Bademcik Ameliyatı Nedir?
Bademcik ameliyatı, enfeksiyonla mücadeleye yardımcı olan bademciklerin cerrahi müdahaleyle alınması işlemidir
Toksillektomi veya bademcik ameliyatı; bademciklerin alınması için gerçekleştirilen cerrahi bir prosedürdür. Bademcikler, boğazın arka kısmında yer alan oval şekilli iki küçük bezedir ve enfeksiyonla mücadeleye yardımcı olur. Beyaz kan hücreleri içeren bu bezeler bazen iltihaplanabilir ve hastalığa sebep olabilir.
Bademcik ameliyatı, önceleri yalnızca iltihaplı bademciklerin alınması için kullanılırken, şimdilerde bu operasyon, uyku anında yaşanan solunum şikâyetlerini gidermek için uygulanır hale gelmiştir. Fakat bademcik iltihabının sıklıkla yaşandığı durumlarda, şayet yapılan tedavilerle sonuç alınamıyorsa bademcik ameliyatı yapılması tercih edilebilir. Ayrıca bademciklerin genişlemesi, nefes alma ve bademcikle ilgili farkı sağlık koşullarının tedavisi için de uygulanabilir.
Bademcik Ameliyatı Türleri
Bademcikler kronik olarak iltihaplıysa ve enfekte ise KKB (kulak burun boğaz) doktoru tarafından alınması tavsiye edilebilir. KBB uzmanları her yıl birçok bademcik ameliyatı prosedürü gerçekleştirmektedir ancak her zaman aynı tekniği kullanmamaktadırlar. Yaygın olarak uygulanan altı farklı bademcik ameliyatı türü vardır, bunlar şu şekildedir:
Soğuk Neşter veya Soğuk Bıçak
Bu, tonsillektominin ilk halidir ve bu yöntemde bademcikler veya geniz etleri neşter ile tamamen çıkarılır. Genel anestezi ile uygulanır ve ameliyat sonrası oluşan kanama minimum düzeydedir.
Ultrasonik veya Harmonik Diseksiyon
Bu yöntemde çok özel bir neşter bıçağı kullanılır ve neşter yüksek frekansta titreşim halindedir. Titreşimden gelen enerji bıçaktan dokuya aktarılır. Titreşim saniyede 55.000 döngü oluşturarak dokunun kesilmesini ve aynı zamanda ilgili bölgede pıhtılaşma oluşmasını sağlar. Hasta genel anestezi altındadır ve ameliyat sonrası kanama azdır.
Elektrokoter
Bu yöntem ile yapılan bademcik ameliyatında eşzamanlı olarak bademcikler çıkarılır ve kanamayı durdurmak için bölge yakma işlemi uygulanır. Bu yöntem güvenli, etkili ve oldukça yaygındır. Ancak bademcik çevresindeki dokuya zarar verme riski taşır ve bu, ameliyat sonrası iyileşme sürecini daha rahatsız hale getirebilir.
Mikrodebrider
Mikrodebrider, dokuyu "tıraş eden" döner bir cihazdır. Bu yöntemle yapılan tonsillektomi işleminde bademcik tamamen çıkarılmaz. Boğaz kaslarının üzerinde bir tabaka şeklinde bademcik dokusu kalır. Ameliyat lokal anestezi altında yapılabilirken, iyileşme süresi minimumdur ve ameliyat sonrası ağrı çok azdır.
Bipolar Radyofrekans Ablasyon
Bipolar, enerjinin dokuya aktarıldığı yöntemi ifade eder. İyonize (veya yüklü) bir tuz tabakası, radyofrekans dalgaları ile yüklenir. Yükleme sonucunda dokudaki moleküler bağları koparır ve çevresindeki dokuya zarar vermeden onu ayırır. Bu yöntem, büyümüş bademcik boyutunu küçültmek veya bademcikleri tamamen çıkarmak için kullanılabilirken, ameliyat sonrası ağrı çok azdır ve iyileşme süreci çok daha hızlı olur.
Lazer
Lazerle bademcik ameliyatı, kronik tekrarlayan bademcik iltihabı, kronik boğaz ağrısı, şiddetli ağız kokusu veya büyüyen bademciklerin neden olduğu hava yolu tıkanıklığı için önerilir. Lokal anestezi altında 15 ila 20 dakika içerisinde gerçekleştirilir.
Herhangi bir cerrahi prosedürdeki teknolojik yenilikler; kansız cerrahi alanına, daha az operasyon süresine, daha az postoperatif ağrıya, kısa iyileşme oranına, satın alına bilirliğe ve güvenliğe odaklanmalıdır. Bu doğrultuda daha birçok toksillektomi tipi bulunmaktadır. Yaygın kullanılan bademcik ameliyatı tipleri haricinde şu prosedürler ile de bademcik alınabilmektedir;
- Mikroskopik tonsillektomi
- Bovie veya koblasyon (soğuk ablasyon) veya plazma eksizyonu
- Harmonik neşter
- Transoral robotik radikal tonsillektomi
- Radyo frekansı termal ablasyon
- Cryo-tonsillektomi
Bademcik Ameliyatı Endikasyonları
Çocuklarda bademcik iltihabından kaynaklı olarak yapılan bademcik ameliyatına olan ihtiyaç, yetişkinlerden daha yaygındır. Ancak her yaştan insan bademciklerinde sorun yaşayabilir ve ameliyat ihtiyacı olabilir. Bademcikler bağışıklık sisteminin çalışma düzeni içerisinde önemli bir savunma hattı oluşturmaktadır. Ameliyatın gerekli olup olmadığı avantaj ve dezavantajları değerlendirilerek yapılmalıdır.
Bunun yanında sadece bir defa bademcik iltihabı yaşandıysa bademcik ameliyatı gerekli değildir. Ameliyat genellikle sürekli olarak bademcik iltihabı veya boğaz ağrısı olan kişiler için bir tedavi seçeneğidir. Tonsillektomi endikasyonları ayrıca aşağıdaki rahatsızlıkların tedavisinde de kullanılır:
Kronik Bademcik iltihabı
Bağışıklık sisteminin ağza giren bakteri ve virüslere karşı ilk savunması bademciklerdir. Bu işlev, bademcikleri özellikle enfeksiyon ve iltihaplanmaya karşı savunmasız hale getirebilir. Bademciklerin bağışıklık sistemindeki fonksiyonu ergenlik döneminde azalmaktadır ve dolayısıyla yetişkinlerde bademcik iltihabı daha az görülür.
Sık tekrarlayan bademcik iltihabını önlemek için bademcik ameliyatı önerilebilir. Bademciklerin alınması ile sonuçlanabilecek, sık görülen bademcik iltihabı genellikle şu şekilde tanımlanır:
- Bir önceki yılda en az yedi dönem
- Son iki yılda, yılda en az beş dönem
- Son üç yılda, yılda en az üç dönem
Bununla birlikte aşağıdaki durumlarda da tonsillektomi yapılması gerekebilir:
- Bademcik iltihabına neden olan bakteriyel bir enfeksiyon antibiyotik alındığı halde iyileşme göstermiyorsa,
- Bademcik (bademcik apsesi) arkasında irin toplanmasına neden olan bir enfeksiyon, ilaç tedavisi veya bir drenaj prosedürü ile iyileşmediği durumlarda
Yapılan araştırmalara göre, bademcik ameliyatı sonrası enfeksiyon yaşayanların sayısı daha düşüktür.
Büyük Bademcik Komplikasyonları
Bademcikler, doğuştan büyük olabilirken, bu durum sık veya kalıcı enfeksiyonlardan dolayı da olabilir. Büyümüş bademciklerin sebep olduğu ya da komplike hale getirdiği sorunları tedavi etmek için bademcik ameliyatı yapılması önerilebilir. Bu sorunlar şunlardır:
- Nefes almada güçlük
- Uyku sırasında solunumun bozulması (obstrüktif uyku apnesi)
- Sık ve yüksek sesli horlama
Bademciklerle İlgili Başka Hastalıklar veya Durumlar
Bademcik ameliyatı, bademciklerle ilgili nadir görülen başka hastalıklar ya da durumları tedavi etmek için de kullanılabilir. Bu durumlar:
- Bademciklerin birinde veya her ikisinde kanserli doku (malignite) veya şüpheli malignite varsa
- Bademcik yüzeyine yakın kan damarlarından tekrarlayan kanama varsa
- Bademciklerin çatlaklarındaki birikintilere bağlı şiddetli ağız kokusu yaşanıyorsa
Bademcik Ameliyatı Nasıl Yapılır?
Bademcikler iltihaplandığı zaman şişerler ve ağrıya neden olurlar. Yukarıda belirtilen tüm bu sağlık koşulları herhangi bir tedaviye cevap vermiyorsa ve son çare olarak bademcik ameliyatına karar verilmektedir. Bu aşamadan itibaren ameliyat için hazırlık aşamasına geçilir.
Ameliyat öncesi
Cerrahi bir prosedüre hazırlanırken uygulanması ve dikkat edilmesi gereken bazı hususlar vardır. Bademcik ameliyatı öncesi yapılması gerekenler şu şekilde sıralanabilir;
- Kullanılan kan sulandırıcı ve diyet takviyeleri varsa ara verilmelidir.
- Anesteziklere, antibiyotiklere karşı kişisel veya ailede reaksiyon öyküsü varsa bildirilmelidir.
- Kişisel veya ailede kanama bozuklukları öyküsü varsa belirtilmelidir.
- Planlanan ameliyat tarihinden bir önceki gece yarısı itibari şey yenmemeli ve içilmemelidir.
- Bademcik ameliyatı öncesi testler veya kan çalışması gerekebilir. Ayrıca eğer tonsillektomi, obstrüktif uyku apnesi veya hava yolundaki başka tıkanıklıkları tedavi etmek için yapılması planlanmışsa, bir uyku çalışması (polisomnografi) yapılması gerekebilir.
- Ateş, kalp atım sayısı, solunum sayısı ve tansiyon gibi yaşamsal değerler kontrol edildikten sonra genel anestezi verilir.
- Ağza işlem sırasında açık tutmak için bir aparat yerleştirilir.
Ameliyat sırasında
Tonsillektomi genellikle ayakta tedavi prosedürü olarak yapılır ve ameliyat sonrası hasta taburcu edilir Bu prosedür genellikle genel anestezi ile uygulanırken, yetişkinlerde bademcik ameliyatında bazı durumlarda lokal aneztesi ile yapılması tercih edilebilir. Ameliyat aşamaları şu şekilde sıralanabilir;
- Önce ağzın açık kalması için takılan aparatın yardımı ile bademcikler bulundukları dokulardan ayrılır.
- Ameliyat neşteri ile bademcikler bağlı oldukları yerden kesilerek alınır
- Alınma işleminden sonra kanama durdurulur
- Genellikle açık yara şeklinde ameliyat sonlandırılır
- Operasyon sonrası hasta izleme odasına alınır
Seçilen prosedür her ne olursa olsun tonsillektomi genellikle minimum 20-30 dk. Sürmektedir. Ancak anestezi ve işlem sonrası düşünüldüğünde bu süre 1-1,5 saat civarı olmaktadır. Bademcik ameliyatı için hangi cerrahi yöntemi seçilirse seçilsin, çok özel durumlar hariç genel anestezi uygulanacağından, kişi ameliyatın farkında olmaz ve ağrı hissedilmez.
Bademcik Ameliyatı Yan Etkileri
Bademcik ameliyatı sonrası kanama 2- 3 günlük dönemde tükürükte hafif lekelenme şeklinde görülmektedir ve normal olarak karşılanmaktadır. Bademcikler alındıktan sonra işlem sonrası bazı başka yan etkiler görülebilir, bu yan etkilerden yaygın olanları şöyledir:
- Anesteziklere reaksiyonlar
- Bademcik ameliyatı sonrası balgam
- Bir ila iki hafta boyunca boğazda orta veya şiddetli ağrı
- Kulaklarda, boyunda veya çenede ağrı
- Birkaç gün mide bulantısı ve kusma
- Birkaç gün hafif ateş
- İki haftaya kadar bademcik ameliyatı sonrası ağız kokusu
- Dil veya boğazda şişme
- Boğazda sıkışmış bir şey varmış gibi his
- Çocuklarda anksiyete veya uyku bozuklukları
- Horlama ve gürültülü solunum
- Dehidrasyon(vücudun aşırı sıvı kaybetmesi)
- Düşükte olsa ölüm riski
Bunlar harici işlemden sonra birkaç gün bademcik ameliyatı sonrası öksürük görülebilir. Bu işlem yapılan bölgedeki şişliklerden kaynaklanmaktadır ve geçicidir. Bunun yanında soğuk algınlığı belirtileri de gözlemlenebilir.
Ayrıca genel olarak halk arasında bademcik ameliyatı sonrası farenjit riskinin artabileceği yönünde bir inanış vardır. Bu yanlıştır çünkü bademcikleri alınan ve alınmayan kişilerin farenjit yaşama sıklığı aynı oranlardadır. Yani bademciklerin alınması farenjit olma olasılığını artırmamaktadır.
Bademcik Ameliyatı Riski
Bademcik alınması için uygulanan cerrahi ne kadar düşük riskli olsa da, bazı durumlarda bademcik ameliyatı riski söz konusu olabilir. Yaygın riskler şunlardır:
- Anesteziklere reaksiyonlar: Prosedür sırasında yapılan anesteziler, genellikle kas ağrısı, mide bulantısı, baş ağrısı, kusma gibi hafif kısa süreli şikâyetlere neden olabilir. Ciddi, uzun vadeli sorunlar nadirdir, ancak genel anestezi ölüm riski taşımaz.
- Şişme: Dil ve ağızda bulunan yumuşak çatı yani damağın şişmesi, özellikle ameliyattan sonraki ilk birkaç saat zarfında solunum şikâyetlerine yol açabilir.
- Kanama: Nadir durumlarda, ameliyat sırasında şiddetli kanama meydana gelirse, ilave tedavi veya hastanede kalmak gerekebilir. Ayrıca iyileşme sürecinde, özellikle yaradaki kabuk çok yolunursa kanama meydana gelebilir.
- Enfeksiyon: Nadiren ameliyat, ileriki dönemlerde tedavi ihtiyacı olabilecek bir enfeksiyona sebep olabilir.
Bademcik Ameliyatı Sonrası İyileşme ve Bakım
Hastalar, bademcik ameliyatı sonrası kulak, çene veya boyunda ağrı hissedebilirler. Ağrı beklenen düzeyde ise kısa süre içerisinde kendiliğinden kaybolmaktadır. Uzun süreli ve şiddetli ise acil servise başvurulmalıdır.
Cerrahi işlem sonrası iyileşme sürecinde tavsiye edilen talimatlara ve dikkat edilmesi gerekenlere titizlik göstermek iyileşme süresinin kısaltılmasında etkilidir. Bademcik ameliyatı sonrası yapılması gerekenler şu şekilde sıralanmaktadır:
- Özellikle ameliyattan sonraki ilk iki ila üç gün boyunca dinlenmek gereklidir.
- Tavsiye edilen ilaçların alımında titizlik gösterilmelidir.
- Ameliyattan sonraki iki hafta boyunca koşmak ve bisiklet sürmek gibi zorlayıcı aktivitelerden uzak durulmalıdır.
- Su ihtiyacını karşılamak için su içilmesi şarttır. Ancak suyu içerken boğazı incitmemek için su yudumlanmalıdır.
- Bademcik ameliyatı sonrası beslenmenin iyileşme sürecine katkı sağlaması için sert gıdaları tüketmekten uzak durulmalıdır. İlk günler elma püresi ve et suyu tüketmeye çalışılmalıdır. Ameliyattan bir gün gün sonra puding, yulaf ezmesi gibi yumuşak yiyecekler tüketilmelidir.
- Sıcak gıdalar tüketilmemelidir, tüketilen gıdaların ılık olmasına dikkat edilmelidir.
- Bademcik ameliyatından sonra baharatlı, asitli ve çıtır bir şey yemekten kaçınılmalıdır.
- Bademcik ameliyatı sonrası banyo üç gün boyunca yapılmamalıdır. Daha sonraki 15 gün içerisinde banyo yapılabilir ancak daha çok ılık su kullanılmalıdır.
- Yüksek sesle konuşmak, bağırmak gibi boğazı zorlayan aktivitelerden kaçınılmalıdır.
- Bademcik ameliyatı sonrası alkol ve sigara tüketimi azaltılmalıdır.
Bademcik ameliyatı iyileşme süresi incelendiğinde, tam iyileşme yaklaşık 1 ila 2 hafta sürmektedir. İlk hafta boyunca hasta kişilerden uzak durmalıdır, çünkü bu süre zarfında enfekte olunması daha kolaydır.
Bademcik Ameliyatı ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Bademcik ameliyatı ne kadar sürer?
Bademcik ameliyatı farklı teknikler ile uygulansa da genelde 15-30 dakika arası sürmektedir. Bununla birlikte ameliyat öncesi hazırlık ve sonrası izlemeler ile birlikte bu süreç ortalama 2 saatte tamamlanmaktadır. Tüm kontroller tamamlandıktan sonra hasta genellikle gün içerisinde taburcu edilmektedir.
Bademcik ameliyatı sonrası ağrılar ne zaman geçer?
Bademcik ameliyatı sonrası ağrıların geçme süresi kişiden kişiye değişiklik gösterir. Genellikle yara kapanana kadar hafif ağrı hissedilebilir ve bu ağrılar genellikle ağrı kesiciler ile yönetilebilir türdendir. Ağrı uzun süreli ve şiddetli hale gelir ise kısa süre içerisinde sağlık kuruluşlarına başvurulmalıdır.
Bademcik ameliyatı sonrası kilo alınır mı?
Bademcik ameliyatı sonrası sıvı ve yumuşak gıdalar tüketilmesi önerilmektedir. Bu yüzden bu operasyonun kilo alımı ile ilgili doğrudan bir ilişkisi yoktur. Bunun yanında bademciğin hormonal dengeleri değiştiren bir işlevi olmadığı için, bu anlamda da kilo aldırma riski bulunmamaktadır.
Bademcik ameliyat sonrası sigara içilir mi?
Bademcikler boğazın iki tarafında bulunan bezelerdir ve dolayısıyla sigara dumanına maruz kalmaları yoğundur. İşlem sonrası yara olacağından dolayı tamamen iyileşene kadar sigara içilmemesine özen gösterilmelidir. Aksi takdirde yumuşak dokularda hasar oluşabilirken, iyileşme de gecikebilir.
Bademcik ameliyatında ölüm riski bulunur mu?
Bademcik ameliyatı, düşük risk barındıran bir uygulamadır ancak her ameliyatta olduğu gibi bademcik ameliyatında da ölüm riski az da olsa vardır. Özellikle ileri yaş grubunda yer alan ve birçok kronik hastalığa sahip kişilerde çok gerekli olmadığı sürece yapılmamasında fayda vardır.
Bademcik ameliyatı sonrası neden dondurma yenir?
Bademcik ameliyatı sonrası sıcak, asitli, sert ve baharatlı yiyecekleri tüketmekten kaçınılmalıdır. Genellikle işlem sonrası dondurma benzeri soğuk içecek ve yiyecekler alınması önerilmektedir, çünkü soğuğun etkisi ile büzülen damarlar kanama riskini düşürür.
Bademcik ameliyatı kaç yaşında yapılır?
Bademcik ameliyatı risk oluşturabilecek bir sağlık koşulu olmayan yetişkinlerde yaş sınırı olmadan uygulanabilmektedir. Ancak ileri yaşlarda kişilerde kronik sağlık durumları bulunma olasılığı yüksek olduğu için pek tavsiye edilmemektedir. Bunun yanında çocuklarda çok acil bir durum söz konusu değilse 4-5 yaşından sonra uygulanması tercih edilmektedir.
Bademcik ameliyatı zor mu?
Günümüz teknolojik gelişmeler sayesinde cerrahi pek çok uygulama daha hızlı, pratik ve risksiz tekniklerle yapılır hale gelmiştir. Bademcik ameliyatı da risk oranı düşük, kolay bir cerrahi olarak tanımlanmaktadır. Ancak her cerrahi prosedürde olduğu gibi bazı durumlarda bu işlem daha zor ve karmaşık olabilir.
Bademcik ameliyatı sonrası beyazlık ne zaman geçer?
Bademciklerin alındığı bölgede beyaz veya kirli gri şeklinde bir zar oluşması gayet doğaldır. Doğal iyileşme sürecinin bir parçası olan bu yapı, yaklaşık iki hafta civarında kaybolmaktadır. Bazı kişilerde bu görünümün kaybolması 3 haftayı bulabilir.
Bademcik ameliyatı sonrası dikiş atılır mı?
Tıp teknolojilerinde yaşanan gelişmeler dikiş atılmasına gerek olmadan bademcik ameliyatı yapılabilmesine fırsat tanımaktadır. Lazerle bademcik ameliyatı gibi teknikler ile kanama riski azaltılırken, dikişsiz ve ağrısız cerrahi uygulanabilir. Ameliyat yöntemine karar verildiğinde uzman hekim tarafından operasyonun ilerleyişi hastalara aktarılmaktadır.
Bademcik ameliyatı ses tellerine zarar verir mi?
Bademcik ameliyatları aynı geniz eti ameliyatlarında olduğu gibi ses tellerine zarar vermeyen bir cerrahidir. Ameliyat sırasında ses telleri ve diğer dokuların korunmasına özen gösterilmektedir. Gelişen ameliyat teknolojileri ile bu süreç çok daha güvenlidir.
Bademcik ameliyatı sonrası ses kısıklığı ve konuşma ne zaman düzelir?
Ameliyattan sonraki 1. veya 2. günde konuşmak zor olabilir ve acı verebilir. Ancak ağrı kesiciler ve iyileşme sürecinde tavsiye edilen ilaçlar tam ve zamanında kullanıldığında iyileşme süresi daha hızlı ilerlemektedir. İlk haftalar genizden konuşmak gayet doğalken, 3. haftanın sonunda çoğunlukla ses ve konuşma normale döner.