süreli kullanmaktan kaçının.

Beslenme İpuçları

• Protein Sınırlaması: Böbrek yetmezliği olanlar günlük protein alımını 0.6-0.8 gr/kg ile sınırlandırmalı.
• Potasyum Kontrolü: Muz, patates ve kuru meyveler gibi yüksek potasyumlu gıdaları ölçülü tüketin.
• Fosfor Dengesi: Süt ürünleri ve işlenmiş gıdalar yerine taze sebzelere ağırlık verin.

Risk Faktörleri ve Erken Uyarı İşaretleri
Kronik böbrek hastalığı olanlar, diyabetikler ve hipertansiyon hastaları azotemi açısından yüksek risk taşır. İdrar renginde koyulaşma, köpüklenme veya gece sık idrara çıkma gibi belirtilerde zaman kaybetmeden nefroloji uzmanına başvurulmalıdır.