Bacak Damar Tıkanıklığı

Bacak Damar Tıkanıklığı Nedir?

Binlerce damardan oluşan dolaşım sistemi sayesinde aldığımız oksijenden yediğimiz yiyeceklere kadar her şey kana karışarak vücuttaki tüm hücrelere dağılır.

Çeşitli nedenlerle kalıntılar ile damarların tıkanmasına damar tıkanıklığı adı verilir. Damar tıkanıklığı hayatı tehdit eden sorunlar ortaya çıkarabilir. Kollar ve bacaklara oksijen götüren damarlarda meydana gelen damar tıkanıklığına periferik damar tıkanıklığı adı verilir.

Bacak damar tıkanıklığı vücutta meydana gelen en sık damar tıkanıklığı olup yaşam kalitesini düşüren ve gündelik hayata engel olan durumlar ortaya çıkarabilir.

Bacak tıkanıklığı gelişme sürecine göre akut bacak damar tıkanıklığı ve kronik damar tıkanıklığı olarak ikiye ayrılır. Kronik damar tıkanıklığında damarlar yavaş yavaş tıkandığı için tıkanıklığın ucunda kollateraller adı verilen küçük kılcal damarlar gelişerek dokuların beslenmesine devam etmeyi sağlar.

Akut damar tıkanıklığında tıkanma aniden olduğu için kanlanmayı sağlayacak kollaterallerin gelişmesine vakit kalmaz ve bunun sonucunda bacak kesilmesine kadar giden ciddi durumlar ortaya çıkabilir.

Bacak Damar Tıkanıklığı Belirtileri Nelerdir?

Damar tıkanıklığının geliştiği bölgeye göre belirtiler değişmekle birlikte bazı yaygın belirtiler mevcuttur.

• Kalça, uyluk ve baldırda ağrı: Hastalığın başlangıcında yürürken bacaklara yeterli oksijen gitmediği için ağrı ortaya çıkar. Bu ağrı dinledikten sonra geçer. Ancak hastalık ilerledikçe istirahat halinde bile bacaklar ve ayaklarda ağrılar hissedilir.
• Ayaklarda solukluk: Yeterli kanlanma sağlanamadığı için ayaklar oturur pozisyonda aşağı sarkıtıldığı zaman ayaklarda solukluk ortaya çıkar.
• Ayak damarlarından nabız alınamaması: Bacaklara yeterli kan ulaşmadığı için nabız oluşmaz ve normalde nabız alınması gereken bölgelerden nabız alınamaz.
• Ayak, bacak ve ayak parmaklarında uyuşma ve karıncalanma: Damar Tıkanıklığı sebebi ile yeterli oksijenlenme sağlanamaz ve ayak, bacak ve ayak parmaklarında uyuşmalar ve karıncalanmalar ortaya çıkar.
• Ayak parmaklarında ağrı: Ayak parmakları birbirinden ayrılmaya çalışıldığı zaman ağrır.
• Bacaklarda kıl büyümesinin gecikmesi ve kılların dökülmesi: Damar Tıkanıklığı sebebi ile yeterli besin ve oksijen bacaklara ulaşamaz ve bunun sonucunda kıl köklerinin beslenememesi sebebi ile kılların büyümesinde gecikme ve hastalığın ilerlemesi sonucunda ise kılların dökülüp tekrar çıkmaması gözlenir.
• Bacaklarda soğukluk ve ısınamama: Tıkanıklık olan bacakta diğer bacağa oranla ciddi bir soğukluk ve ısınamama sorunu mevcuttur. Bazı durumlarda çift çorap giyilmesine rağmen ısınma sorunu yaşanır.
• Gangren oluşumu: Bacak ve ayaklardaki hücrelerin oksijenlenmesinin yeterli olmamasına bağlı olarak bacaklardaki hücreler ölmeye başlar ve ayaklardan başlamak üzere bacaklara yayılır şekilde kırmızı - mor renge dönüşüm gözlenir ve gangren adı verilen yaralar açılmaya başlar.

Bacak Damar Tıkanıklığı Nedenleri Nelerdir?

Bacaklarda Damar Tıkanıklığı genel olarak yaşam tarzı ile alakalı olup tek bir nedene bağlı olarak ortaya çıkmaz. Düzensiz beslenme ve kötü alışkanlıklar içeren yaşam tarzı temel nedendir.

• İnsan vücudunda halk arasında kötü kolesterol olarak bilinen LDL ile iyi kolesterol olarak bilinen HDL'nin belli dengede olması gerekir. Kötü beslenme alışkanlığı, ailesel yatkınlık sebebi ile LDL'nin yüksek, HDL’nin kanda düşük oranlarda bulunması bacaklarda damar tıkanıklığına sebep olur.
• İltihaplı hastalıklarda ortaya çıkan C – reaktif protein adı verilen bir proteinin kanda yüksek miktarlarda bulunmasının damar tıkanıklığına sebep olduğu gösterilmiştir.
• Kanın damara yaptığı basıncın yüksek olması sonucu ortaya çıkan yüksek tansiyon bacaklarda damar tıkanıklığına sebep olur.
• Diyabet (şeker) hastalığı damarlarda sertleşmeye ve kalınlaşmaya neden olur. Kalınlaşan duvarlardan plakların kopma ihtimali arttığı için şeker hastalığı bacaklarda damar tıkanıklığına zemin hazırlar.
• Sigara kullanımı vücutta bir çok zarara sebep olduğu gibi damarlar üzerinde de çok fazla etki yapar. Sigara kullanan kişilerin damar yapıları bozulur ve damar sertleşmesi, damar tıkanıklığı gibi hastalıklara sebep olur.
• Obezite damarlar üzerinde negatif etkilere sebep olur. Obez insanlarda bacaklara binen yükün de artması sebebi ile damar tıkanıklığı görülme oranı artar.
• Hareketsiz hayat, fiziksel aktivite azlığı dolaşım sistemini olumsuz etkiler ve bacak damar tıkanıklığına zemin hazırlar.
• Ailesel yatkınlık da bir risk faktörü olup ailesinde damar hastalıkları olan kişilerde damar tıkanıklığı gelişme ihtimali yüksektir.

Bacak Damar Tıkanıklığı Teşhisi

Bacak damar tıkanıklığı ile doktora başvuran hastalardan detaylı bir hastanın öyküsü alınmalıdır. Daha sonra fizik muayene ile bacaklardaki damar yapılarının incelenmesi önemlidir. Sonrasında görüntüleme yöntemlerine geçilmelidir.

• Bacak arteryel renkli doppler ultrason: Bacak damar tıkanıklığını tespit etmede çok değerli bir yöntem olup hastaya hareketler yaptırılarak bu esnada damarlardan kanın geçişi izlenerek damarın daraldığı bölgeler tespit edilir.
• Manyetik rezonans görüntüleme (MR): Bacakların damarlarının görüntülenmesinde kullanılan bu görüntüleme yöntemi ile radyasyon ve çoğu zaman ilaca gerek kalmadan bacak damar tıkanıklığı tespit edilir. Çoğu zaman ultrasondan sonra ilk tercih edilen tetkik olmasının sebebi Görüntü verme kalitesinin çok yüksek olmasıdır.
• Bilgisayarlı tomografi (BT): Damarlardan ilaç verilerek bu sıvının damarlardan geçişinin izlenmesi temeline dayanan bir görüntüleme yöntemidir. Radyasyon oranının yüksek olduğu için ve verilen ilaca sık sık alerji gelişme ihtimali yüksek olduğu için riskler fazla olması sebebiyle çok tercih edilmez.
• Bacak anjiyosu: Bacak damar tıkanıklığında anjio hem teşhis hem tedavi aşamasında kullanılır. Bacak damar tıkanıklığı anjiyosu damar tıkanıklığı olduğundan şüphe edilen bacağın kasık bölgesinden girilerek yapılır. Küçük kamera yardımı ile kasıktan girilerek damarın boylu boyunca görüntüsü alınır ve tıkanıklığın olup olmadığı, var ise tıkanıklık bölgesi tespit edilir.

Bacak Damar Tıkanıklığı Tedavisi

Bacak Damar tıkanıklığının tedavisi tıkanıklığın akut damar tıkanıklığı mı kronik damar tıkanıklığı mı olduğuna göre karar verilir. Akut damar tıkanıklığında acil müdahale gerekir ve tedavi genelde cerrahi temellidir. Ancak kronik damar tıkanıklığı tedavisinde öncelikle ilaç tedavisi tercih edilebilir.

İlaç tedavisinde pıhtı oluşumunu azaltan prostanoidler, damar genişletici ilaçlar olan vazodilatörler ve kan sulandırıcı ve inceltici ilaçlar olarak bilinen antiagregan ilaçlar kullanılabilir. Damar tıkanıklığı ağrılara sebep oluyorsa hastalara ağrı kesici ilaçlar olarak bilinen analjezikler kullanılabilir.

Bacak Damar Tıkanıklığı egzersizleri yapılması bacaklara giden kanın artmasını ve genel olarak dolaşımın güçlenmesini sağlayarak damar tıkanıklığı tedavisinde etkili olacaktır.

Bacak Damar Tıkanıklığı sebebi ile gangren denilen yaraların da tedavisi çok önemlidir. Kangren tedavisinde amaç ölü dokuların uzaklaştırılması, yara yerinin nemli tutulması ve enfeksiyon oluşmasının önlenmesidir.

Enfeksiyon tedavisinde yöntem seçimi enfeksiyonun derecesi ile ilişkilidir. Hafif enfeksiyon varlığında antibiyotikler ile tedavi yapılırken derin enfeksiyon varlığında Yara yerinin debridmanı ve drenajı önemlidir.

Debridman ile yara yerindeki yabancı dokular gibi her türlü doku artığı temizlenirken, drenaj ile ise yara yerinde biriken sıvının uzaklaştırılması sağlanır.

Bacak Damar tıkanıklığının cerrahi tedavisinde ise damar darlığının olduğu bölgeye balon yerleştirerek tıkalı bölgenin açılmasının sağlandığı balon anjioplasti/ stent uygulaması ve tıkalı damarın iptal edilip alternatif bir damar kullanılan bypass ameliyatı uygulanabilir.

Bacak Damar Tıkanıklığında son noktaya gelindiği zaman son çare olarak hayatını kurtarmak amacıyla amputasyon yapılabilir. Amputasyon, tıkalı damar olan bacağın bir kısmının ya da tamamının kesilmesi işlemidir.

Bacak Damar Tıkanıklığı İlaçları

Özellikle uzun vadede yavaş gelişen bacak damar tıkanıklığının tedavisinde medikal tedavi ilk seçenek olup bunun için tıkanıklığı giderici ilaçlar kullanılır.

İlaç tedavisinde pıhtı oluşumunu azaltan prostanoidlerden:

• İloprost
• Epoprostenol
• Treprostinil

Kullanılabilir.

Ayrıca damar genişletici görev yapan vazodilatörlerden:

• Nitrogliserin
• Izosorbit dinitrat
• Asebutalol
• Atenolol
• Karvedilol
• Verapamil
• Diltiazem

Kullanılabilir.

Kan sulandırıcı olarak da bilinen antiagregran ilaçlardan:

• Asetil salisilik asit
• Dipiridamol
• Klopidogrel bisülfat
• Tiklopidin hidroklorid

Kullanılabilir.

Gangren oluşan vakalarda enfeksiyonu kontrol almak için antibiyotik ilaçlar kullanılır:

• Azitromisin
• Eritromisin
• Tetrasiklin
• Trimetoprim/ Sülfametaksasol

Enfeksiyon tedavisinde tercih edilebilecek antibiyotiklerdir.

Hastaların ağrılarının çok olması durumunda analjezik adı verilen ağrı kesiciler kullanılabilir:

• Parasetamol
• İbuprofen
• Metil salisilat
• Flurbiprofen
• Sodyum salisilat
• Ketoprofen
• Diflunisal
• Naproksen
• Sulfasalazin

Ağrı kontrolünde tercih edilen ilaçlardır.

Bacak Damar Tıkanıklığı Ameliyatı

Özellikle akut gelişen bacak damar tıkanıklığı tedavisinde ve ilaçla kontrol altına alınamayan kronik bacak damar tıkanıklığı tedavisinde cerrahi seçenekler tercih edilir.

• Balon anjiyoplasti / stent: Risk oranı oldukça düşük olan balon anjiyoplasti ameliyatında hastaya genel anestezi verilmesine gerek yoktur. Kasık bölgesinden bacağa kateter adı verilen 2 – 3 mm’lik plastik tüp ile damarın darlık gözlenen bölgesine ulaşılır. Tel üzerinden geçirilen balon darlık bölgesinde balon içine serum ya da boyalı madde gönderilerek balon şişirilir. Damarın genişlemesi sağlandıktan sonra balon söndürülerek kateter damar içinden çıkarılır. Stent uygulamasında ise balon anjiyoplasti ile aynı prosedürler uygulanarak darlık bölgesine stent adı verilen damar akışını sürdürmeye yarayan küçük tel örgü şeklinde genişletilebilir metal boru yerleştirilir.
• Bypass ameliyatı: Bacaktaki damar tıkanıklığının ilaçlar ve balon anjioplasti / stent yardımı ile açılamadığı durumlarda darlık olan damarın çıkarılarak yerine başka uygun bölgeden alınan bir damarın bağlanması yöntemidir. Genel anestezi altında uygulanan işlemde hastanın bacağındaki darlık gözlenen damar çıkarılır yerine ön kol arteri ya da göğüs arteri gibi işlevsel olarak yedekli damarlar kalan damarlara köprüleme yapılır. Bu şekilde bacaktaki kan akımı tekrar sağlanır.
• Amputasyon: Damar Bacak tıkanıklığının en korkulan sonuçlarından birisi bacağın ya da bacağın bir kısmının kesilmesi işlemidir. Bacakta kansızlık ileri seviyede ise ve ölü dokular hastanın hayatını tehdit edecek boyutta ise primer amputasyon denilen yöntem ile başka hiçbir müdahale yapmadan bacak kesilebilir. Hastaya damar tıkanıklığına yönelik başka tedavi yöntemleri denendiği halde sonuç alınamıyorsa sekonder amputasyon ile bacak kesilebilir.

Bacak Damar Tıkanıklığı Tedavi Edilmezse

Alanında uzman bir doktor tarafından tedaviye başlanmadığı durumlarda bacaklarda ortaya çıkan huzursuzluk, ağrı, kaşıntı ve kramplar dolayısıyla hayat kalitesinde düşmeye neden olur. Bu şikayetlerin zamanla artması sonucu iş gücü kaybı meydana gelebilir.

Yüzeyel venöz yetmezlik sonucu bacak damarlarının belirginleşmesi ile estetik açıdan sorunlar ortaya çıkabilir. Venöz yetmezliğin daha da ilerlemesi durumunda renk değişiklikleri ve açılan yaralar durumu tedavi edilemez seviyeye taşıyabilir.

Bacak Damar Tıkanıklığına Ne İyi Gelir?

• Yaşam tarzında yapılan değişiklikler;
  1. Fazla protein içeren besinlerden uzak durmak
  2. Yağlı besinlerden uzak durmak
  3. Tuz kısıtlaması
• Yüksek tansiyon varsa bunun tedavisinin alınması
• Şeker hastalığı olan kişilerde şeker kısıtlaması gerekiyorsa ilaç tedavisi
• Sigara kullanılıyor ise bırakılması
• Obez ve aşırı kilolu kişilerde kilo verilmesi
• Hareketli bir yaşam tarzı, düzenli egzersiz yapılması

Bacak Damar tıkanıklığının rahatlamasına yardımcı olur ve durumun daha kötüye gitmesine engel olur.

Hamilelikte Bacak Damar Tıkanıklığı

Hamilelikte kilo artışına bağlı olarak basınç artması, hormonal değişiklikler ile damarların genişlemesi sonucu venöz yetmezlik ve varis oluşumu riski artmaktadır.

Eğer bu durum hayatı çok etkilemiyorsa, kanamalara neden olmuyorsa ve yaralar oluşmuyorsa tedavi gebelik sonrasına bırakılır. Beklenilemeyecek durum var ise bacak venöz renkli doppler ultrason incelemesi gebelerde güvenli olduğu için gebelere rahatlıkla uygulanabilir. Duruma göre uygun tedavi planı oluşturulur.

Gebelikte venöz yetmezlik özellikle derin venöz yetmezlik görülmesinin en büyük riski pıhtı oluşumu ile derin ven trombozu (DVT) meydana gelmesidir.

Hamilelikte ayrıca pelvik venöz yetmezlik meydana gelebilir. Özellikle sol yumurtalık toplardamarı olmak üzere rahim çevresindeki toplardamarlarda yetmezlik oluşması sonucunda rahim, yumurtalıklar ve vajina çevresinde varisler ortaya çıkabilir.

Rahim ve yumurtalıklardaki varisler sadece transvajinal doppler ultrason yöntemi ile görülürken, vajina çevresindeki varisler bacaklara kadar yayılım gösterebileceği için gözle görülebilir.

Hastaların çoğunda doğum sonrası pelvik venoz yetmezlik ve varisler geriler, bu sebeple bu hastaların doğum sonrası 6 ay boyunca renkli doppler ultrason ile takip edilmesi ve duruma göre tedavi planlanması gerekmektedir.

Bebeklerde ve Çocuklarda Bacak Damar Tıkanıklığı

Bacaklarda Damar Tıkanıklığı genelde yetişkin çağı hastalığı olmakla birlikte özellikle ailesinde damar hastalığı öyküsü olan bebek ve çocuklarda damar tıkanıklığı ortaya çıkabilir.

Bebek ve çocuklarda bacakları az kullanma eğilimi, hareket ettirildiği zaman huzursuzlanma, bacak ve ayaklarda ısınmama, bacaklarda renk değişiklikleri ile kendini gösterebilen bacak damar tıkanıklığında altta yatan nedenin araştırılması önemlidir.

Mümkün olduğu kadar medikal tedavi sağlanmaya çalışılır. Tedavinin yetersiz kalması durumunda cerrahi müdahaleler yapılabilir.

Bacak Damar Tıkanıklığı için Hangi Doktora Gidilir?

Bacaklarda hareketle;

• Artan kalça ağrısı,
• Ayaklarda solukluk,
• Bacak kıllarında dökülme,
• Bacaklarda halsizlik ve daha ileri evrelerde ise bacaklarda kangren adı verilen yaralar

ortaya çıktığı zaman Kalp ve Damar Cerrahisi bölümünde kalp ve damar cerrahi uzmanına başvurulması gerekir.