Bebek Aşıları Nedir?

Bebekler doğduklarında bağışıklık sistemleri gelişmemiş olsa da anne sütü ile aldıkları antikorlar vücudun hastalıklarla savaşmasını sağlar ancak bu geçicidir ve yine de bazı mikroplarla savaşmak için yardıma ihtiyaçları vardır. Bu onların enfeksiyonlar için risk altında oldukları anlamına gelir. Bebek aşıları, hastalığa karşı güvenli bir şekilde bağışıklık geliştirmelerine yardımcı olmak için vücudun doğal savunmalarıyla çalışarak çocuklarda enfeksiyon riskini azaltır. Bebek aşıları bulaşıcı hastalıklardan korunmanın en etkili ve güvenli yoludur. Aşılar çocukların ciddi bulaşıcı hastalıklara yakalanmasını önleyerek onların sağlığını korumaya yardımcı olur.

Bebek Aşıları Çeşitleri Nelerdir?

Bebek aşıları takvimi, çocukların hangi aşıları ne zaman yaptırmaları gerektiğine dair öneriler içeren bir plandır. Aşılar, çocukları kontrollü bir şekille mikropla karşı karşıya bırakarak vücutlarının mikrobu tanımasını ve onunla savaşmasını öğretirler. Aşılar yalnızca aşılanan çocuğu değil, temas ettiği herkesi korur. Aile bakım merkezlerinde rutin aşılama programı kapsamında bebek ve çocuklara sağlanan aşılar şunlardır:

Yeni Doğan Bebek Aşıları

• Yenidoğan (0-1 ay) bebeklere yapılan Hepatit B aşısı, karaciğere zarar veren hepatit B virüsüne karşı koruma sağlar. 
• Akut hepatit B enfeksiyonu ateş, yorgunluk, iştahsızlık, mide bulantısı, kusma, sarılık, kaslarda ve eklemlerde ağrıya neden olur ve kısa sürelidir. 
• Kronik hepatit B enfeksiyonu ise çok ciddi olup, karaciğer hasarına, karaciğer kanserine ve ölüme yol açabilen uzun süreli bir hastalıktır. 
• Hepatit B’nin ilk dozu bebek doğduktan 24 saat içerisinde hastanede verilir. İkinci doz 1. veya 2. ayda ve üçüncü doz ise 6 ila 18 ay arasında verilir. 

1 Aylık Bebek Aşıları

• Bebek aşıları takviminde 1 aylık bebek aşısı, yenidoğan bebeklere 24 saat içinde uygulanan hepatit B aşısının 2. dozudur. 
• Hepatit B aşısı uzun süreli bağışıklık kazandırır. 
• Hepatit B aşı serisini tamamlayan bebeklerin çoğu, çocukluk döneminden yetişkinlik yıllarına kadar hepatit B enfeksiyonundan korunur.

2 Aylık Bebek Aşıları

2 aylık bebek aşıları arasında BCG (verem aşısı), KPA ve 5’li karma aşı bulunmaktadır.

• BCG (Verem Aşısı)

Tüberküloz hastalığını önlemek için kullanılır. Aşı cildin hemen altına, genellikle sol üst kola bir enjeksiyon ile yapılır. Tüberküloz, akciğeri ve bazen lenf düğümleri, kemikler, eklemler ve böbrekler gibi vücudun diğer kısımlarını da etkileyen, bakterilerin neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. Hastalık yorgunluğa, öksürüğe, ateşe, nefes darlığına ve ciddi verem hastalığı ise menenjite neden olabilir. BCG aşısı, aşılamadan sonra 15 yıla kadar ciddi verem hastalığına karşı koruma sağlar.

• KPA (Konjuge Pnömokok Aşısı) Aşısı 

KPA bakterisi zatürreye, kulak enfeksiyonlarına, sinüs enfeksiyonlarına, menenjite ve kan dolaşımı enfeksiyonuna neden olabilir. Pnömokok enfeksiyonu çoğunlukla hafif atlatılır ancak bazıları beyin hasarı veya işitme kaybı gibi uzun vadeli sorunlara neden olabilir. Menenjit ve kan dolaşımı enfeksiyonu ölümcül olabilir. KPA aşısı, 2, 4, 6 ve 12 aylık bebeklere toplamda 4 doz şeklinde yapılır.

• 5’li Karma Aşı (DaBT-İPA-Hib)

Difteri, tetanoz, boğmaca, inaktif polio aşısı ve HİB olmak üzere 5’li karma aşının ilk dozu 2 aylık bebeklere yapılır. Difteri boğazı şişirir, kalp yetmezliğine ve ölüme yol açabilir. Tetanoz şiddetli kas spazmlarına ve ölüme neden olabilir. Boğmaca ise çocukların nefes almasını zorlaştırır, şiddetli öksürüğe neden olur. Zatürreye, kasılmalara, beyin hasarına ve ölüme yol açabilir. HİB, beyinde ve omurilikte bebeğin beynine ve işitmesine zarar verebilecek enfeksiyona neden olabilen bir hastalıktır. İnaktif polio aşısı ise çocuk felcine karşı yapılan bir aşıdır.

4 Aylık Bebek Aşıları

• 2 ve 3 aylık bebek aşılarını takiben 4 aylık bebek aşıları 5’li karma aşı ve KPA aşısının 2. dozunu içerir. 
• 2 aylık bebeklere yapılan verem aşısı ise bu dönemde yapılmaz. 

6 Aylık Bebek Aşıları

• 6. ayda, yenidoğan ve 2. ayda yapılan hepatit B aşısının 3. dozu yapılır.
• 4. ayda uygulanan KPA ve 5’li karma aşılarının 3. dozları verilir. 
• 4. ayda tekrar edilmeyen OPA (Oral Polio Aşısı) yani inaktif polio aşısı (İPA) bu dönemde ağızdan damla şeklinde verilir. 

12 Aylık Bebek Aşıları

KPA yani konjuge pnömokok aşısının son dozu bu dönemde uygulanır.

• KKK Aşısı

Kızamık, kabakulak ve kızamıkçığa karşı koruyan karma aşıdır. Kızamık; ateş, kızarıklık, öksürük, burun akıntısı ve gözde sulanmaya neden olur. Ayrıca kulak enfeksiyonlarına ve zatürreye de yol açabilir. Kızamık, beyinde çeşitli hasarlara ve ölüm gibi ciddi sorunların da habercisi olabilir. Kabakulak; ateş, baş ağrısı ve tükürük bezlerinden birinin veya her ikisinin şişmesine neden olur. Menenjite ve nadiren de olsa beyin şişmesine yol açabilir. Kızamıkçık ise hafif ateş, kızarıklık ve boyundaki bezlerin şişmesine neden olur. Beyin şişmesi veya kanamayla ilgili sorunların görülme olasılığı da vardır. KKK aşısı 2-6 yaş çocuklarda tekrarlanmaktadır.

• Suçiçeği

Aşı, yaygın ve bulaşıcı bir çocukluk çağı viral hastalığı olan suçiçeğine karşı koruma sağlamak için yapılır. 12 aylık bebeklere yapılan suçiçeği aşısı 4-6 yaşlar arasındaki çocuklara veya hiç suçiçeği geçirmemiş ve aşılanmamış ileri yaştaki çocuklara da uygulanabilmektedir.

18 Aylık Bebek Aşıları

5’li karma aşının 4. dozu 18 aylık dönemde yapılmaktadır.

6. ayda yapılan oral polio aşısının 2. dozu verilir.

• Hepatit A aşısı

Hepatit A, hepatit B virüsü gibi karaciğer hastalığına neden olan bir virüstür. Karaciğer kanserine, siroza veya ölüme yol açabilir. Hepatit A aşısı ilk dozdan 6 ay sonra olmak üzere iki doz halinde uygulanır. Özel bir tedavisi olmayan hepatit A virüsü bulaşıcıdır.  

Diğer Bebek Aşıları

Aşağıdaki aşılar bebek aşıları takvimine dahil edilmeseler de hekimler tarafından bebek sağlığını korumak amacıyla önerilmektedir.

• Rota Virüsü Aşısı

Bebeklerde ishal, kusma ve dehidrasyona neden olan yaygın rota virüse karşı önlem almak amacıyla yapılır. Rota virüs aşısının ağızdan olmak üzere 2-4 aylık bebeklere 2 doz şeklinde verilmesi tavsiye edilir.  

• Meningokok Aşısı

Beyin ve kan dolaşımında potansiyel olarak ölümcül enfeksiyonlara neden olan dört farklı bakteri türüne karşı koruma sağlar. Bakteriyel menenjit, beyin ve omurilik sıvısının enfeksiyonudur. Yüksek ateş, baş ağrısı, boyun tutulması ve kafa karışıklığına neden olabilen ciddi bir hastalıktır. Ayrıca beyin hasarı, işitme kaybı veya körlük gibi komplikasyonlara da neden olabilir. Meningokok aşısının ilk dozu 9 aylık bebeklerde ve ikinci dozu ise 12 aylık bebeklerde uygulanmaktadır.

• Grip Aşısı

Grip bulaşıcı bir viral hastalıktır ve enfeksiyon derecesi çok yüksektir. Hastalık en çok ateş (38°C’nin üzerinde), boğaz ağrısı, burun akıntısı, baş ağrısı, öksürük ve kas ağrılarının yanı sıra halsizlik, yorgunluk ve iştahsızlık ile kendini gösterir. Her yıl Eylül-Kasım aylarında önerilen grip aşısını 6 aylıktan büyük herkesin yaptırması mümkündür.

Bebek Aşıları ve Yan Etkileri

Aşılara karşı bazen reaksiyonlar gelişebilir. Bu etkilerin görülme olasılığı çok düşük olmakla birlikte bebek aşıları ve genel yan etkiler arasında; mide bulantısı, kusma, iştahsızlık, ishal, huzursuzluk ve ateş sayılabilir. Bölgede kızarıklık, ağrı ve şişlik genellikle 24 saat içinde ortaya çıkar. Çok nadiren de olsa eklem ağrısı, kas ağrısı, lenf düğümlerinde genişleme veya alerjik deri reaksiyonları görülebilir. Aşı türlerine göre görülebilecek yan etkiler şu şekilde sıralanabilir:

• BCG aşısının (verem aşısı) yaygın yan etkileri arasında enjeksiyon bölgesinde sertlik ve ardından kabarıklık oluşumu yer alır. Yüksek ateş, baş ağrısı, koltuk altındaki lenf düğümlerinin 1 cm’den büyük şişmesi gibi yan etkiler nadiren de olsa görülebilir.
• Hepatit A ve B aşısının yan etkileri genellikle hafiftir ve enjeksiyon bölgesinde ağrı ve kızarıklık veya hafif ateş oluşabilir. Aşıya alerjik reaksiyonlar nadirdir. 
• KKK aşısı yan etkileri aşılanmadan 5-12 gün sonra ateşlenme ve enjeksiyon çevresinde kızarıklık oluşabilir.
• Rota virüs aşısının nadiren görülen yan etkileri arasında ise ishal, kusma veya ateş sayılabilir.
• Difteri-tetanoz-boğmaca aşısı sonrası genel yan etkilere ek olarak nadiren de olsa nöbet, yüksek ateş veya kontrol edilemeyen ağlama görülebilir. 
• Kızamık-kabakulak-kızamıkçık aşısı bebeklerde nadiren kızarıklık, ateş, şiş yanaklar, ateşli nöbetler ve hafif eklem ağrısı gibi yan etkiler söz konusu olabilir. 
• Suçiçeği aşısı bebeklerde aşılanmayı takiben ateşle ilişkili nöbet ve vücutta döküntü görülebilir ancak bu belirtiler nadir etkilerdir. 

Bebek Aşıları Sonrası Bakım

Aşılamadan sonra bebeklere daha sık anne sütü veya mama verilmesi önerilmektedir ancak bazı bebeklerin aşı olduktan sonraki 24 saat içinde daha az yemek yemesi normaldir. Aşılara göre özel bakım gerektiren durumlar ise şu şekilde sıralanabilir:

• Verem aşısından sonraki 1 ila 6 hafta içinde enjeksiyon yapılan yerde küçük kırmızı bir kabarcık görülebilir. 6 ila 12 hafta sonra kabarcık küçük bir yaraya dönüşebilir. Bu süreçte enjeksiyon bölgesinin alanı temiz ve kuru tutulmalıdır.  Kabuk bağlayan yara sıkılmamalı ve yaraya merhem sürülmemelidir. Yaranın iyileşmesi üç ayı bulabilir ve aşı yerinde küçük bir iz bırakır. BCG aşısından sonra banyo yaptırmak istenilmesi halinde ise 48-72 saat beklenilmesi önerilir. 
• Rota virüs aşısı sonrası bebeklerde kusma veya ishal olması halinde sık sık ve az miktarda sıvı verilmeli ve normalden daha az idrar olması gibi dehidrasyon belirtileri gözlenmelidir. 

Şiddetli alerjik reaksiyon belirtileri, çok yüksek ateş veya alışılmadık davranışlar gibi durumlarda hekim kontrolü önemlidir. Şiddetli alerjik reaksiyon belirtileri arasında kurdeşen, yüzde ve boğazda şişme, nefes almada zorluk, hızlı kalp atışı, baş dönmesi ve halsizlik sayılabilir. Bu etkiler genellikle aşılanmadan birkaç dakika veya birkaç saat sonra başlayabilir.