Bebek Aşı Takvimi

Bebek Aşı Takvimi Nedir?

Bazı hastalıkların etkileri azaltılarak, sağlıklı kişilere verilmesi aşı yoluyla mümkündür. Bu sayede kişi hastalıkla karşılaştığında vücut savunma içerisine girer. Hastalık ve salgınlarla mücadelede aşının önemi büyük olduğu için gerekli olan tüm aşıların yapılması mühimdir. Bebeklikten itibaren olunması gereken aşılar ve bunların zamanlarını programlayan takvimler bulunur.

Ülkemizde Sağlık Bakanlığı bebek aşı takvimi, bebek doğduğu andan itibaren belli bir yaşa kadar olması gereken aşıları gösterir. Bebek aşı takvimi sayesinde hangi aylarda, hangi aşıların hangi dozu bebeğe uygulanacağı bellidir ve bu şekilde kolaylıkla takip edilebilir. Çeşitli hastalıkların bebeklere zarar vermemesi için uygulanan bu aşılar, aynı zamanda toplumsal olarak salgınla mücadele etme açısından öncüdür.

Yeni doğan bebek aşı takvimi ile ilk birkaç ay içerisinde bebeğin olacağı aşılar takip edilebilir. Aşı takviminin haricinde ilk aşısından itibaren bebeğin aşı kartı mutlaka saklanmalı, gerekli durumlarda ailenin yanında olmalıdır. Yenidoğanların düzenli kontrolü sırasında gelişimi izlenip takip edilirken, enfeksiyon ve salgın hastalıklara karşı aşılama yapılır.

Bebek aşı takvimi hesaplama uygulamaları ile bebeğin doğum tarihini ekleyerek, tüm aşı zamanları öğrenilebilir. Direkt olarak takvim aracılığıyla gün ve ay şeklinde bir izleme programı bu sayede yaratılır ve takip açısından kolaylık sağlar.  

Aşı Neden Yapılır?

Aşılar aslında azaltılmış virüslerdir. Bağışıklık sistemine aşıdaki maddeler ulaştığında ve hastalıkla karşılaşıldığında bağışıklık sistemi hastalığı tanıdığı için ölümcül sonuçlarla karşılaşılmaz çünkü kişi artık bu hastalığa karşı bağışıklığı vardır. Yenidoğan ve çocukluk dönemi aşıları, çeşitli hastalıkların ortadan kaldırılması ve bebeğin sağlıklı bir şekilde büyümesi için yapılır.

Tüm aşıların ana amacı; salgın hastalıklarla mücadele etmektir. Bazı hastalıklar bebeğe zarar vererek gelişim bozukluklarına neden olabilir hatta hayati tehlikelerle karşılaşılabilir. Bunun önlenmesindeki en büyük atılım aşılama sistemidir. Sağlık Bakanlığı yenidoğan bebeğin ilkokul sürecine kadar belli hastalıklarla savaşmasında etkili bir aşılama sistemi uygulamaktadır.

Bebeklerde aşı yapılması sebepleri arasında; tetanozun ortadan kaldırılması, çocuk felcinin engellenmesi ve kızamık gibi önemli hastalıkların mücadelesi bulunmaktadır. Bu hastalıkların tamamen dünya üzerinden kalkması için herkesin aşılanması gerekmektedir. Özel aşılar haricindeki devlet tarafından yapılması önerilen tüm aşılar ücretsizdir.

Hangi Aşı Ne Zaman Yapılır?

Bebeklere yapılan aşılar ilk birkaç ay içerisinde gerçekleşse de ilkokul dönemine kadar süren dozlar ve aşılar bulunmaktadır. Bunun takibi en kolay ay ay bebek aşı takvimi ile yapılabilir. Yenidoğan bebeğin kaç ay sonra hangi aşıdan hangi dozunu olacağı bilinerek, aşı kartına ekleme yapılır.

Bebek aşı takvimi şu şekildedir;

• Doğumda: Hepatit B aşısı yapılır. 

Hepatit B hastalığından korunmak için ilk doz doğumdan sonraki 24 saat içerisinde yapılır. Ölü virüs aşısıdır ve koldan kas içine enjekte gerçekleşir. 

• 1. Ay: Hepatit B aşısı (2. doz) uygulanır. 
• 2. Ay: BCG (verem aşısı), DdBT-İPA-HIB (5’li karma aşı), KPA (pnömokok aşısı) yapılır. 

DdBT-İPA-HIB: Difteri, boğmaca, tetanos, çocuk felci ve menenjite karşı korunma sağlayan bir karma aşıdır.

• 4. Ay: DdBT-İPA-HIB, KPA (2. dozlar) uygulanır. 
• 6. Ay: Hepatit B (son doz), OPA (çocuk felci), DdBT-İPA-HIB ve KPA (3. Dozlar) yapılır. 

Çocuk felci aşısı ağızdan canlı olarak verilir. 

• 12. Ay: KPA (son doz), KKK (kızamık-kızamıkçık-kabakulak), suçiçeği aşısı uygulanır. 

KKK ve suçiçeği hastalık yapma etkisi azaltılmış canlı virüs aşılarıdır. 

• 18. Ay: DdBT-İPA-HIB, OPA, hepatit A (sarılık) aşısı yapılır. 
• 24. Ay: Hepatit A aşısının 2. Dozu yapılır.  
• İlkokul 1. Sınıf: KKK, DAPT-İPA (4’lü karma aşı) yapılır. 

DAPT-İPA: Difteri, boğmaca, tetanoz, menenjit ve çocuk felcinden korunmak için uygulanan karma aşıdır ve pekiştirme dozu olarak adlandırılır.

• İlkokul 8. Sınıf: Td (tetanoz-difteri) aşısı koldan enjekte edilir. 

Bebek aşı takvimi özel aşılar ise şu şekildedir;

• Rota virüs aşısı: 2. aydan 6. aya kadar aşının markasına göre 2 ya da 3 doz uygulanır. İshal ve bağırsak enfeksiyonunun engellenmesinde etkilidir. Asıl amacı; rotavirüs ishalinde koruma sağlamaktır. 
• Meningokok aşısı: 2. ay itibariyle uygulanabilir. Menenjitten korunma sağlar ve beyin zarı iltihaplarının önlenmesinde etkilidir. Meningokok bakteriyel hastalıklar sınıfında yer alır ve bebeklerin ağır geçirme ihtimali yüksektir, sakat bırakma ihtimali vardır. 1 yaşına gelmemiş çocuklarda rastlandığı için uygulanması önerilir. 
• İnfluenza: 6. aydan itibaren bebeğe uygulanabilir. Grip aşısıdır ve influenza virüsüne karşı koruyuculuk sağlar. Kronik hastalıklar, astım ve kalp hastalıkları olan bebeklere yapılması önerilir. Her yıl özellikle sonbahar aylarında tekrar edilebilir. 
• HPV aşısı: 9 yaşına girmiş kız çocuklarına, 6 ay arayla 2 doz uygulanır. HPV virüsünden koruma sağlarken aynı zamanda rahim ağzı kanserinden korumaktadır. 

Bebeklerde Aşının Yan Etkileri Nelerdir?

Bebeklerde aşının yan etkileri genel olarak hafif seyreder. Her 4 bebekten 1’inde bu yan etkilere rastlanır ve çoğu zaman kendiliğinden geçer. Burada dikkat edilecek nokta; uzun süren ve geçmeyen belirtilerdir. Böyle bir durumda uzman hekim desteği alınarak bebek detaylı incelenmelidir.

Aşı sonrası bebeklerde sık görülen hafif yan etkiler;

• Ateş: Ateş en sık görülen yan etkiler arasındadır. Genel olarak bebeğin ateşi 38 derecelerde seyreder ve bazı bebeklerde 38’i geçebilir. 1 gün içinde ateş yükselmeye başlar, birkaç gün içerisinde düşer. 
• Aşı yerinde kızarıklık, ağrı ve şişlik: Tüm aşılardan sonra görülebilir. Tetanos, verem gibi aşıların ilk dozlarından sonra kızarıklık ve ağrıya daha sık rastlanır. 2 gün gibi kısa süre içerisinde kendiliğinden geçer. 
• Uyku: Aşılardan sonra hafif ateşle birlikte uyku hali izlenmektedir. Bu durum kısa süre içerisinde ortadan kaybolur ve halsizlik kendiliğinden ortadan kalkar.
• Huzursuzluk: Bebeklerde aşılardan sonra kas ve eklem ağrısı gibi şikayetler sebebiyle huzursuzluk görülmektedir. 
• Kas ve baş ağrısı: Bebeklerde ağrı şiddeti değişkenlik gösterir. Çocuk felci aşısı olan bebeklerin %1’inde baş ve kas ağrısı eşliğinde ateş görülmektedir. Karma aşı olan bebeklerin %40’ında da bu ağrılar yaşanabilmekte ve kısa sürede yan etkiler kendiliğinden geçmektedir. 
• İştahsızlık: Aşıdan sonra bebekte birkaç gün veya birkaç saat iştahsızlık görülebilir. Karma aşı, çocuk felci ve grip aşısından sonra izlenen hafif yan etkiler arasındadır. 
• İshal ve kusma: Diğer yan etkilere oranla daha az rastlanır. Hepatit A aşısı olan bebeklerin %5’inde görülmektedir. Genel olarak 2 gün içerisinde belirtiler kaybolur. 

Ek olarak suçiçeği aşısının ardından, birkaç tane suçiçeği görülebilir. KKK aşısı sonrası ise 1-2 gün bebeğin vücudunda döküntü izlenebilir. Aşıdan 1 hafta sonra döküntüler çıkar ve kısa sürede kendiliğinden kaybolur. Ayrıca KKK aşısı sonra lenf bezlerinde geçici bir şişlik meydana gelebilir. Bu da KKK aşısı olan bebeklerin %5’inde görülür ve zararsızdır.

Aşı sonrası bebeklerde nadir görülen ciddi yan etkiler;

• Lenf bezi ve kemik enfeksiyonu: BCG (verem) aşısı sonrası çok nadir olarak izlenen yan etkiler arasındadır. 
• Ateşli havale: Karma aşılardan sonra görülebilmektedir. Çok nadir olarak rastlanır ve herhangi bir hastalığa yol açmaz. Sara hastalığına neden olmadığı bilinmektedir. 
• Ağlama krizi: Uzun süren ağlama krizleri birçok aşıdan sonra yaşanabilir. Uzun süreli ağlama belli bir süre sonra kendiliğinden geçse de ağlama krizinde nefes alma problemleri ebeveynleri korkutabilir. 
• Anafilaksi (alerji): Aşı içerisindeki herhangi bir maddeye duyulan alerji sonucu meydana gelir. 1 milyon aşı yapıldıysa, 1 bebekte görülmektedir. Alerjik şok tablosunda en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. 

Verem aşısı sonrasında deride kızarıklık ve şişlik görülmesi normal kabul edilir. Yaklaşık 1 ay sonra aşı yerinde kızarıklık görülür ve kabuk oluşumu meydana gelir. Birkaç ay sonra kabuk kendiliğinden düşer ve verem aşısı izini bırakır. Bebeklerde aşı yerinin iltihaplanması en sık verem aşısında rastlanır. Şişme olabilir ve iltihap akabilir, bu durum normal kabul edilmektedir.

Aşılardan sonra meydana gelen yan etkiler hafif veya şiddetli de olsa genel olarak ölümcül kabul edilmez ve kendiliğinden geçmesi beklenir. Birkaç gün sonra da devam eden inatçı ateş ve diğer ciddi yan etkilerde mutlaka uzman hekim kontrolü gerçekleşmelidir. Uzmanlar, aşıların ciddi yan etkilerinin çok az görüldüğünü belirtse de aşı sonrası ebeveynlere söylenen gün sonunda geçmeyen durumlar doktora bildirilebilir.

Hangi Bebeklere Aşı Yapılmaması Gerekir?

Bazı durumlarda aşı yapılmaması ya da aşının ileriki yaşlara ertelenmesi bebek sağlığı açısından önemlidir. Nadir de karşılaşılsa bağışıklık sistemi düşük olan, alerjik reaksiyonu tespit edilmiş ve çeşitli hastalıklara sahip bebeklere verem aşısı yapılmaz. Canlı aşılar bu bebeklerde risk oluşturabildiği için öncelikle bebeğin takibi yapılır.

Kızamık aşısı, sara hastası bebeklere uygulanmaz. Kas kasılmalarının yaşanması ve sara hastalığının olması durumunda bu aşı türü 3 yaşına kadar ertelenir. Aynı zamanda yine bağışıklık sistemi düşüklüğü, aktif hastalıklar gibi durumlarda da aşı uygulaması ertelenir. Çocuk felci aşısı da canlı aşı olduğu için bağışıklık sistemi düşük, bağışıklık sistemi düşüklüğü sebebiyle tedavi gören bebeklerde kullanılmaz.

Bunun yerine salk aşısı (İPV) kas içine enjekte edilir. Ailesinde sara öyküsü bulunan, aşı sonrası ateş reaksiyonu yüksek seyreden bebeklere boğmaca aşısı yapılmayabilir. Çoğu durumda yalnızca ateş gözlemlendiyse ek ilaçlarla aşı uygulaması gerçekleşir.

Bebeklerde Aşı Sonrası

Bebeklerde aşı sonrası meydana gelen durumlara karşı önlemler alınması mümkündür. Enjeksiyon bölgesinde meydana gelen kızarıklık, şişlik ve ağrılar bölgeye yapılan soğuk uygulamalar ile azaltılabilir. Bir beze buz sarılarak veya soğuk suya batırılmış bezi aşı yerine hafifçe uygulayarak bebeğin ağrısı azaltılabilir. Özellikle tetanos aşısında ağrı görülmesi muhtemeldir.

Bazı aşıların ateş ve ağrı gibi yan etkileri bulunur. Bu durum şiddetli seyrederse, uzman hekim tarafından parasetamol ilaçlar tavsiye edilir. Ateşin düşmesine yardımcı olduğu gibi ağrı kesici görevi de görmektedir. Kişi kendi isteğiyle ilacı almamalı, mutlaka çocuk doktoru aracılığıyla gerekli durumlarda ilaç temin edilmelidir.

Verem aşısı sonrasında bebeğin 3 gün kol bölgesine su değmemesi gerekir. Aynı zamanda tetanos aşısından sonra da su değdirilmemesi, ağrının şiddetli seyretmemesi açısından etkili bir çözümdür. Çocukların hastanelere gidip gelirken ve rutin aşı olurken aşı korkusu gelişebilir. Aşı sonrasında ortaya çıkabilecek tedirginlik, tekrar hastaneye gidildiğinde daha da artar. Bunu engellemek için bebeğe güven aşılanması ve sakinleştirme çabaları önemlidir.